Οι Θέσεις της ΚΕ στο 17ο Συνέδριο εντοπίζουν τη βασική υποκειμενική αδυναμία που δυσκολεύει την πορεία ανασυγκρότησης και ισχυροποίησης του Κόμματος στο γεγονός «ότι δεν κατακτήθηκε, ξεκινώντας από την ΚΕ, η βαθιά, ιδεολογικοπολιτική αφομοίωση της στρατηγικής και του Προγράμματος του Κόμματος, η ενιαία αντίληψη, που προκύπτει από τη συλλογική πείρα για το πώς αυτή προωθείται» (Θέση 15). Πιστεύω ότι τόσο ο προσυνεδριακός διάλογος μέχρι σήμερα, όσο και η καθημερινή εμπειρία από τη λειτουργία των Κ.Ο., προσφέρουν όχι λίγα παραδείγματα που επιβεβαιώνουν την ορθότητα αυτής της εκτίμησης των Θέσεων.

Είναι φανερό ότι ανοιχτά λαθεμένες αντιλήψεις και οι συγχύσεις πάνω σε κεντρικά ιδεολογικοπολιτικά ζητήματα της στρατηγικής και του Προγράμματος του Κόμματος μπορεί στην πράξη να οδηγήσουν πολύ γρήγορα στη μη ενιαία προπαγάνδιση προς τα έξω των θέσεών μας, στον εκλεκτικισμό, στην ακύρωση, επόμενα, μιας ουσιαστικής πλευράς του Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού, του «όλα τα σφυριά να βαράνε τον ίδιο στόχο».

Τέτοια κεντρικά ιδεολογικοπολιτικά ζητήματα αποτελούν: Ο χαρακτήρας της εποχής (εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό) και της επανάστασης (σοσιαλιστική), η θέση της χώρας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα (σε ενδιάμεση και εξαρτημένη θέση), το επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού και επόμενα και η ταξική διάρθρωση στη χώρα (ο ελληνικός καπιταλισμός στο ανώτατο, κρατικομονοπωλιακό στάδιο ανάπτυξής του, απόλυτη πλειοψηφία της εργατικής τάξης στον ΟΕΠ, αλλά και εκτεταμένα μικροαστικά στρώματα), η αναγκαιότητα κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών της εργατικής τάξης και του Κόμματός της για τη συγκέντρωση δυνάμεων για την επανάσταση (το ΑΑΔΜ, που η Ε.Τ. με το Κόμμα της, ως ηγετική δύναμη, το οδηγεί προς τη σοσιαλιστική επανάσταση και όχι προς κάποια ενδιάμεσα στάδια που αποτελούν, στις σημερινές συνθήκες, παρωχημένες μικροαστικές υποχωρήσεις), η στρατηγική αναγκαιότητα για το κεφάλαιο σήμερα της πολιτικής των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων.

Το Κόμμα μας, σε ένα εγχώριο και παγκόσμιο περιβάλλον πολιτικοϊδεολογικής αντίδρασης, έχοντας συχνά το καθήκον να ξεκαθαρίσει το τοπίο από την ιδεολογική σαβούρα του ντόπιου και του διεθνούς οπορτουνισμού και της αντανάκλασής του μέσα στο ίδιο το Κόμμα, πέτυχε, μέσα από τις επεξεργασίες του 15ου και του 16ου Συνεδρίου, να δώσει σε σημαντικό βαθμό κρυστάλλινες, λενινιστικές απαντήσεις σε αυτά ακριβώς τα κεντρικά ζητήματα. Απαντήσεις που βοήθησαν σημαντικά στο «να διαφυλάξουν τις ιδέες της διαδοχικότητας» των επαναστατικών παραδόσεων, όπως σημείωνε ο Λένιν και την αντίστοιχη αντεπαναστατική περίοδο του 1907-1911 στη Ρωσία (Απαντα, τόμος 21, σελ. 75).

Η εμπειρία όμως από την προώθηση στη ζωή των απαντήσεων αυτών φανέρωσε ότι ερμηνεύονται συχνά με διαφορετικό τρόπο από τα στελέχη μας, είτε ως απόρροια επιφανειακής γνώσης των βάσεων του Μ-Λ και σύγχυσης του καινούριου με επεξεργασίες παλιότερων εποχών, είτε (στενά συνδεδεμένο με το παραπάνω) ως αποτέλεσμα αδυναμιών στην εσωκομματική δουλιά με τα Ντοκουμέντα και τις Αποφάσεις.

Τι πρέπει λοιπόν να γίνει για να αντιμετωπιστεί άμεσα η βασική υποκειμενική αδυναμία που εντοπίζουν οι Θέσεις μας και που δεν υπάρχουν περιθώρια να την αφήσει το Κόμμα να σέρνεται για πολύ καιρό χωρίς οδυνηρά αποτελέσματα, ακόμα και πισωγυρίσματα; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι φανερό ότι αποκτά ιδιαίτερα κρίσιμη σημασία όταν αναφερόμαστε στο στελεχικό δυναμικό.

Πιστεύω ότι οι Θέσεις της ΚΕ δίνουν μια σειρά από ουσιαστικές κατευθύνσεις για τη μακροπρόθεσμη άνοδο της ιδεολογικοπολιτικής στάθμης του κομματικού δυναμικού, την ενιαιοποίηση των αντιλήψεων στελεχών και μελών: Ενίσχυση της εσωκομματικής θεωρητικής μόρφωσης, συνέχιση των προσπαθειών για να βγουν ολοκληρωμένα συμπεράσματα για τις αιτίες ανατροπής των σοσιαλιστικών καθεστώτων (προβάλλοντας το εφικτό για την εργατική τάξη του «άλματος στον ουρανό» και τις κατακτήσεις που έφερε η κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, αλλά, ταυτόχρονα, αποκαλύπτοντας ανοιχτά τις οπορτουνιστικές παρεκκλίσεις, με βάση τη γενικευμένη εφαρμογή των εμπορευματο-χρηματικών σχέσεων, που οδήγησαν στις ανατροπές), θαρρετό άνοιγμα της συζήτησης για τη νεότερη ιστορία του Κόμματος (περίοδο για την οποία τόσο χτυπιέται από την αστική τάξη και τους οπορτουνιστές), συστηματική οργάνωση του τομέα της επιστημονικής έρευνας και της θεωρητικής δουλιάς (Θέσεις 35-36).

Χρειάζεται όμως εδώ τα όργανα, σε όλα τα επίπεδα του Κόμματος, να δείξουν ιδιαίτερη επιμονή στην προώθηση αυτών των κατευθύνσεων, να αποφεύγουν τον υποβιβασμό τους σε δεύτερη ή τρίτη μοίρα, στο όνομα των υποτιθέμενα «πιο σημαντικών» πρακτικών καθηκόντων της στιγμής, την αυτοϊκανοποίηση του «εμείς τα ξέρουμε αυτά», να μπολιάζουν την καθημερινή καθοδηγητική δουλιά με τη Μ-Λ κοσμοθεωρία.

Οσο όμως και αν οι κατευθύνσεις αυτές των Θέσεων και οι αντίστοιχες αποφάσεις του Συνεδρίου θα βοηθήσουν αναντίρρητα τη μακροπρόθεσμη λύση της βασικής υποκειμενικής αδυναμίας, παραμένει το πρόβλημα για το σήμερα και το κοντινό αύριο. Χωρίς να βαυκαλιζόμαστε ότι μπορούμε να δώσουμε μεμιάς σίγουρες και ριζικές λύσεις, πιστεύω ότι εδώ ο βασικός κρίκος, ο κρίκος που «σου επιτρέπει να κρατάς όλη την αλυσίδα των γεγονότων», είναι η μελετημένη και σωστή επιλογή στελεχών σε όλη την κλίμακα του Κόμματος.

Βασικό κριτήριο για τα στελέχη, πρωταρχική προϋπόθεση, είναι ο βαθμός πολύπλευρης αφομοίωσης της στρατηγικής και της τακτικής του Κόμματος, πέρα από τον αναγκαστικά στενό ορίζοντα της μιας ή της άλλης χρέωσης, όπως αυτή έχει δοκιμαστεί για το κάθε στέλεχος μέσα στη μακρόχρονη πορεία ανασυγκρότησης του Κόμματος. Δίχως αυτή την προϋπόθεση, συνδυασμένη βέβαια με τα άλλα κριτήρια ανάδειξης στελεχών, η όποια προσπάθεια παραπέρα καλλιέργειας των καθοδηγητικών ικανοτήτων των στελεχών θα στέκεται στον αέρα.

Η ιστορία του παγκόσμιου επαναστατικού και κομμουνιστικού κινήματος προσφέρει πάμπολλα παραδείγματα στελεχών, με σημαντική συμβολή στη μια ή την άλλη πλευρά της διαπάλης με την αστική τάξη και τον οπορτουνισμό, ατσαλωμένα για μια χρονική περίοδο στο ένα ή το άλλο πόστο της πρακτικής δουλιάς, που, όταν οι ιστορικές συνθήκες τροποποιήθηκαν, αυτά πελάγωσαν, «έχασαν τ' αυγά και τα πασχάλια», χωρίς απαραίτητα να ξεπέσουν στην προδοσία και τον εκφυλισμό.

Το αναπόφευκτο της εμφάνισης τέτοιων φαινομένων δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να καλλιεργεί εφησυχασμό και χαλαρότητα στην επιδίωξη της ιδεολογικοπολιτικής μονολιθικότητας του Κόμματος. Μια τέτοια προσέγγιση δε συνιστά, σε καμιά περίπτωση, υποτίμηση ή έλλειψη σεβασμού απέναντι στα στελέχη. Το αντίθετο. Η συντροφικότητα πετυχαίνεται μέσα από τη συλλογικότητα στη δουλιά και την ενιαία προώθηση των αποφάσεων, και όχι αντίστροφα.

Η ικανότητα για καθοδήγηση αποτελεί τέχνη που δεν κατακτιέται από το στέλεχος μεμιάς και για μια ζωή, αλλά καλλιεργείται μαθητεύοντας στο Μ-Λ και σε στενή σύνδεση με τις μάζες, τα προβλήματα και τις ανάγκες τους. Με την ικανότητα σε κάθε χρονική περίοδο να πατάει το στέλεχος στην αντικειμενική πραγματικότητα, να κάνει «μια βασικά σωστή ανάλυση της κατάστασης, του συσχετισμού των δυνάμεων που υπάρχει κάθε φορά και τοπικά εκεί όπου δουλεύει και σε εθνική κλίμακα» (Τελικός λόγος Ν. Ζαχαριάδη στην ΙΙΙ Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, «Νέος Κόσμος», αρ. φύλλου 10, Οκτώβρης 1950), να εντοπίζει το βασικό πρόβλημα της κάθε στιγμής και να συγκεντρώνει εκεί τις δυνάμεις για τη λύση του.

Συμπερασματικά, και για να μην ξαναλύνουμε από την αρχή παλιά προβλήματα, θυμίζω μια βασική εκτίμηση του μπολσεβίκικου κόμματος:

«Το να έχουμε σωστή πολιτική γραμμή είναι, φυσικά, η πρώτη και η σπουδαιότερη δουλιά. Ομως, αυτό, παρ' όλα αυτά, δεν αρκεί. Η σωστή πολιτική γραμμή δε χρειάζεται για διακηρύξεις, αλλά για εφαρμογή στη ζωή. Ομως, για να εφαρμοστεί στη ζωή η σωστή πολιτική γραμμή, χρειάζονται στελέχη, χρειάζονται άνθρωποι που καταλαβαίνουν την πολιτική γραμμή του Κόμματος, την υιοθετούν σαν δική τους γραμμή, είναι έτοιμοι να την εφαρμόσουν στη ζωή, γνωρίζουν να την εφαρμόζουν πρακτικά και είναι ικανοί να ευθύνονται γι' αυτή, να την υπερασπίζουν και να παλεύουν γι' αυτήν. Χωρίς αυτό η σωστή πολιτική γραμμή κινδυνεύει να μείνει στα χαρτιά» (Ι. Β. Στάλιν, «Απολογισμός στο 18ο Συνέδριο του Κόμματος για τη δουλιά της ΚΕ του ΠΚΚ (μπ), Απαντα, τ. 14, σελ. 421).

Η ιστορία και οι επεξεργασίες του Κόμματός μας και του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος αποτελούν σοβαρή παρακαταθήκη για τη λύση των προβλημάτων της ισχυροποίησης του Κόμματος. Εναπόκειται στο 17ο Συνέδριο να αξιοποιήσει την πολύτιμη αυτή κληρονομιά και, προσαρμόζοντάς τη στις σημερινές συνθήκες, να κάνει ένα αποφασιστικό βήμα μπροστά.

Βασίλης Οψιμος

Ιδεολογική Επιτροπή ΚΟΑ