Κυριακή 7 Μάρτη 2004
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 9
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ
«Συμμετοχική δημοκρατία» και «κοινωνική οικονομία»

«Στο κατώφλι του 21ου αιώνα, η αμφισβήτηση πρέπει να περάσει από τον πολιτικό και κοινωνικοοικονομικό χώρο, σ' αυτόν της κοινωνίας των πολιτών... Περνάμε με άλλα λόγια από αγώνες για τη διάχυση εξάπλωση πολιτικών και κοινωνικοοικονομικών δικαιωμάτων σε αγώνες... των δικαιωμάτων του πολίτη. Τα τελευταία συνδέονται με την ανάγκη ενεργοποίησης του πολίτη σ' ένα τρίτο χώρο που δε λειτουργεί ούτε στη βάση της κομματικοκρατικής λογικής ούτε σ' αυτήν της αγοράς.... Η κεντροαριστερή στρατηγική της συμμετοχικής δημοκρατίας βασίζεται στη φόρμουλα: λιγότερο κράτος... λιγότερη αγορά... και περισσότερη κοινωνία των πολιτών(θεσμοθετημένη συνεργασία κομμάτων ΜΚΟ, ανεξάρτητες αρχές ως αντίβαρο στην κομματικοκρατία, την αγοροκρατία κλπ. Η θεωρία της συμμετοχικής δημοκρατίας δίνει λιγότερη έμφαση στη συχνή εναλλαγή κομμάτων στην εξουσία και περισσότερο σε μια νέα ισορροπία μεταξύ κράτους, αγοράς και κοινωνίας των πολιτών... Μια κατάσταση όπου τουλάχιστον μακροχρόνια, ο χώρος της κοινωνίας των πολιτών θα παίζει επιτελικό ρόλο στη ρύθμιση των δυσλειτουργιών και της κρατικής μηχανής και της αγοράς.... Γι' αυτό το λόγο η Κεντροαριστερά στηρίζει... όχι μόνο τις παγκόσμιες ΜΚΟ (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις), αλλά και τα νέα κινήματα τύπου Σιάτλ / Γένοβας που μπορούν, αν ξεπεράσουν τις συχνά ουτοπικές αναρχοσυνδικαλιστικές τους τάσεις, να παίξουν έναν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία της παγκόσμιας κοινωνίας πολιτών, καθώς και στο μετασχηματισμό του παγκόσμιου status quo» (Ν. Μουζέλης, εφ. «Το Βήμα, 29/2/2004).

Φαίνεται πως γίνεται μια προσπάθεια θεωρητικής τεκμηρίωσης της λεγόμενης συμμετοχικής δημοκρατίας, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι το αντιδραστικό όραμα του Γ. Παπανδρέου, ο οποίος και το εξάγγειλε ως την υποτιθέμενη επανάσταση στη δημοκρατική διακυβέρνηση στην υποτιθέμενη νέα εποχή. Από τα παραπάνω στο άρθρο του Ν. Μουζέλη, γίνεται φανερό πως, πράγματι, επιδίωξη είναι ο εξαναγκασμός λαϊκών δυνάμεων να ενεργοποιούνται στην εφαρμογή της αντιλαϊκής πολιτικής, καλλιεργώντας τους την ψυχολογία ότι συμμετέχουν στη διακυβέρνηση, ως τη μοναδική διέξοδο για τη λύση των προβλημάτων τους, απεμπολώντας τους αγώνες για διεκδικήσεις, τα ταξικά συνδικάτα, την ταξική πάλη για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου.

Ετσι, βαφτίζουν την καπιταλιστική κοινωνία κοινωνία των πολιτών, άρα προπαγανδίζουν την εξαφάνιση των ταξικών διακρίσεων, για να περάσουν την άποψη περί νέας εποχής, όπου η ταξική πάλη καταργείται, όπου το κράτος επίσης διαχειρίζεται τα κοινωνικά προβλήματα σε όφελος ολόκληρης της κοινωνίας, δημιουργώντας τους κανόνες για την αντιμετώπισή τους, αλλά τη διαχείρισή τους αναλαμβάνουν όλοι οι «πολίτες» της κοινωνίας! Γι' αυτό και δε χρειάζονται διεκδικητικοί αγώνες, ούτε, κυρίως, εναλλαγή κομμάτων στην κυβέρνηση, αλλά η κοινωνία των πολιτών που διαχειρίζεται τις κοινωνικές υποθέσεις, ως μοχλός που ρυθμίζει τη σχέση κράτους και αγοράς σε όφελος ολόκληρης της κοινωνίας! Να και ο μονοπολισμός με δυο κεφάλια στο αστικό πολιτικό σύστημα, αυτό υπηρετεί και το πείραμα της υποτιθέμενης αμφίπλευρης διεύρυνσης για τη δημιουργία της μεγάλης δημοκρατικής παράταξης, που θα ωθεί λαϊκές δυνάμεις να συμμετέχουν στη διακυβέρνηση. Η αντιδραστικότητα του εγχειρήματος αποκτά τεράστιες διαστάσεις, αφού όλο το εγχείρημα επιδιώκεται να πάρει τη μορφή κινήματος για την εφαρμογή πολιτικής ενίσχυσης του κεφαλαίου. Και εδώ ρόλο έχουν τα διάφορα κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης και τα «φόρουμ».

Τα περί τρίτου τομέα

Ολη αυτή η υπόθεση αποκαλείται «ενεργοποίηση των πολιτών στον τρίτο τομέα», αλλά συνδέεται και με το λεγόμενο τρίτο τομέα οικονομίας ή «κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία».

Τι είναι, όμως, αυτή η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία; «Ανάμεσα στον εμπορευματοποιημένο τομέα της οικονομίας και στις δημόσιες επιχειρήσεις και υπηρεσίες, υπάρχει ένας ευρύτατος τομέας, ο οποίος είναι γνωστός με το όνομα κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία: Περιλαμβάνει χιλιάδες μη κερδοσκοπικές οργανώσεις (οργανώσεις, συνεταιρισμοί, ταμεία αλληλοασφάλισης και ιδρύματα). Αντιπροσωπεύουν το 10% της συνολικής απασχόλησης στην Ευρώπη... αυτός ο τομέας αρχίζει να διεκδικεί τη ρήξη με τα φιλελεύθερα δόγματα: Μπορεί κανείς να ασκεί επιχειρηματικές δραστηριότητες χωρίς να κινείται μόνο μέσα από τη λογική του κέρδους»(«LE MONDE diplomatique», από την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 8/12/2002).

Η προώθηση της λεγόμενης κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας στηρίζεται στη στρατηγική κατεύθυνση που έδωσε η Διάσκεψη υπουργών Κοινωνικής Πολιτικής του ΟΟΣΑ, τον Ιούνη του 1998, όπου καταλήχθηκε ως κατεύθυνση «το κράτος που ρυθμίζει το κοινωνικό περιβάλλον, αντί του κράτους που χορηγεί κοινωνικές παροχές».

Η θεωρητική τεκμηρίωση

Ο Α. Γκίντενς, στο κεφάλαιο «Κράτος και κοινωνία των πολιτών» του βιβλίου του «Ο τρίτος δρόμος. Η ανανέωση της σοσιαλδημοκρατίας» (εκδόσεις «Πόλις», Αθήνα, 1998), αναφέρει επίσης χαρακτηριστικά: «Η κυβέρνηση μπορεί να ενεργεί σε συνεργασία με φορείς της κοινωνίας των πολιτών, ώστε από κοινού να προάγουν την ανανέωση και την ανάπτυξη της κοινότητας. Την οικονομική βάση αυτής ακριβώς της συνεργασίας αποκαλώ νέα μεικτή οικονομία. Η οικονομία αυτή μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο αν εκσυγχρονιστούν σε βάθος οι ήδη υπάρχοντες θεσμοί πρόνοιας».

Ο εκσυγχρονισμός των θεσμών, που επικαλείται ο Γκίντενς, είναι η θεσμική αναγνώριση και ανακήρυξη των ΜΚΟ σε βασικούς φορείς άσκησης κοινωνικής πολιτικής σε συνεργασία με το κράτος. Αυτήν την κοινωνική πολιτική θα αποφασίζουν τα καπιταλιστικά κράτη και οι διακρατικοί καπιταλιστικοί οργανισμοί, ενώ θα τις υλοποιεί η «κοινωνία των πολιτών», δηλαδή όλες οι κοινωνικές δυνάμεις μέσω των φορέων τους, βασικά των ΜΚΟ, σε σύνδεση με θεσμούς του αστικού κράτους, π.χ. ΤΑ. Με τον τρόπο αυτό, δίνεται δημοκρατική (συλλογική συμμετοχή), επίφαση στην άσκηση της πιο στυγνής ταξικής πολιτικής που ασκείται τελευταία.

Ο Α. Γκίντενς την ιδέα της αλληλεγγύης σε τοπικό επίπεδο τη διαπερνά σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής και δράσης, αγγίζοντας μέχρι τα θέματα αστυνόμευσης, λέγοντας: «...Η αστυνομία θα πρέπει να βρίσκεται σε στενή συνεργασία με τους πολίτες για τη βελτίωση του επιπέδου της τοπικής κοινότητας και της κοινωνικής συμπεριφοράς, μέσω της εκπαίδευσης, της πειθούς και της παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών και όχι με ποινικές διώξεις... Προκειμένου να λειτουργήσει αποτελεσματικά η συνεργασία μεταξύ των κυβερνητικών φορέων, ποινικού συστήματος, τοπικών ενώσεων και κοινοτικών οργανισμών, πρέπει να μην επιβάλλονται αποκλεισμοί και να επιδιώκεται η συμμετοχή όλων των οικονομικών και εθνικών ομάδων».

Αυτήν τη μορφή διακυβέρνησης για τη διαχείριση του καπιταλισμού οραματίζεται ο Γ. Παπανδρέου με τη «συμμετοχική δημοκρατία».

Και η πρακτική εφαρμογή

Η «κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία» προβάλλεται ως εναλλακτική διέξοδος στη διαχείριση του καπιταλισμού. Τα λαϊκά στρώματα θα εξαναγκάζονται να διαχειρίζονται τα προβλήματά τους μέσω των διαφόρων φορέων της «συμμετοχικής δημοκρατίας, αναπτύσσοντας, ταυτόχρονα, ένα κίνημα για δημιουργία επιχειρήσεων, που θα παράγουν, με κίνητρο, όχι μόνο το κέρδος, αλλά και την εφαρμογή κοινωνικής πολιτικής. Κρίκος σ' αυτήν τη «θεωρία», γι' αυτόν τον «τομέα οικονομίας», είναι η «κοινωνικά υπεύθυνη επιχείρηση», το «ηθικό εμπόριο». Καπιταλισμός δηλαδή, αλλά «εξανθρωπισμένος». Κάτι σαν την εφαρμογή του συνθήματος «ο άνθρωπος πάνω από τα κέρδη». Επιδίωξη είναι η συγκρότηση και η ενίσχυση ενός κινήματος, που δε θα διεκδικεί λύσεις στα λαϊκά προβλήματα από τις κυβερνήσεις και το κράτος, πολύ περισσότερο, δεν θα διεκδικεί ανατροπή της αντιλαϊκής πολιτικής. Αλλά θα διεκδικεί να δίνονται κίνητρα στις επιχειρήσεις, να ενισχύονται δηλαδή, προκειμένου να παρέχουν διαφόρων μορφών κοινωνικές υπηρεσίες. Ενώ, ταυτόχρονα, οι συμμετέχοντες σ' αυτό το κίνημα θα αναλαμβάνουν οι ίδιοι (κυρίως οι άνεργοι), τη δημιουργία ανάλογων επιχειρήσεων παροχής κοινωνικών υπηρεσιών.

Ας δούμε πώς αναπτύσσεται αυτή η λογική: «...πολλοί πολίτες αρνούνται να θεωρήσουν την οικονομία ένα χωριστό κόσμο, στον οποίο οι κανόνες του παιχνιδιού θα έπρεπε να είναι αμετάβλητοι και οι συμπεριφορές υποχρεωτικές. Επιθυμούν να εκφράσουν την κοινωνική τους υπευθυνότητα μέσα από τις οικονομικές πράξεις τους, που σχετίζονται με την παραγωγή, την κατανάλωση, την αποταμίευση και την επένδυση... Οι πιο στρατευμένοι από αυτούς εκφράζουν ήδη αυτές τις απόψεις μέσα από την οικονομική συμπεριφορά τους. Ετσι, στη Γαλλία, περίπου 30.000 αποταμιευτές έχουν στραφεί στα "αλληλέγγυα χρηματοοικονομικά ιδρύματα" και έχουν τοποθετήσει κάποια χρήματα... Αυτοί οι καταθέτες έχουν ενισχύσει τις αλληλέγγυες επιχειρήσεις με κεφάλαια ύψους 300 εκατομμυρίων ευρώ περίπου. Ετσι έγινε δυνατόν να ιδρυθούν το 2001 περισσότερες από 6.000 εταιρίες και να δημιουργηθούν 12.000 θέσεις εργασίας. Εγινε δυνατόν να στεγαστούν 3.000 οικογένειες που βρίσκονταν σε μειονεκτική θέση. Προώθησαν επίσης - στη συνοικία τους ή στο χωριό τους - τις δυναμικές τοπικής ανάπτυξης... Αυτό το κίνημα, το οποίο είναι πρόσφατο στη Γαλλία και παλαιότερο στις αγγλοσαξονικές χώρες, εκφράζεται μέσα από την επιτυχία των ηθικών αμοιβαίων κεφαλαίων» («LE MONDE diplomatique», από την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 8/12/2002).

Σύμφωνα με τα παραπάνω, υποδεικνύεται να ενισχύονται οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις από τα λαϊκά εισοδήματα. Δηλαδή, τα λαϊκά εισοδήματα να αξιοποιούνται ως κεφάλαιο. Μέσω αυτής της διαδικασίας και με την προοπτική ότι οι επιχειρήσεις θα λύσουν κάποια λαϊκά προβλήματα, η αξιοποίηση των λαϊκών εισοδημάτων, ως κεφαλαίου, προβάλλεται ως πράξη αλληλεγγύης σε άλλα τμήματα των λαϊκών στρωμάτων, αφού οι επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται για τη στέγαση, ή δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας, ή συμβάλλουν στην τοπική ανάπτυξη. Και, ταυτόχρονα, υποτίθεται ότι μέσω αυτής της διαδικασίας ασκούνται πιέσεις στις επιχειρήσεις να αναπτύσσουν τέτοιες δράσεις, τόσο με διεκδικητικό κίνημα που προβάλλει τέτοιους στόχους, όσο και με την ίδια τη λαϊκή παρέμβαση ενίσχυσής τους για να έχουν και κοινωνική δράση. Ετσι υποτίθεται ότι το κεφάλαιο, φορέας και δημιουργός των δεινών των εργατών, του λαού, θα ενισχύεται, προκειμένου να αντιμετωπίσει αυτά τα δεινά. Αν είναι δυνατόν!

Τα φόρουμ και η ταξική διέξοδος

Αυτή η «θεωρία» προπαγανδίζει ότι ο «τρίτος τομέας» γίνεται μοχλός, υποτίθεται, πίεσης, ώστε ολόκληρη η καπιταλιστική οικονομία να γίνει «κοινωνική και αλληλέγγυα», να γίνει το κεφάλαιο «ηθικό».

Ας δούμε πώς: «...η ανάπτυξη αυτών των κοινωνικά υπεύθυνων οικονομιών δε θα έπρεπε να οδηγήσει στην εγκατάλειψη της ιδέας του επαναπροσανατολισμού της υπάρχουσας οικονομίας. Με τις πράξεις τους ως καταναλωτές ή ως μέτοχοι, οι πολίτες πρέπει να μεταφέρουν στην καρδιά όλων των επιχειρήσεων, τον προβληματισμό σχετικά με τα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και τα χωροταξικά προβλήματα.

Αυτό το κίνημα υπάρχει και - μέσα από τις οργανώσεις καταναλωτών και μετόχων - οργανώνονται πιέσεις για προώθηση της κοινωνικής, της περιβαλλοντικής και της χωροταξικής υπευθυνότητας. Φόρουμ, όπως το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ του Πόρτο Αλέγκρε, στα οποία συναντώνται, μεταξύ άλλων, όσοι προωθούν την κοινωνική στράτευση των πολιτών μέσα στην οικονομία, αποδεικνύουν τον πλούτο των εμπειριών και των μεν και των δε (σ.σ. καταναλωτών και μετόχων)» («LE MONDE diplomatique», από την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 8/12/2002).

Επιδιώκεται, λοιπόν, διαμόρφωση λαϊκών συνειδήσεων, όχι μόνο για αποδοχή του «καλού, ηθικού καπιταλισμού», αλλά και για δράση για τη διαμόρφωσή του. Δεν καλλιεργούνται μόνον αυταπάτες. Καλλιεργούνται συνειδήσεις ενίσχυσης του καπιταλισμού.

Αυτή η «θεωρία», αλλά και οι προπαγανδιστές της επιδιώκουν να αμβλύνουν τις ταξικές αντιθέσεις, ενισχύοντας, ταυτόχρονα, το κεφάλαιο. Επιδιώκουν την απαλλαγή του εργατικού και του λαϊκού κινήματος από το ταξικό του περιεχόμενο και προσανατολισμό, με την αντιπαράθεση ενός κινήματος ενεργητικής ενσωμάτωσης. Αλλά η παρέμβαση των λαϊκών ανθρώπων, ώστε τα προβλήματά τους να μπουν στην καρδιά της καπιταλιστικής επιχείρησης, ή να κάνουν μέσα από τις οικονομικές τους πράξεις τον καπιταλισμό ανθρώπινο, είναι ουτοπία. Ο καπιταλισμός δεν εξανθρωπίζεται. Τα κέρδη δεν μπορούν να μπουν πάνω από τον άνθρωπο, γιατί αυτός, ο εργαζόμενος άνθρωπος, είναι η πηγή τους. Επομένως, πρέπει να καταργηθούν. Και απέναντι σε τέτοιες θεωρίες περί κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, και συμμετοχικής δημοκρατίας, η εργατική τάξη αντιτάσσει την επιστημονική θεωρία και τη δική της ταξική πάλη για κατάργηση των καπιταλιστών και της ιδιοκτησίας τους και τη μετατροπή της σε κοινωνική. Με επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού, της εξουσίας της κυρίαρχης τάξης, και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, με την κατάκτηση της εξουσίας από την εργατική τάξη και τους συμμάχους της.


Στέφανος ΚΡΗΤΙΚΟΣ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ