Κυριακή 12 Δεκέμβρη 2004
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 3
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΜΑΝΟΣ ΚΑΤΡΑΚΗΣ
Ο «Ερωτόκριτος» του αγώνα και της τέχνης

Πολύτιμη βιοεργογραφία του, από τη «Σύγχρονη Εποχή»

Το εξώφυλλο του λευκώματος
Το εξώφυλλο του λευκώματος
Παραλληλόγραμμο το σχήμα του. Βαθυκόκκινη η καλλιτεχνική, πανόδετη βιβλιοδεσία του. Και πάνω στο ύφασμα πιστά χαραγμένη η καλλιγραφική υπογραφή του, το αρχικό του ονόματός του και ολογράφως το επίθετό του: «Μ. Κατράκης». Κοιτάς το, σαν το αίμα της καρδιάς, βαθυκόκκινο χρώμα της βιβλιοδεσίας, κοιτάς και την όμορφη υπογραφή του και θερμαίνεται η καρδιά σου. Ανασκιρτά η μνήμη, όχι μόνο του νου, αλλά και των αισθήσεων της όρασης και της ακοής. Τον ξαναβλέπεις ζωντανό. Εκείνον τον ψηλό, λεβεντόκορμο, τον καλόγουστα και λιτά κομψό, γοητευτικό άντρα, με το «αετίσιο» βλέμμα, τα μακρυδάχτυλα εκφραστικά χέρια, που «μιλούσαν» τη μέσα - μέσα «γλώσσα» του νου και της ψυχής. Και, προπαντός, θαρρείς πως ξανακούς εκείνη τη μοναδική μαγική φωνή του, που άλλη τέτοια δεν ξανάκουσες και ίσως δε θα ξαναϋπάρξει ποτέ. Θαρρείς πως ανασταίνεται... Πλήθος εικόνες περνούν μπρος στα μάτια σου. Από φωτογραφίες του, από παραστάσεις και ταινίες του, από εκδηλώσεις του ΚΚΕ, των φεστιβάλ της ΚΝΕ, δήμων και άλλων φορέων, που τους τίμησε «δωρίζοντας» τη φωνή του σε εκδηλώσεις τους, ή τον τίμησαν με εκδηλώσεις για εκείνον και μετάλλιά τους.

Και ύστερα αναριγάς, «ξαναβλέποντας» τις εικόνες που αποτύπωσε μόνον η μνήμη, κι όχι ο φωτογραφικός φακός, από τις επισκέψεις και τις κουβέντες μαζί του στο μικρό γραφείο του, στην οδό Εμ. Μπενάκη, από την καθημερινή πρωινή έγνοια του να ταΐσει τα αμέτρητα περιστέρια στο μπαλκονάκι του γραφείου, και εκείνον να τους μιλά, και εκείνα να του «απαντούν» με τιτιβίσματα και γουργουρητά και έτσι ξαναλυπάσαι, όχι μόνο για το χαμό του, αλλά και για τα περιστέρια, που δεν ξαναπάτησαν στο μπαλκονάκι του γραφείου του, όταν, λόγω της αρρώστιας του, το ξενοίκιασε...

Οσοι τον γνώρισαν, τον είδαν στη σκηνή και σε εκδηλώσεις, αυτό θα νιώσουν, αλλά και οι νέοι που δεν πρόλαβαν να έχουν μια ζωντανή εικόνα του, θα μάθουν πολλά και οι πιο αισθαντικοί θα φαντασιωθούν το πώς ήταν ζωντανός, με το εξαιρετικά καλαίσθητο λεύκωμα, που μόλις κυκλοφόρησε η «Σύγχρονη Εποχή». Ο πλήρης τίτλος του, στο χάρτινο εξώφυλλο που προστατεύει την πανόδετη βιβλιοδεσία, είναι «Μάνος Κατράκης (Στη ζωή, στη σκηνή και την οθόνη)». Να σημειώσουμε εδώ ότι την καλλιτεχνική επιμέλεια της έκδοσης υπογράφει ο σπουδαίος ζωγράφος - χαράκτης και αγωνιστής Γιώργος Βαρλάμος.

Πρόκειται, δηλαδή, για βιοεργογραφία για τον μεγάλο ηθοποιό. Για μιαν «αθάνατη» - λόγω του τεράστιου και σπάνιου μεγέθους της - μορφή της θεατρικής τέχνης. Μορφή, την οποία, επιπλέον, «κόσμησαν» η ολότελα ξεχωριστή υπόσταση του ανθρώπου, και το «διάδημα» του αγωνιστή του ΕΑΜ και του αταλάντευτου, μέχρι το τέλος της ζωής του, κομμουνιστή Μάνου Κατράκη. Τη βιοεργογραφία υπογράφουν οι νέοι θεατρολόγοι Βασίλης Γ. Μαρτσάκης, Μαρία Στ. Καραγεώργου, Αικατερίνη Π. Δεμέστιχα.

Πλούτος «πηγών»

Η συγγραφή της βιοεργογραφίας ανατέθηκε πριν από αρκετά χρόνια από τον ανιψιό του αλησμόνητου ηθοποιού, σκηνοθέτη και ηθοποιό Στάθη Λιβαθινό. Οι «πηγές» των ερευνητών ήταν πολλές: Το προσωπικό αρχείο του ηθοποιού (στο οποίο διασώζονται και ποιήματα και σχέδιά του, κυρίως από τα χρόνια της εξορίας, όπου πολλοί εξόριστοι, με τη βοήθεια του Ρίτσου και άλλων συγκρατουμένων λογοτεχνών και εικαστικών, «μυούνταν» στην ποίηση και στη ζωγραφική). Το αρχείο της συντρόφισσάς του Λίντας Αλμα. Αφηγήσεις της Λίντας στους τρεις συγγραφείς. Το φωτογραφικό αρχείο του «Ριζοσπάστη». Συνεντεύξεις του Μ. Κατράκη και της Λίντας Αλμα σε αστικές εφημερίδες και περιοδικά (θεατρικά και μη). Θεατρικού, κινηματογραφικού και άλλου περιεχομένου βιβλία. Θεατρικές κριτικές. Ποιήματα που γράφτηκαν για εκείνον (λ.χ., του Ρίτσου και του ομοτέχνου του Θάνου Κωτσόπουλου). Το Αρχείο του «Ελληνικού Λαϊκού Θεάτρου», του θιάσου του Μάνου Κατράκη, το οποίο - όπως και άλλα θεατρικά κειμήλια του ηθοποιού, κοστούμια, προγράμματα και φωτογραφίες παραστάσεων του «ΕΛΘ», καθώς και έργων που έπαιξε στο Εθνικό Θέατρο, στο ΚΘΒΕ, και σε άλλα θέατρα - βρίσκεται στη Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά. Η βιοεργογραφία «Μάνος Κατράκης», σε επιμέλεια Κ. Κουτσαυτίκη - Αγ. Κώττη (εκδόσεις Καστανιώτη, 1984). Το Θεατρικό Μουσείο, το Μουσείο Μπενάκη, αρχεία της ΜΙΝΟΣ-ΕΜΙ, της ΕΡΤ, άλλων φορέων και ιδιωτών.

«Αν ο Μάνος Κατράκης μεσουρανούσε στη θεατρική ζωή του τόπου μας, δεν το χρωστάει μονάχα στο λεβέντικο παράστημα και στο συναρπαστικό φωνητικό όργανο, μα στην απόλυτη ψυχική του αφοσίωση στην Τέχνη. Δίχως συμφεροντολογικά κίνητρα, δίχως συμβιβασμούς και αυτοθαυμασμούς, μας πρόσφερε παραστάσεις με πνευματικό μήνυμα, πατριωτικό αίσθημα και ανθρώπινη πνοή. Οσο παράξενο κι αν φαίνεται, η "υποκριτική τέχνη" δε στηρίζεται στην υποκρισία, αλλά στην ψυχική ειλικρίνεια. Και την ειλικρίνεια αυτή - που χαρακτήριζε τον Κατράκη σαν ηθοποιό και σαν άνθρωπο - τη συνδυάζω με κάτι που μου είπε, όταν ετοιμάζαμε μια παράσταση: "Θα προτιμούσα να μην τονίσω τη φράση αυτή όπως τη θέλεις, γιατί, αν την πω έτσι, δε θα είμαι εγώ"», επισημαίνει ο κορυφαίος σκηνοθέτης και συγγραφέας Αλέξης Σολομός, προλογίζοντας το βιβλίο.

Αδάμαστος και ευαίσθητος

Αυτή η ανθρώπινη ιδιότητα του Μ. Κατράκη, η ειλικρίνεια, αναδύεται με την παρακολούθηση, από τους συγγραφείς, όλης της διαδρομής της προσωπικής ζωής του, των ΕΑΜικών του αγώνων, των χρόνων στην εξορία, της πάμπλουτης καλλιτεχνικής πορείας του, της κομμουνιστικής του «ταυτότητας». Η βιογραφία του αρχίζει από τα γεννητούρια και τα παιδικά του χρόνια στο Καστέλι Κισσάμου, όπου ξαναγύριζε όποτε μπορούσε για να ξαναθυμηθεί τον έμπορο πατέρα του, Χαράλαμπο Κατράκη, από τον οποίο ορφάνεψε νωρίς, τα άλλα τέσσερα αδέρφια του και την κυρα - Ειρήνη, τη μάνα του, που τη λάτρευε και της έμοιαζε πολύ στο πρόσωπο, στον πεισματικό χαρακτήρα και στην αδάμαστη ψυχή. Ας θυμίσουμε έναν, καταγραμμένο, σχεδόν δύο δεκαετίες πριν στο «Ρ», διάλογό του με τη μάνα του, ως δείγμα του χαρακτήρα και των δυο (ο διάλογος παρατίθεται και στο βιβλίο). Η κυρα - Ειρήνη, όπως όλες οι μανάδες των κρατουμένων αγωνιστών, υπέφερε με τον εγκλεισμό του παιδιού της. Σε μια συνάντησή τους στην εξορία, ο Κατράκης δοκίμασε την ψυχική αντοχή της μάνας του: -«Τι είναι Μανόλη;» -«Θες να 'ρθω στο σπίτι, μάνα;» -«Πώς θα 'ρθεις;» -«Ε... θα υπογράψω και θα 'ρθω»- «Ιντα να υπογράψεις;» -«Δήλωση» -«Ιντα δήλωση;» -«Οτι δεν είμαι αυτό που είμαι...» -«Και δεν είσαι;» -«Είμαι» -«Μην υπογράψεις, κερατά, μην υπογράψεις...».

Οι ιδέες, η ειλικρίνεια, το ανυπότακτο του χαρακτήρα, η ανθρώπινη και κοινωνική ευαισθησία, η καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία, αλλά και η κρητική ποιητική φύση του Κατράκη αντανακλώνται και σε ποιήματά του, τα οποία παρατίθενται στο βιβλίο. Ας πάρουμε μια «γεύση» τους. «Στ' ακροθαλάσσι του Αϊ - Στράτη/ κρυφά από του Θεού το μάτι/ Ζουν άνθρωποι και ωριμάζουν/ καινούριο κόσμο ετοιμάζουν». «Κείνο το βράδυ στη χαράδρα.../ Δεν το ξεχνάω φίλε/ Είχανε σπάσει δυο μπαμπού/ στα κόκαλά μου.../ Η ανανδρία θυμάμαι / τα 'βαλε με τη λεβεντιά/ κείνο το βράδυ/ Μα το νεράκι πού το βρήκες/ σύντροφέ μου;/ Τώρα που πέρασαν οι πόνοι/ σε βλέπω αδύνατο κι ωχρό / να σεργιανάς/ Κι είπα να σου 'δινα το χέρι/ για να ξοφλήσω τη δροσιά/ κείνης της νύχτας/ Μα το νεράκι πώς το βρήκες/ το νεράκι/ σ' εκείνο τ' άνυδρο το ρέμα».

Κι ένα ακόμα για την «εκσυγχρονισμένη» Αθήνα: «Πώς έγινες Αθήνα μου/ με το καινούριο ρούχο/ θυμάσαι πως σε είχαμε/ ντυμένη στα παλιά;/ Σα να θωρώ μου φαίνεται/ ηνίοχο ευνούχο/ ή σαν αηδόνι να γροικώ/ με κόρακα λαλιά».


Αριστούλα ΕΛΛΗΝΟΥΔΗ

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
Αφιέρωμα στον Μάνο Κατράκη(2012-08-25 00:00:00.0)
Μάνο Κατράκη(2004-09-25 00:00:00.0)
«Αξιος γιος της Ρωμιοσύνης»(2004-09-05 00:00:00.0)
Κατράκης - Λαμπέτη - Παξινού(2002-09-03 00:00:00.0)
Αφιέρωμα στον Ν. Χατζίσκο(1998-05-27 00:00:00.0)

Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ