Οταν οι κλασικοί του μαρξισμού - λενινισμού γράφανε για την οικονομία, την κοινωνία και τη φιλοσοφία στον καπιταλισμό και στον μέλλοντα σοσιαλιστικό κόσμο, δεν υπήρχε, ως γνωστόν, η τηλεόραση. Εχουν όμως οι κλασικοί μιλήσει τόσο αναλυτικά για τους τρόπους και τα μέσα που χρησιμοποιεί η άρχουσα αστική τάξη προκειμένου να διατηρεί κυρίαρχη την ιδεολογία της, ώστε η τηλεόραση ασφαλώς πρέπει να συμπεριληφθεί ανάμεσα σ' αυτά.

Πολλά έχουν γραφτεί από ειδικούς επιστήμονες για το θετικό και αρνητικό ρόλο της τηλεόρασης στις λαϊκές μάζες. Χωρίς να είμαστε ειδήμονες επί του θέματος, θα αναφέρουμε ορισμένες πλευρές, που είναι μεν γνωστές, αλλά αξίζει να σημειωθούν λόγω της πολιτικής τους σημασίας.

Σήμερα, η τηλεόραση αποτελεί έναν σχεδόν κεντρικό άξονα ενασχόλησης του ατόμου κατά την παραμονή του στο σπίτι. Ο,τι κι αν κάνει, βλέπει ταυτόχρονα και τηλεόραση. Επειδή, μάλιστα, η ψυχαγωγία έχει περιοριστεί, λόγω της μεγάλης ακρίβειας, η τηλεόραση αποτελεί για την πλειοψηφία του λαού το μοναδικό μέσον ψυχαγωγίας. Αποτελεί, επίσης, το κυρίαρχο μέσο πληροφόρησης και ενημέρωσης, καθώς δεν κοστίζει, αλλά και δε χρειάζεται να κάνει κανείς τον κόπο να διαβάσει, αφού πια η τηλεοπτική εικόνα έχει σχεδόν αντικαταστήσει την εφημερίδα και το βιβλίο στις πλατιές λαϊκές μάζες.

Επομένως, δύο σημαντικοί τομείς της κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής του λαού, η ενημέρωση και η ψυχαγωγία, καλύπτονται από την τηλεόραση. Για πολύ κόσμο η τηλεόραση γίνεται πιστευτή ακόμα και όταν λέει ψέματα («το είπε η τηλεόραση»). Ας σημειωθεί εδώ, σε παρένθεση, αν και το θέμα δεν είναι διόλου αμελητέο, ότι η τηλεόραση έχει εν πολλοίς υποκαταστήσει και την ενδοεπικοινωνία στην οικογένεια, αφού πολύ συχνά τα μέλη της «επικοινωνούν» σιωπηλά, καθισμένοι μπροστά στο «κουτί», ενώ αρκετές φορές η TV εκπληρώνει και χρέη μπέιμπι σίτερ.

Από ποιον όμως ελέγχεται αυτό το σύστημα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, που τόσο πολύ επηρεάζει τη ζωή της λαϊκής οικογένειας και πού αποβλέπει; Ασφαλώς για να υπάρξουν ολοκληρωμένες απαντήσεις σ' αυτά τα ερωτήματα χρειάζεται και ολοκληρωμένη μελέτη τους. Είναι γνωστό, ωστόσο, ότι τα κανάλια ανήκουν στη συντριπτική τους πλειοψηφία στους κατέχοντες το μεγάλο κεφάλαιο, εκτός των μετρημένων κρατικών, που επί της ουσίας - αν και αρκετές φορές προσπαθούν για κάποια ποιότητα - δε διαφέρουν στους στόχους και τα μέσα που χρησιμοποιούν από τα ιδιωτικά.

Η τηλεόραση αποτελεί από τη μια πλευρά πηγή πλούτου μέσω των διαφημίσεων των καναλιών και λοιπών οικονομικών συμφερόντων, ενώ από την άλλη πλευρά, στον ιδεολογικό τομέα αποτελεί μέσον επιβολής της κυρίαρχης αστικής ιδεολογίας σε όλα τα επίπεδα.

Και πρώτ απ' όλα, η καθήλωση μαζικά των ατόμων μπροστά στην τηλεόραση για ώρες και μάλιστα από την παιδική τους ηλικία, διαμορφώνει το λεγόμενο άνθρωπο του καναπέ, που σαν άτομο στην ακραία μορφή του είναι άβουλο, κουρασμένο και χωρίς όρεξη για δραστηριότητες και εννοείται πλήρως απολίτικο.

Μέσω των εκπομπών και των διαφημίσεων όχι μόνο επιβάλλεται το τι πρέπει να αγοραστεί, αλλά και τι πρέπει να αρέσει, ποια θα είναι η κυρίαρχη αισθητική άποψη και συμπεριφορά.

Επειτα, είναι γνωστό ότι οι ειδήσεις φιλτράρονται και διαμορφώνονται ανάλογα με το τι συμφέρει στην κυρίαρχη τάξη - που κατέχει τα κανάλια - να γίνει γνωστό και τι όχι. Μέσα σ' αυτά τα πλαίσια, τον περισσότερο καιρό το ΚΚΕ και οι θέσεις του πάνω στα πολιτικά προβλήματα του τόπου έχουν εξοβελιστεί από τη λεγόμενη «έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση».

Πολλά θα μπορούσε να πει κανείς για τις εκπομπές - σκουπίδια, την αποβλάκωση, τον σκοταδισμό, τα άθλια σίριαλ και τις αμερικάνικες ταινίες, την προσπάθεια να κινητοποιηθούν τα πιο ταπεινά ένστικτα του τηλεοπτικού κοινού με την προβολή της βίας, του κοσμικού γκλάμουρ κουτσομπολιού, της διαπλοκής.

Πολλά, επίσης, έχουν γραφεί από τους ειδικούς για την επίδραση των ταινιών βίας, αλλά και γενικά για την προβολή ενημερωτικών μακάβριων σκηνών, πάνω στον ψυχισμό και τη συμπεριφορά των νέων ανθρώπων, για τη δημιουργία καταναλωτικών όντων που πρέπει συνεχώς να ικανοποιούν καινούριες ανάγκες κατανάλωσης, για την προβολή της πορνογραφίας. Στόχος η φθορά των συνειδήσεων; Χωρίς αμφιβολία, ναι.

Δε θα ήταν υπερβολή να υποστηριχτεί ότι αρκετά από τα φαινόμενα πολιτικής απάθειας, αποπροσανατολισμού και αδράνειας που εμφανίζονται στις μέρες μας σε μεγάλα στρώματα πληθυσμού, παρά την ύπαρξη εκρηκτικών οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων (φτώχεια, ανεργία κλπ.) έχουν αφετηρία τους ή πάντως σημαντικό παράγοντα στη γέννησή τους την τηλεόραση και τη μέσω αυτής προσπάθεια της άρχουσας τάξης για μαζική επιβολή της ιδεολογικής γραμμής της.

Ωστόσο, για να μην είμαστε άδικοι, πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπάρχουν και αξιόλογες εκπομπές εκπαιδευτικές καλλιτεχνικές και άλλες, πράγμα που δείχνει ότι η τηλεόραση μπορεί να χρησιμοποιηθεί και με «θετικό» τρόπο. Ο σκοπός μας βέβαια δεν είναι να κάνουμε επιμέρους κριτική στα κανάλια, αλλά να θεωρήσουμε κάπως πιο συνολικά το ζήτημα τηλεόραση και αστική ιδεολογία. Και πάντως είναι για μας βέβαιο ότι αυτός ο «θετικός» τρόπος χρησιμοποίησης της τηλεόρασης δεν μπορεί ποτέ να αποκτήσει διάσταση και μονιμότητα όσο αυτή θα αποτελεί περιουσία του μεγάλου ιδιωτικού κεφαλαίου και θα εξυπηρετεί τα άμεσα και μακροπρόθεσμα συμφέροντά του.

Ολα τα παραπάνω δε θα μπορούσαν βέβαια να μην αποτελούν αντικείμενο σοβαρού προβληματισμού, συζήτησης και μελέτης από το ΚΚΕ, τόσο για το ρόλο που παίζει στις μέρες μας η τηλεόραση στον αποπροσανατολισμό των μαζών στη χώρα μας, όσο και για το ρόλο που αυτή πρέπει να κληθεί να παίξει στην επαναστατική διαδικασία.

Η επαναστατική διαδικασία, σε ορισμένη φάση της, που δεν μπορεί να προσδιοριστεί ίσως αυτή τη στιγμή, αλλά πάντως όχι μακρινή μέσα στο επαναστατικό προτσές, πρέπει να κάνει λαϊκή κρατική περιουσία όλα τα μέσα μαζικής τηλεοπτικής ενημέρωσης και να επιβάλει απαγόρευση στη λειτουργία των ιδιωτικών καναλιών. Αν αυτό δε συμβεί από νωρίς, τότε θα είναι καθαρό ότι δε θα έχει αντιμετωπιστεί ένας από τους πιο ισχυρούς και επικίνδυνους αντιπάλους, που θα κουβαλά καθημερινά την αντεπανάσταση μέσα στα σπίτια με τη γνωστή μέθοδο της ψευδολογίας και της πλύσης εγκεφάλου. Για το θέμα αυτό το ΚΚΕ πρέπει να έχει ξεκάθαρη επεξεργασμένη θέση.

Η τηλεόραση σαν τομέας πνευματικής δραστηριότητας και μαζικής επίδρασης στις συνειδήσεις των ατόμων δε θα αποτελεί στη μέλλουσα σοσιαλιστική κοινωνία τομέα αχαλίνωτης οικονομικής δραστηριότητας και εκμετάλλευσης χωρίς ιερό και όσιο, με μόνο στόχο το κέρδος και τη φθορά των συνειδήσεων, αλλά πεδίο σεβασμού της νόησης και της ελεύθερης σκέψης και στοχασμού του εργαζόμενου λαού της πατρίδας μας. Θα αποτελεί πεδίο πολιτιστικής και καλλιτεχνικής ανάτασης, διατήρησης και διάδοσης των παραδόσεών μας, της τέχνης και γενικά των πολιτιστικών ιδεών, στην κατεύθυνση της ειρήνης και της φιλίας των λαών.

Ως τότε, όμως, το ΚΚΕ, οφείλει πολύ προσεκτικά, να παρακολουθεί και να μελετά, στο μέτρο του δυνατού, τις βασικές «γραμμές πλεύσης» που εκπορεύονται από τα κανάλια και διαμορφώνουν μαζικά πολιτικές ή α-πολιτικές απόψεις στο λαό και στη νεολαία. Μέσα στα θέματα του συγκεκριμένου πεδίου μελέτης θα συμπεριλάβει, πέρα από τα τρέχοντα πολιτικά που έχουν σχέση με τα κόμματα, τα ζητήματα πολιτισμού, τις παραδόσεις, τη θρησκεία, τις καταναλωτικές συνήθειες, την αντικατάσταση του βιβλίου από την τηλεοπτική εικόνα και άλλα. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να δημιουργηθεί, κατά τη γνώμη μας, μια ειδική επιτροπή μελέτης για την τηλεόραση, στο πλάι της Κεντρικής Επιτροπής και σε στενή σύνδεση με την Επιτροπή Διαφώτισης. Το θέμα μπορεί να φαίνεται δύσκολο ή τεράστιο. Μπορεί να μην έχουμε σήμερα τη δυνατότητα να μελετήσουμε όλα τα ζητήματα που προαναφέρθηκαν και σχετίζονται με την τηλεόραση. Ωστόσο, έχει αποδειχθεί ότι όταν κάτι αρχίζει να μελετάται από το ΚΚΕ, πάντα αυτό οδηγεί σε καλό δρόμο και σε χρήσιμα συμπεράσματα στη δουλιά και στους στόχους μας για την προκοπή αυτού του τόπου και το σοσιαλιστικό μέλλον του λαού του.

Αγγελική Σωτήρη

Πνευμονολόγος, ΚΟΒ Νοσοκομείου Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών «Η Σωτηρία»