Η έξοδος του τουρκικού «ερευνητικού» πλοίου «Πίρι Ρέις» στο Αιγαίου, κατά το πρώτο εικοσαήμερο του Ιούλη 2003, δεν ήταν και τόσο ανώδυνη για τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου, όπως θέλησε να το εμφανίσει η ελληνική κυβέρνηση. Με τις ενέργειες του πλοίου αυτού, δηλαδή τις συγκεκριμένες περιοχές, όπου επέλεξε να πραγματοποιήσει τις έρευνές του, έγινε ένα πρώτο βήμα στην κατεύθυνση της «ντεφάκτο» επιβολής των τουρκικών αξιώσεων, που θα οδηγήσουν τελικά στη διχοτόμηση του Αιγαίου. Το τουρκικό πλοίο διεξήγαγε έρευνες σε περιοχές των διεθνών υδάτων ανάμεσα σε ελληνικά νησιά, όπου με βάση τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου η υφαλοκρηπίδα είναι ελληνική.

Η ελληνική κυβέρνηση, προκειμένου να συγκαλύψει το γεγονός αυτό, έστρεψε όλη την προσοχή στον εάν ή όχι το τουρκικό πλοίο πραγματοποιήσει έρευνες στα ελληνικά χωρικά ύδατα! Πράγμα βέβαια που ούτε έγινε ούτε θα μπορούσε να γίνει. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε, πως όταν κατά το παρελθόν είχε δημιουργηθεί κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, με αφορμή την έξοδο στο Αιγαίο τουρκικού «ερευνητικού» πλοίου, όπως το καλοκαίρι του 1976 και την άνοιξη του 1987, και τότε το θέμα δεν ήταν αν οι έρευνες γίνουν σε ελληνικά χωρικά ύδατα, αλλά εάν το τουρκικό πλοίο κάνει έρευνες στην αμφισβητούμενη, όπως λέγεται, υφαλοκρηπίδα. Πράγμα που τώρα έγινε και μάλιστα σε περιοχές που δε θεωρούνται αμφισβητούμενες. Ωστόσο, οι περιοχές αυτές, αν κάποιος δει το χάρτη, είναι περισσότερο από φανερό, βρίσκονται ανατολικά της γραμμής διχοτόμησης του Αιγαίου, από βορρά προ νότο, γραμμή που αυθαίρετα η τουρκική πλευρά έχει ορίσει.

Χαρακτηριστικά είναι τα δρομολόγια και οι στάσεις για έρευνες, που πραγματοποίησε το «Πίρι Ρέις», κατά τις μέρες εξόδου του στο Αιγαίο, όπως αυτά καταγράφηκαν από τις ελληνικές αρχές.

- Στις 9 Ιούλη, βγήκε από τον κόλπο του Κεραμεικού απέναντι από την Κω και κινήθηκε προς τα βορειοδυτικά είτε μέσω διεθνών είτε μέσω ελληνικών χωρικών υδάτων, κάνοντας «αβλαβή διέλευση».

- Στις 10 Ιούλη, τα χαράματα κατευθύνθηκε νοτιοδυτικά της Ικαρίας και σε απόσταση 8 ν. μιλίων νότια της Ικαρίας και δυτικά της Πάτμου πραγματοποίησε έρευνα.

- Στις 11 Ιούλη, απέπλευσε από το λιμάνι του Τσεσμέ απέναντι από τη Χίο και πλέοντας παράλληλα με τις ανατολικές ακτές της Χίου κατευθύνθηκε δυτικά προς το κεντρικό Αιγαίου στις νησίδες Καλόγεροι (ανάμεσα στη νότιο Εύβοια και τη νότιο Χίο). Εκεί σε απόσταση 8 ν. μιλίων βόρεια των Καλόγερων από τις 10 έως τις 11 το βράδυ σταμάτησε και πραγματοποίησε έρευνες.

- Στις 12 Ιούλη, πραγματοποιώντας πορεία νότια της Λέσβου, βγήκε στο κεντρικό Αιγαίο και πλέοντας ανατολικά του Αϊ - Στράτη μέχρι την Τένεδο έκανε ανά τακτά διαστήματα δεκάλεπτες στάσεις για την πραγματοποίηση έρευνας.

Η έξοδος του τουρκικού πλοίου αποτελεί έμπρακτη αμφισβήτηση της ελληνικής αρμοδιότητας στις συγκεκριμένες περιοχές και είναι η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος με τους τουρκικές παραβιάσεις στον ελληνικό εναέριο χώρο του Αιγαίου και τις παραβάσεις του FIR Αθηνών στο Αιγαίο. Οι έρευνες που διεξήγαγε είναι γεωλογικές και συγκεκριμένα ιζηματολογικές (λήψη δειγμάτων από το βυθό), οι οποίες, ωστόσο, δεν μπορεί να γίνουν χωρίς την άδεια της παράκτιας χώρας, είτε όταν πρόκειται για τα χωρικά της ύδατα, ενώ όταν πρόκειται για την υφαλοκρηπίδα της.

Αυτό όμως που προκαλεί ιδιαίτερα ερωτήματα είναι η στάση της ελληνικής κυβέρνησης. Διά στόματος του εκπροσώπου του υπουργείου Εξωτερικών, Π. Μπεγλίτη, μόλις έγινε γνωστό το πρόγραμμα του «Πίρι Ρέις» ουσιαστικά εκφράστηκε η ικανοποίηση της κυβέρνησης για τη διαβεβαίωση που δόθηκε - μετά από σχετικό ελληνικό διάβημα - από την τουρκική πλευρά ότι δεν πρόκειται να γίνουν έρευνες στα... ελληνικά χωρικά ύδατα. «Βεβαίως, είπε, έχουν δοθεί διαβεβαιώσεις ότι θα υπάρξει η αναγκαία συνεργασία και συνεννόηση και ότι το σκάφος θα κινηθεί με βάση τις διεθνείς υποχρεώσεις της Τουρκίας και εντός των διεθνών υδάτων του Αιγαίου». Δηλαδή, καμία κουβέντα για την υφαλοκρηπίδα. Αλλά και ο υπουργός Τύπου, Χρ. Πρωτόπαππας, την ίδια μέρα μίλησε για «εντονότατο προφορικό διάβημα» στην τουρκική πρεσβεία στην Αθήνα και για τη διαβεβαίωση από την τουρκική πλευρά ότι «δεν πρόκειται να γίνουν σεισμολογικές έρευνες, απλά μόνο επιστημονικές έρευνες στο βυθό της θάλασσας». Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκε με τις μετέπειτα δηλώσεις του και ο υπουργός Εθνικής Αμυνας, Γ. Παπαντωνίου, που μίλησε μόνο για τα χωρικά ύδατα.

Η στάση αυτή, με την οποία αντιμετώπισε το γεγονός η ελληνική κυβέρνηση, δείχνει ότι η Συμφωνία της Μαδρίτης, του 1997, είναι παρούσα και παράγει αποτελέσματα. Με τη συγκεκριμένη Συμφωνία, που φέρει τις υπογραφές των Κ. Σημίτη και Σ. Ντεμιρέλ, αναγνωρίζονται από την Ελλάδα τα «ζωτικά συμφέροντα» της Τουρκίας στο Αιγαίο.

Δεν είναι τυχαίες οι αντιδράσεις της ελληνικής κυβέρνησης και η ικανοποίησή της για την τουρκική διαβεβαίωση ότι το πλοίο δε θα μπει στα ελληνικά χωρικά ύδατα.

Να σημειωθεί ότι υφαλοκρηπίδα είναι ο θαλάσσιος χώρος που εκτείνεται πέραν των χωρικών υδάτων μιας χώρας (πέρα από τα 6 ν.μίλια που είναι σήμερα τα ελληνικά χωρικά ύδατα). Είναι δηλαδή διεθνή ύδατα, όπου, όμως, η παράκτια χώρα ασκεί κατ' αποκλειστικότητα το κυριαρχικό δικαίωμα της έρευνας και της εκμετάλλευσης του βυθού και του υπεδάφους κάτω από αυτόν. Η Τουρκία, πέρα από κάθε αρχή του Δικαίου της Θάλασσας, αμφισβητεί ότι τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου έχουν υφαλοκρηπίδα και ισχυρίζεται ότι η υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου πρέπει να χωριστεί περίπου στη μέση της απόστασης ανάμεσα στην ηπειρωτική Ελλάδα και τα μικρασιατικά παράλια, χωρίς να ληφθούν υπόψιν τα νησιά.

Στην ουσία, πρόκειται για μια μεθόδευση, όπου φαίνεται να συμμετέχει, με τη στάση της, και η ελληνική κυβέρνηση. Μια μεθόδευση στα πλαίσια της «βήμα προς βήμα» προσέγγισης με την Τουρκία, ασφαλώς υπό την υψηλή καθοδήγηση των ΗΠΑ, η οποία εγκαινιάστηκε με τη Συμφωνία της Μαδρίτης. Συμφωνία που έχει ανοίξει το δρόμο αμφισβήτησης κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο.

Τελικό αποτέλεσμα αυτής της μεθόδευσης θα είναι η διολίσθηση σε ένα καθεστώς, όπου η ελληνική πλευρά θα υποκύψει στην απαίτηση της Τουρκίας για έρευνα στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου, με αντάλλαγμα να μη συμπεριλαμβάνουν οι έρευνας αυτές τα λίγα τετραγωνικά μίλια θάλασσας γύρω από τις νησίδες Καλόγηροι. Πρόκειται για μια ακόμα θυσία κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας στο βωμό της υπαγωγής της στο νέο σύστημα του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού καταμερισμού.