Κυριακή 30 Νοέμβρη 2003
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 13
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
Εξασφάλιζε τα δικαιώματα της γυναίκας

«Η κοινωνική πρόοδος μετριέται με ακρίβεια στην κοινωνική θέση του ωραίου φύλου (συμπεριλαμβανομένων και των άσχημων)», διαπίστωνε ο Καρλ Μαρξ το 1868. Σύμφωνα με την εκτίμηση αυτή του μεγάλου επιστήμονα επαναστάτη, το καπιταλιστικό σύστημα κατακτά ...επάξια μια θέση ανάμεσα στα πιο αντιδραστικά κοινωνικοπολιτικά κατασκευάσματα της ανθρώπινης ιστορίας. Απ' την άλλη μεριά, η αυγή της νέας εποχής για την ανθρωπότητα που σηματοδότησε η Οχτωβριανή Επανάσταση του 1917 και η επικράτηση του σοσιαλισμού, λειτούργησε καταλυτικά για την ισοτιμία της γυναίκας, όχι μόνο μέσα σε τυπικές συνταγματικές διατάξεις, αλλά στην πράξη.

Η καθιέρωση της φυλετικής ισοτιμίας στο σοσιαλισμό ήταν η φυσική συνέπεια της κατάργησης της εκμετάλλευσης. Στο σοσιαλισμό η γυναίκα απέκτησε ίσα δικαιώματα με τον άνδρα. Στη δουλιά, στη μόρφωση, στην ψυχαγωγία και φυσικά στην πολιτική. Οι Μπολσεβίκοι θεσμοθέτησαν το δικαίωμα των γυναικών να εκλέγουν και να εκλέγονται, αμέσως μετά την Επανάσταση. Το βρετανικό Κοινοβούλιο επικύρωσε νόμο το δικαίωμα των γυναικών (πάνω από 30 ετών) να ψηφίζουν μόλις το 1918, αν και ο βρετανικός αστικός κοινοβουλευτισμός καθιερώθηκε, ήδη από το 18ο αιώνα! Στην Ελλάδα, δεν ήταν καθόλου τυχαίο πως οι γυναίκες πρωτοψήφισαν στις εκλογές που διεξήγαγε το ΕΑΜ, το 1944.

Γερμανική
Λαοκρατική Δημοκρατία

Το 1976 στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, το 86% του γυναικείου πληθυσμού, ηλικίας ικανής για δουλιά (18 - 60 ετών) εργάζονταν επαγγελματικά ή σπούδαζαν. Η ίση αμοιβή γυναικών και αντρών, που δουλεύουν στην ίδια θέση, ήταν δεδομένη.

Το 44% των εργαζομένων στη βιομηχανία ήταν γυναίκες, ενώ στις υπηρεσίες Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας το ποσοστό αυτό έφτανε το 82%. Το 46% των γιατρών, το 45% των οδοντιάτρων, το 61% των φαρμακοποιών ήταν γυναίκες. Το 45% των εκλεγμένων λαϊκών δικαστών ήταν γυναίκες. Σε κάθε τέταρτη διευθυντική θέση, σ'όλους τους τομείς βρισκόταν μια γυναίκα, ενώ 1 στους 5 δημάρχους ήταν γυναίκα. Τα κορίτσια που αποφοιτούσαν από τη βασική εκπαίδευση και δεν ήθελαν να προχωρήσουν τις σπουδές τους, αποκτούσαν επαγγελματική μόρφωση. Σε όλες εξασφαλιζόταν δουλιά. Ολες αυτές οι κατακτήσεις, η ανύψωση της θέσης της γυναίκας, ήταν αποτέλεσμα της κοινωνικής απελευθέρωσης από την εκμετάλλευση.

Το σοσιαλιστικό κράτος μεριμνούσε, ώστε η εργαζόμενη γυναίκα να μπορεί να ανταποκρίνεται στον ρόλο της μητέρας. Το 1975, 70% των μαθητών 1ης - 4ης τάξης είχαν εξασφαλισμένη θέση σε αίθουσες μελέτης υπό την επίβλεψη ειδικευμένου προσωπικού. Στα τέλη του 1981, εργοστασιακά και κρατικά ιδρύματα επαρκούσαν για τη φροντίδα του 63% των βρεφών ηλικίας 1- 3 ετών. Η άδεια εγκυμοσύνης και λοχείας πήγε το 1976 από τις 18 στις 26 βδομάδες (εν έτει 2003 στην Ελλάδα είναι - τυπικά - 16!) με πλήρεις αποδοχές, ενώ 400.000 εργαζόμενες μητέρες με 2 και περισσότερα παιδιά έχουν άδεια από 24 μέρες το χρόνο. Για τις εργαζόμενες με πάνω από δύο παιδιά είχαν καθιερωθεί ήδη οι 40 ώρες δουλιάς τη βδομάδα, χωρίς καμία περικοπή στο μισθό.

1917: Προοδευτική «στροφή»
της ιστορίας

Η πρώτη «στροφή» που σημειώθηκε στην παγκόσμια ιστορία προς την κατοχύρωση της γυναικείας ανισοτιμίας, ήταν η Μεγάλη Οχτωβριανή Επανάσταση. Εθεσε τις βάσεις για την πραγματική ισοτιμία της γυναίκας, ενέπνευσε και στήριξε τους αγώνες του παγκόσμιου γυναικείου και του λαϊκού κινήματος σ' αυτήν την κατεύθυνση. Για να μπορέσει ο αναγνώστης να εκτιμήσει τη σημασία των ρυθμίσεων, που δρομολόγησαν οι Μπολσεβίκοι, πρέπει να αναλογιστεί ότι η ΕΣΣΔ ξεκίνησε, ουσιαστικά, από το μηδέν. Η οικοδόμηση της νέας σοσιαλιστικής χώρας δεν άρχισε στη βάση των δεδομένων ενός αναπτυγμένου καπιταλιστικού κράτους: Η Σοσιαλιστική Επανάσταση δεν κατάφερε μόνο να εξασφαλίσει στέγη, φαγητό και δουλιά για 250 εκατομμύρια ανθρώπους που μέχρι το 1917 ζούσαν σε πλήρη εξαθλίωση, αλλά και μια ισότιμη ανάπτυξη της γυναίκας, σε κάθε τομέα της ζωής.

Γι' αυτά τα επιτεύγματα συζητάμε με την Ρούλα Ελευθεριάδου, παιδί πολιτικών προσφύγων που γεννήθηκε στην Τασκένδη το 1951, μεγάλωσε, σπούδασε και εργάστηκε στην ΕΣΣΔ. Η γυναικεία ισοτιμία ήταν επίτευγμα του σοσιαλισμού που το βίωσε η ίδια.

«Πριν στο Ουζμπεκιστάν, η Δημοκρατία όπου γεννήθηκα, εγκαθιδρυθεί ο σοσιαλισμός, η Ουζμπέκα ήταν με το σαρβάλι το φαρδύ και με τη λεγόμενη "μπαραντζά" να σκεπάζει το πρόσωπό της. Δεν είχε λόγο καν στη Βουλή, μάλιστα σε αυτές τις χώρες οι γυναίκες δεν ψήφιζαν, και ήταν απλώς ένα προϊόν για αναπαραγωγή παιδιών και για να κρατήσουν το σπίτι. Οταν επικράτησε η Επανάσταση, και ήρθε μέχρι την Ασία, η πρώτη χειραφέτηση της γυναίκας ήταν να ανοίξει το πρόσωπό της και να γίνει ισότιμο μέλος με τον άντρα. Στη γυναίκα ειδικά ανατέθηκε ο βασικός ρόλος», ξεκινά τη διήγησή της η Ρ. Ελευθεριάδου. «Στο Αφγανιστάν, όταν έγινε η λαϊκοδημοκρατική επανάσταση, άνοιξαν τα πανεπιστήμια και μπήκαν οι γυναίκες. Οταν ήρθαν οι Ταλιμπάν, κλείσανε τα πανεπιστήμια. Ε, δεν είναι αυτό επίτευγμα σοσιαλισμού; Οταν έδωσαν στη γυναίκα το τρακτέρ και όργωνε ολόκληρα εκτάρια; Στο πρώην Σοβιετικό καθεστώς, δεν υπήρχε καμία διαφορά ανάμεσα σε γυναίκα και άντρα, καμία».

Στη νεοσύστατη και αχανή ΕΣΣΔ, βασικό μέλημα του κράτους ήταν η γυναίκα να μορφωθεί και να εργαστεί. Για την οικοδόμηση μιας κοινωνίας που θα μεριμνά αληθινά για το λαό, ήταν απαραίτητη η σκληρή δουλιά κάθε Σοβιετικού πολίτη. «Αυτό, όχι μόνο το καταλάβαινε ο λαός, αλλά και το δέχτηκε.Δουλεύανε με πάθος για την κοινωνία αυτή. Και κατανοούσαν ότι αφού προσφέρουν, μετά θα τα απολαύσουν. Είχε περάσει στη συνείδηση του λαού... Δούλευαν το "Κόκκινο Σάββατο", και τα μεροκάματα αυτά όλα τα ρίχνανε σ' ένα "καζάνι" για να μπορέσουνε από κει να αντλήσουν...».

Ενα «καζάνι» που, ήδη από το 1930, τους έδωσε πόρους για να γεμίσει η χώρα νοσοκομεία, πανεπιστήμια και νηπιαγωγεία, για να υπάρχουν φάρμακα φτηνά, για όλους. Η ελονοσία και η φυματίωση που μάστιζαν τον πληθυσμό εξαλείφθηκαν εντελώς. Κι όταν η χώρα αρχίζει να πατά στα πόδια της, ο σοβιετικός λαός αρχίζει να θερίζει τους καρπούς των κόπων του. Για παράδειγμα, από το 1957 ο εργαζόμενος στην ΕΣΣΔ δουλεύει μόνο εφτά ώρες, απολαμβάνοντας, βέβαια, πλήρη μισθολογικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα. Ο αναλφαβητισμός στα 1936 μειώνεται κατά 70%, όταν το 1917 υπήρχαν περιοχές με πάνω από το 99% του πληθυσμού να μην ξέρει ανάγνωση και γραφή!

Σχεδιασμός για τη διευκόλυνση
της εργαζόμενης

«Σε καμία χώρα, η γυναίκα δε χειραφετήθηκε τόσο όσο στην πρώην ΕΣΣΔ.Της δόθηκε η δυνατότητα να ανέβει στα υψηλότερα αξιώματα. Ανέβαινε ο ικανότερος, δε μετρούσε αν ήσουν γυναίκα ή άντρας για να γίνεις πρύτανης, εισαγγελέας, καθηγητής, γιατρός. Οι χιλιάδες παιδαγωγοί που διαμόρφωναν το χαρακτήρα του ανθρώπου ήταν γυναίκες. Το μέλημα του σοσιαλιστικού κράτους ήταν η γυναίκα να μορφωθεί. Η γυναίκα ήταν ακριβώς το ίδιο με τον άντρα. Αμειβόταν ακριβώς το ίδιο με τον άντρα».

Το σοσιαλιστικό κράτος προνοούσε, με συγκεκριμένο, επιστημονικό σχεδιασμό, ώστε να διευκολύνεται η εργαζόμενη γυναίκα. Το παιδί της επέστρεφε από το σχολείο έχοντας έχοντας ήδη μελετήσει. Δεν υπήρχαν φροντιστήρια, «τη μέριμνα είχε αποκλειστικά ο καθηγητής και το σχολείο».

«Εκαναν μελέτες, ώστε οι κατοικίες, ανά τέσσερις - πέντε, να είναι κοντά σε πάρκο. Είχαν ολόκληρα ινστιτούτα, ειδικές υπηρεσίες που μελετούσαν πώς θα κτίσουν τα σπίτια με διευκόλυνση ακριβώς της μητέρας. Προσπαθούσαν να υπάρχει και το μαγαζί κοντά, και το νηπιαγωγείο, και το σχολείο, ώστε όταν θα 'ρθει από τη δουλιά, να μην τρέχει...».

Τα νοικοκυριά δεν ανησυχούσαν για το νερό, το ρεύμα, τη θέρμανση, «ήταν αποκλειστικά έγνοια του κράτους». Νερό, χειμώνα - καλοκαίρι, δεν πληρώναμε καθόλου, γιατί ήταν φυσικός πόρος... Δεν ξέραμε τι θα πει να βάζουμε πετρέλαιο, αφού η θέρμανση ήταν κρατική, πληρώναμε ένα συμβολικό ποσό». Δεν μπορώ να φανταστώ τι σημαίνει διαχείριση από ιδιώτες, ξέρω όμως τι σημαίνει κρατικό ενδιαφέρον... Ηταν λαϊκή κυριαρχία, ήταν λαϊκή εξουσία», σχολιάζει η Ρ. Ελευθεριάδου.

Προστασία της μητρότητας

«Η μητέρα είχε προτεραιότητα, σε οτιδήποτε. Γι' αυτό και γεννούσαν πολλά παιδιά. Η εργαζόμενη μητέρα είχε πολύ μεγάλες ευκολίες, και το ωράριό της ήταν μειωμένο. Επειτα, η μητέρα που είχε άρρωστο παιδί, πήγαινε μαζί του σε ειδικά σανατόρια, κι όλα τα έξοδα ήταν πληρωμένα, μέχρι το παιδί της να θεραπευτεί. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, οι εξετάσεις ήταν δωρεάν, σε ειδική πολυκλινική, κι όλα με μέριμνα της ασφάλισης που είχε. Η ασφάλιση ήταν μία: κρατική...».

«Η Αμερικανίδα γυναίκα ξέρει μόνο να μετρά τα δολάρια. Η Ρωσίδα, είχε γεμίσει τα θέατρα... Εγώ μιλάω για μια χώρα που ήταν μέσα στις λάσπες, κι έφτασε στο επίπεδο να εξασφαλίσει δουλιά σ' όλους, να παρέχει δωρεάν Παιδεία, νερό και ιατρική περίθαλψη, να ντύσει, να προσφέρει σ' αυτόν το λαό πολύ ουσιαστικά πράγματα κι η γυναίκα είχε καθοριστικό ρόλο σε όλην την πορεία», καταλήγει η Ρ. Ελευθεριάδου.


Αναστασία ΜΟΣΧΟΒΟΥ
(1.) «ΖΩΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΓΛΔ. Από πρώτο χέρι.», PANORAMA DDR, Βερολίνο, Ιούνης 1982.(2.) «Μοντέλα δημοκρατίας», Ντέιβιντ Χελντ, εκδόσεις ΣΤΑΧΥ, 1995(3.)«Για την απαλευθέρωση της γυναίκας», Αλ. Παπαρήγα, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 1986(4.) «Πολιτική για την ευημερία», Καρλ Χάιντς Αρνολντ, εκδόσεις ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ, 1977(5.)ΕΣΣΔ, χθες, σήμερα, αύριο, 100 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ, εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΗΣ,


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ