Είναι αδύνατο να εκτιμήσουμε τι έχασε το μαχητικό ευρωπαϊκό και αμερικάνικο προλεταριάτο, τι έχασε η ιστορική επιστήμη με το θάνατο αυτού του ανθρώπου. Πολύ γρήγορα θα γίνει αισθητό το κενό που δημιούργησε ο θάνατος αυτού του γίγαντα».

Ετσι ξεκινούσε το λόγο του πάνω στον τάφο του Μαρξ, ο άνθρωπος που έζησε τη θεωρητική και πρακτική επαναστατική δράση του όσο κανείς άλλος, ο σύντροφός του στη θεμελίωση της επιστημονικής κοσμοθεωρίας της εργατικής τάξης, Φ. Ενγκελς τέσσερις μέρες μετά το θάνατό του. Και το «κενό του γίγαντα», για το οποίο μίλησε ο Ενγκελς, μπορεί να ήταν η απουσία του ως φυσικού προσώπου, αλλά για την παγκόσμια εργατική τάξη, το τεράστιο έργο του έγινε η βάση για την απελευθέρωσή της από τα δεσμά της εκμετάλλευσης.

Ο Μαρξ γεννήθηκε στις 5 Μαΐου του 1818, στη γερμανική πόλη Τριρ. Ο πατέρας Μαρξ, δικηγόρος στο επάγγελμα, ήταν άνθρωπος μορφωμένος, θαυμαστής της φιλολογίας του 18ου αιώνα. Διάβαζε ο ίδιος κι έμαθε και στον Καρλ να διαβάζει, Λοκ, Βολταίρο, Ντιντερό, Ρουσσώ, Λέσινγκ κ.ά. Από το 1830 έως το 1835 είναι μαθητής στο κολέγιο της Τριρ. Τον Οκτώβρη του 1835 ο Μαρξ γράφεται στη Νομική Σχολή του πανεπιστημίου της Βόννης, ενώ ένα χρόνο αργότερα παίρνει μεταγραφή για το πανεπιστήμιο του Βερολίνου.

Μελετώντας όλα τα φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής του, ο Μαρξ στάθηκε στη φιλοσοφία του Χέγγελ, ενώ παίρνει μέρος στο κίνημα των νεοχεγγελιανών, που διακρίνονταν για το ριζοσπαστισμό τους, την κριτική τους στη θρησκεία και από την προσπάθειά τους να κατανοήσουν τους νόμους της κοινωνικής εξέλιξης.

Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του το 1841, το πανεπιστήμιο της Ιένας του απένειμε τον τίτλο του διδάκτορα της φιλοσοφίας, για την εργασία του πάνω στις διαφορές της Επικούρειας και Δημοκρίτειας φιλοσοφίας.

Ο Μαρξ μελέτησε κριτικά τη φιλοσοφία από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες του και στάθηκε ιδιαίτερα στη γερμανική κλασική φιλοσοφία (Χέγγελ - Φόυερμπαχ). Από τον Φόυερμπαχ αξιοποίησε τον υλισμό και απέρριψε τον ιδεαλισμό του. Στον Χέγγελ ανακάλυψε τη βασική εσωτερική του αντίθεση ανάμεσα στο σύστημα (ιδεαλιστικό) και τη μέθοδο (διαλεκτική). Απέρριψε τον ιδεαλισμό και πήρε τη διαλεκτική του μέθοδο. Ενωσε, όμως, οργανικά τον υλισμό με τη διαλεκτική και έτσι δημιουργήθηκε ο Διαλεκτικός Υλισμός, γεγονός που σήμανε και την ολοκληρωτική ήττα του ιδεαλισμού και της μεταφυσικής. Αλλά και σε σχέση με την ανακάλυψη του νόμου εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας, ο Μαρξ απέδειξε επιστημονικά το αναπόφευκτο του περάσματος από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό, την αταξική κοινωνία, με κινητήριο μοχλό την ταξική πάλη, αφού «όλη η ως τώρα ιστορία των κοινωνιών είναι ιστορία της ταξικής πάλης», (Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος). Ετσι δημιουργήθηκε ο Ιστορικός Υλισμός.

Γενάρη του 1842 εκδίδεται η «Εφημερίδα του Ρήνου», σαν όργανο της αστικής αντιπολίτευσης. Γύρω από την εφημερίδα συσπειρώνονται και δραστηριοποιούνται οι νεοχεγγελιανοί αριστεροί. Τον Απρίλη του 1842, ο Μαρξ γίνεται συνεργάτης της εφημερίδας και τον Οκτώβρη του ίδιου χρόνου αρχισυντάκτης της.

Είναι η περίοδος που ο Μαρξ, αρχίζει να ενδιαφέρεται και να ασχολείται με τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα της εποχής του. Οι αντιφάσεις που συναντούσε, δεν μπορούσαν να ερμηνευτούν, με τον χεγγελιανικό ιδεαλισμό.

Ο ίδιος θα γράψει αργότερα στον πρόλογο στην «Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας»: «Το 1842-'43, σαν συντάχτης της "Εφημερίδας του Ρήνου" βρέθηκα για πρώτη φορά στη δύσκολη θέση να μιλήσω για τα λεγόμενα υλικά συμφέροντα. Οι συζητήσεις στο Λάνταγκ (Βουλή) της Ρηνανίας για τις κλεψιές της ξυλείας και για το κομμάτιασμα της γαιοκτησίας, η επίσημη πολεμική που άρχισε ο κύριος φον Σάπερ, που ήταν τότε πρώτος πρόεδρος της επαρχίας του Ρήνου, με την "Εφημερίδα του Ρήνου" για την κατάσταση των αγροτών του Μοζέλ, οι συζητήσεις, τέλος, για το ελεύθερο εμπόριο και τους προστατευτικούς δασμούς, αποτέλεσαν τις πρώτες αφορμές για ν' ασχοληθώ με τα οικονομικά προβλήματα. Απ' την άλλη μεριά, την εποχή εκείνη, όταν η καλή θέληση "να πάμε μπρος" ξεπερνούσε πολλές φορές τις γνώσεις των πραγμάτων, διαφαίνονταν στην "Εφημερίδα του Ρήνου" ένας αδύνατος, φιλοσοφικά χρωματισμένος αντίλαλος του γαλλικού σοσιαλισμού και κομμουνισμού. Τάχθηκα ενάντια σ' αυτόν τον ερασιτεχνισμό, ταυτόχρονα όμως σε μια λογομαχία με τη "Γενική Εφημερίδα του Αουγκσμπουργκ"ομολόγησα ορθά κοφτά ότι οι ως τα τότε μελέτες μου δε μου επέτρεπαν να αποτολμήσω ο ίδιος να εκφράσω κάποια γνώμη για το περιεχόμενο των γαλλικών κατευθύνσεων. Ετσι άδραξα πιο πρόθυμα την αυταπάτη των εκδοτών της "Εφημερίδας του Ρήνου" που νόμιζαν ότι με μια πιο χαλαρή στάση της εφημερίδας θα ανακαλούσαν την εκδομένη θανατική της καταδίκη, για να αποτραβηχτώ από τη δημόσια σκηνή στο δωμάτιο των μελετών.

Η πρώτη εργασία που έκανα για τη λύση των αμφιβολιών που με κατέτρωγαν ήταν μια κριτική αναθεώρηση της Φιλοσοφίας του Δικαίου του Χέγγελ, μια εργασία, που η εισαγωγή της δημοσιεύτηκε στα "Γερμανο-γαλλικά Χρονικά" που εκδόθηκαν το 1844 στο Παρίσι. Η έρευνά μου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τόσο οι νομικές σχέσεις, όσο και οι κρατικές μορφές δεν μπορούν να κατανοηθούν ούτε απ' αυτές τις ίδιες, ούτε από τη λεγόμενη γενική εξέλιξη του ανθρώπινου πνεύματος, αλλά ότι, αντίθετα, είναι ριζωμένες μέσα στις υλικές συνθήκες ζωής, που στο σύνολό τους ο Χέγγελ τις συνοψίζει, σύμφωνα με τη μέθοδο των Αγγλων και των Γάλλων του 18ου αιώνα, με την ονομασία "αστική κοινωνία", ότι λοιπόν η ανατομία της αστικής κοινωνίας πρέπει να αναζητηθεί στην Πολιτική Οικονομία». Και έτσι άρχισε τη μελέτη της Πολιτικής Οικονομίας.

Στο Παρίσι πήγε στα 1843. Τον επόμενο χρόνο, θα συναντηθεί εκεί με τον Φρ. Ενγκελς. Διαπιστώνουν και οι δυο την ταυτότητα των αντιλήψεων και των επιστημονικών τους αναζητήσεων, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει η χωρίς προηγούμενο 40χρονη φιλία και συνεργασία τους. «Οι παλιοί θρύλοι, έγραφε ο Λένιν, μιλούν για διάφορα συγκινητικά παραδείγματα φιλίας. Το προλεταριάτο της Ευρώπης μπορεί να πει ότι η επιστήμη του δημιουργήθηκε από δύο επιστήμονες κι αγωνιστές, που οι σχέσεις τους ξεπερνούν τους πιο συγκινητικούς θρύλους των αρχαίων για την ανθρώπινη φιλία».

Η ταύτιση των αντιλήψεων και των αναζητήσεών τους διαμορφώνεται και στο κοινό θεωρητικό τους έργο με τη «Γερμανική Ιδεολογία», την «Η Αγία Οικογένεια» και αργότερα στα 1847 το «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος».

Το «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος» δημοσιεύτηκε το Φλεβάρη του 1848, ως προγραμματική διακήρυξη της «Ενωσης Κομμουνιστών» και ήταν το πρώτο ιστορικά πρόγραμμα Κομμουνιστικού Κόμματος.

Σ' αυτό διατυπώνονται οι βασικές αρχές του μαρξισμού όπως: Η ταξική πάλη, ο νόμος ανάπτυξης της ανταγωνιστικής κοινωνίας, η αναπόφευκτη ανατροπή του καπιταλισμού, η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής που αποτελεί τη βάση της εκμετάλλευσης, ο ιστορικός ρόλος του προλεταριάτου, η ανάγκη ύπαρξης κομμουνιστικού κόμματος ως οργανωμένης πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης, η αρχή του προλεταριακού διεθνισμού, αποτυπωμένη στο τέλος του έργου με το σύνθημα: «Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε»!

Από εκεί κι έπειτα, συνεχίζουν είτε παράλληλα είτε από κοινού το συγγραφικό θεωρητικό τους έργο, αλλά και την πρακτική δράση, πρώτα μέσα από την «Ενωση Κομμουνιστών», και αργότερα από τη «Διεθνή Ενωση Κομμουνιστών», την πρώτη Διεθνή, στα 1864, που καθοδήγησε τους εργατικούς αγώνες στην Ευρώπη και την επανάσταση στα 1871 στη Γαλλία, με την ιστορική Κομμούνα του Παρισιού.

Ο Μαρξ, παρακολουθούσε και μελετούσε τις ιστορικές εξελίξεις της εποχής του, επιδιώκοντας πάντα τη μελέτη του ρόλου των διαφόρων τάξεων, στη μεταξύ τους πάλη, αποτέλεσμα των οποίων ήταν ο εμπλουτισμός της επαναστατικής κοσμοθεωρίας. Τέτοια έργα του που αποτυπώνουν τη σκέψη του είναι «Οι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία, 1848-1850», «Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη» αλλά και «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία».

Παράλληλα, μελετούσε τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής, τους οικονομικούς του νόμους, διατύπωσε τις απόψεις του σε πολλά του έργα, αλλά η ολοκλήρωσή τους ήταν το αποτέλεσμα του αξεπέραστου έργου του, «Το Κεφάλαιο». Σ' αυτό απέδειξε ότι η ανάπτυξη του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, οδηγεί αντικειμενικά και αναπόφευκτα στον ανώτερο κομμουνιστικό τρόπο παραγωγής, ενώ για την έρευνα και τη μελέτη του ακολούθησε τη διαλεχτική μέθοδο, αποδεικνύοντας ταυτόχρονα ότι οι νόμοι κίνησης της κοινωνίας είναι αντικειμενικοί, ανεξάρτητοι από τη θέληση των ανθρώπων, αλλά δρουν μέσω της δράσης των ανθρώπων.

«Ο Μαρξ, είπε ο Ενγκελς συνοπτικά, ανακάλυψε επίσης τον ειδικό νόμο κίνησης του σημερινού κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και της αστικής κοινωνίας που προέρχεται απ' αυτόν. Με την ανακάλυψη της υπεραξίας, φωτίστηκαν με μιας όλα, ενώ όλες οι προηγούμενες έρευνες, τόσο των αστών οικονομολόγων, όσο και των σοσιαλιστών κριτικών είχαν πλανηθεί στο σκοτάδι».

Το έργο του Μαρξ ζει και θα ζει στους αιώνες, φωτίζοντας το δρόμο της παγκόσμιας εργατικής τάξης, για την ανατροπή του καπιταλισμού, την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου που είναι μόνο η αρχή για το πέρασμα στον κομμουνισμό.