Οσοι έζησαν τα γεγονότα του 1965, τα γνωστά ως «Ιουλιανά», θα θυμούνται ίσως ότι εκείνες τις μέρες των λαϊκών διαδηλώσεων η εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» καιγόταν στους δρόμους από τους διαδηλωτές. Ο λόγος; Το συγκρότημα Λαμπράκη τα είχε «στρίψει». Ενώ το πρώτο 20ήμερο, που ακολούθησε την 15^η Ιούλη 1965, στήριζε τον αρχηγό της Ενωσης Κέντρου, Γ. Παπανδρέου, τότε, στις αρχές Αυγούστου, συμμετείχε σε σχεδιασμούς που στρέφονταν κατά του Γ. Παπανδρέου. Αλλά αυτό δεν το έκανε μέσω της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ». Το έκανε μέσω της εφημερίδας «ΤΟ ΒΗΜΑ».

Τα παραπάνω ξανάρχονται στο νου αυτές τις μέρες, τόσο γιατί συμπληρώθηκαν 38 χρόνια από τα «Ιουλιανά», όσο και γιατί «ΤΑ ΝΕΑ» αναδημοσιεύουν, ως καθημερινό ένθετο, τις σχετικές σελίδες τους εκείνων των ημερών! Προφανής ο στόχος: Η στήριξη του ΠΑΣΟΚ και μέσω της ιστορίας! Από τη μια, ο «αρχιαποστάτης» του 1965 και επίτιμος πρόεδρος της ΝΔ Κ. Μητσοτάκης, η δεξιά. Και από την άλλη οι προοδευτικές δυνάμεις, δηλαδή το ΠΑΣΟΚ!! Τι κι αν έχουν την ίδια πολιτική και το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ; Κάπως πρέπει να καλυφθεί η ομοιότητα. Με αναδρομή στα προ 38 χρόνων!

Πρέπει να θυμόμαστε την Ιστορία; Δίχως συζήτηση. Ομως, να τη θυμόμαστε ολόκληρη και όχι μισή. Αν γίνει αυτό, θα δει ο καθένας - και από ιστορική άποψη - τι κούφια λόγια είναι αυτά τα περί δεξιάς και προοδευτικών δυνάμεων και κυρίως θα δει, τι ποιότητας είναι αυτές οι προοδευτικές δυνάμεις, ιδιαίτερα ο Γ. Παπανδρέου, που βαρύνεται με σωρεία εγκλημάτων κατά του λαού.

Αλλά μετά την προβοκάτσια που οργάνωσε σε στρατιωτική μονάδα του Εβρου ο αντισυνταγματάρχης Πυροβολικού Γ. Παπαδόπουλος (ο μετέπειτα αρχιδικτάτορας), ο Γ. Παπανδρέου αποφάσισε να αντικαταστήσει τον Π. Γαρουφαλιά και να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο Αμυνας (τον Γ. Παπαδόπουλο, ωστόσο, τον άφησε στο στρατό)... Αλλά ο Κωνσταντίνος αρνήθηκε να αντικατασταθεί ο Γαρουφαλιάς. Και το βράδυ της 15_ης Ιούλη 1965 ο πρωθυπουργός του 52,72% παραιτήθηκε!! Κι αφού παραιτήθηκε, κάλεσε το λαό να διεξάγει το δεύτερο «ανένδοτο αγώνα»!!! Διότι, όπως έλεγε, «δεν κυβερνά ο βασιλεύς, αλλά ο λαός»!!

Μετά την παραίτηση της κυβέρνησης του «Κέντρου», άρχισε ο διορισμός κυβερνήσεων από το Παλάτι. Ησαν οι κυβερνήσεις των «αποστατών», δηλαδή στελεχών του «Κέντρου», που έφευγαν από το «Κέντρο» και, αφού έμπαιναν στις κυβερνήσεις, ζητούσαν να πάρουν ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή. Οι δύο πρώτες κυβερνήσεις (του Γ. Αθανασιάδη - Νόβα και του Ηλία Τσιριμώκου) δεν μπόρεσαν να πάρουν την πλειοψηφία των βουλευτών. Την πήρε η τρίτη κατά σειρά κυβέρνηση υπό τον Στεφ. Στεφανόπουλο, που συγκέντρωσε 152 ψήφους (99 της ΕΡΕ, 45 του «Κέντρου» και 8 του Μαρκεζίνη).

Το μαγείρεμα, να αναλάβει κυβέρνηση υπό τον Στ. Στεφανόπουλο, είχε αρχίσει πριν από το σχηματισμό της κυβέρνησης Τσιριμώκου, αλλά έγινε πράξη λίγο καιρό αργότερα. Στο διάστημα από την πτώση της κυβέρνησης Νόβα και μέχρι να διοριστεί η κυβέρνηση Τσιριμώκου, ο Στεφανόπουλος είχε πάρει από τα Ανάκτορα «διερευνητική εντολή» σχηματισμού κυβέρνησης. Εδώ ακριβώς εκδηλώθηκε η δημόσια τοποθέτηση του συγκροτήματος Λαμπράκη.

Ηταν βράδυ της 6^ης Αυγούστου 1965, όταν επισκέπτονται τον Γ. Παπανδρέου στο Καστρί οι Στεφανόπουλος, Τσιριμώκος, Παπαπολίτης και Μπαλτατζής, καθώς και οι εκδότες Χρ. Λαμπράκης, Ι. Βελλίδης και Ι. Παπαγεωργίου. Ολοι τους προσπαθούν να πείσουν τον Παπανδρέου, να υποστηρίξει κυβέρνηση Στεφανόπουλου, μένοντας ο ίδιος αρχηγός του κόμματος, αφού ο βασιλιάς δε δεχόταν τον Παπανδρέου ως πρωθυπουργό, αλλά ούτε και άμεση προσφυγή στις κάλπες. Υπάρχει αδιέξοδο, έλεγαν.

Ο Παπανδρέου απέρριψε την πρόταση, αλλά οι εκδότες συνέχιζαν να δουλεύουν στο παρασκήνιο υπέρ μιας συμβιβαστικής λύσης, όμως στα φύλλα των εφημερίδων τους (για την κυκλοφορία) συνέχιζαν να υποστηρίζουν τον Παπανδρέου.

Διαβάζουμε σχετικά: «Το ΒΗΜΑ», την Κυριακή 8 Αυγούστου, διακηρύσσει με μεγάλους τίτλους ότι: «Εντολή εις τον Γ. Παπανδρέου η μόνη συνταγματική οδός», ενώ δημοσιεύει ταυτόχρονα πρωτοσέλιδη φωτογραφία του Στεφανόπουλου και τη συνοδεύει με σχόλιο, όπου εξαίρει «την έντιμον στάσιν του πρώην αντιπροέδρου, ο οποίος, και αν δεχθεί εντολή του βασιλιά, θα τη δεχθεί ως διερευνητική και τελικά θα ακολουθήσει τη γραμμή που θα χαράξουν ο αρχηγός και η κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος» (Σπ. Λιναρδάτου: «Από τον εμφύλιο στη χούντα», τόμος 5^ος, σελ. 266).

Αυτά γράφονται στην εφημερίδα τη νύχτα της 7^ης προς 8_η Αυγούστου. Και στις 8 Αυγούστου, ώρα 9 το βράδυ, ο Στεφανόπουλος πηγαίνει στα ανάκτορα και παίρνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης!! Η εντολή είναι διερευνητική!!

Ακολουθεί πανζουρλισμός. Το άλλο πρωί, η εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» καιγόταν στους δρόμους...Και τότε ο Γ. Παπανδρέου έστειλε τον Ανδρέα στα γραφεία του «Βήματος», για να μιλήσει από εκεί στους διαδηλωτές, με σκοπό να τους κατευνάσει...

Η κρίση του 1965 έδειξε ότι η πορεία του καπιταλισμού στην Ελλάδα είχε φέρει έτσι τα πράγματα, η άρχουσα τάξη είχε εφαρμόσει τέτοια πολιτική ωμής καταστολής, για να τσακίσει το λαϊκό κίνημα της περιόδου 1941-1949 και είχε δημιουργήσει τέτοιο ιδεολογικό οπλοστάσιο και μηχανισμούς, που το αστικό πολιτικό σύστημα στα 1965 δεν ήταν ακόμη σε θέση να δεχτεί και να αφομοιώσει ομαλά εκείνους τους εκσυγχρονισμούς που απαιτούσε η ίδια η καπιταλιστική εξέλιξη! Δεν ήταν μόνο το Παλάτι που «κλότσαγε» και στο παραμικρό που μπορούσε να περιορίσει την εξουσία του. Ηταν και η ΕΡΕ, αλλά, όπως αποδείχτηκε, ήταν και η Ενωση Κέντρου ανέτοιμη να δεχτεί και να εφαρμόσει το «καινούριο», που εξάλλου αποτελούσε και λαϊκή απαίτηση.

Ο Γ. Παπανδρέου «τράβηξε το σκοινί» σε σχέση με το Παλάτι, σε βαθμό που ξεπερνούσε κατά πολύ τη μέχρι τότε πολιτική συμπεριφορά του. Τι συνέβη; Μήπως είδε ότι ο κόμπος είχε φτάσει στο χτένι και αποφάσισε να τα «σπάσει» με τα Ανάκτορα μια και καλή;

Ο Γ. Παπανδρέου βρέθηκε μέσα στην εξής αντίφαση: Οι εξελίξεις έθεταν ζήτημα αποφασιστικής αντιπαράθεσης με τα Ανάκτορα. Ο ίδιος, από την άλλη, ούτε που διανοούνταν τέτοιο πράγμα. Ουδέποτε έθεσε ζήτημα «να φύγει ο βασιλιάς». Ηρθε σε σύγκρουση με το Παλάτι, αλλά ταυτόχρονα φοβόταν τη δυναμική που μπορούσε να πάρει το λαϊκό κίνημα. Οντας μέσα σ' αυτήν την αντίφαση, έκανε ένα βήμα μπροστά και δύο πίσω.

Τα πράγματα, δηλαδή, είχαν έρθει έτσι, που το ζήτημα του «ποιος κυβερνά» (η κυβέρνηση ή το Παλάτι) ετίθετο επί τάπητος. Μπορούσε να λυθεί, είτε με την επικράτηση του Παλατιού πάνω στην κυβέρνηση (όπως και έγινε), είτε αντίστροφα. Το τελευταίο σήμαινε σύγκρουση στην κατεύθυνση της κατάργησης του θεσμού. Ετσι το είχαν δει και τμήματα της αστικής τάξης, που γι' αυτό οδηγούσαν τα πράγματα στο συμβιβασμό. Βεβαίως αυτός ο συμβιβασμός σήμαινε όχι σε κυβέρνηση της Ενωσης Κέντρου με πρωθυπουργό τον Παπανδρέου, όχι σε άμεσες εκλογές, δηλαδή υποταγή στο Παλάτι. Στην πραγματικότητα, έτσι το έβλεπε και ο Γ. Παπανδρέου. Αλλά χρησιμοποιούσε το λαό...

Γι' αυτό, η αποκάλυψη του ρόλου διαφόρων συγκροτημάτων δε μας απαλλάσσει και από την υποχρέωση να δούμε το ...δίκιο τους. Τα συγκροτήματα και οι πολιτικοί της «αποστασίας» δεν έκαναν παρά το αυτονόητο από την ταξική πλευρά τους. Το ίδιο ακριβώς, δηλαδή, που έκανε ο Γ. Παπανδρέου 16 μήνες αργότερα (1966): Αποδέχτηκε όλους τους όρους που του έθεσαν το Παλάτι και η ΕΡΕ και συμμετείχε στις παρασκηνιακές συζητήσεις για το σχηματισμό της βασιλικής κυβέρνησης Ι. Παρασκευόπουλου! Ηταν η τελευταία κυβέρνηση πριν από του Παν. Κανελλόπουλου, που ανέτρεψε τον Παρασκευόπουλο και έγινε πρωθυπουργός. Η κυβέρνηση Κανελλοπούλου δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το βίο της μέχρι τις αρχές Μάη 1967 που θα γίνονταν οι εκλογές. Περίπου είκοσι μέρες μετά το σχηματισμό της, ήρθε η δικτατορία της 21ης Απρίλη 1967.