Μόλις πριν από έναν αιώνα, οι πίθηκοι - πρόγονοι του ανθρώπου από την Αφρική υπήρχαν μόνο στα μυαλά ελάχιστων φωτισμένων ανθρώπων. Ο Κάρολος Δαρβίνος πρόβλεψε το 1871 ότι οι παλαιότεροι πρόγονοι του ανθρώπου θα βρεθούν στην Αφρική, όπου ζουν σήμερα τα ξαδέρφια μας, ο χιμπατζής και ο γορίλας. Αλλά αποδείξεις που να τεκμηριώνουν την υπόθεσή του, δεν υπήρξαν παρά μόνο 50 χρόνια μετά, όταν ο ανατόμος Ρέιμοντ Νταρτ περιέγραψε ένα απολιθωμένο κρανίο από τη Νότια Αφρική, σαν κρανίο που ανήκει σε είδος ανθρώπου που έχει εκλείψει. Το είδος αυτό το ονόμασε Αυστραλοπίθηκο. Ο ισχυρισμός του συνάντησε παγερό σκεπτικισμό, μέχρι και πλήρη απόρριψη. Τα απολιθώματα ανήκαν σε ένα νεαρό γορίλα είπαν μερικοί. Η ανακάλυψη ενός άλλου νοτιοαφρικάνικου δείγματος, που τώρα ονομάζεται Α. Ρομπάστους, δικαίωσε τελικά τον Νταρτ, αλλά μόνο στη δεκαετία του 1950 η ιδέα των αρχαίων Αφρικανών πιθηκανθρώπων προγόνων του ανθρώπινου είδους κέρδισε μεγάλη αποδοχή.

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, οι πρωτοπόρες έρευνες στην Ανατολική Αφρική, από πολλά μέλη της οικογένειας Λίκι και άλλους ερευνητές, οδήγησαν στην ανακάλυψη κι άλλων ανάλογων απολιθωμάτων. Ως τα τέλη της δεκαετίας του 1970 η παρέα του Αυστραλοπίθηκου περιλάμβανε τους Α. Μποϊσέι, Α. Αιθιόπικους και Α. Αφαρένσις που έζησαν από 2,9 μέχρι 3,6 εκατομμύρια χρόνια πριν, κατά την Πλειόκαινο Εποχή και οδήγησαν στην εμφάνισή τους στο γένος μας, το γένος Χόμο. Καθένας από τους προγόνους μας αυτούς ήταν προσαρμοσμένος στις ιδιαίτερες συνθήκες της περιοχής και εποχής που έζησε, αλλά όλοι ήταν δίποδα όντα, με χοντρές σιαγόνες, μεγάλους τραπεζίτες και μικρούς κυνόδοντες, δηλαδή ριζικά διαφορετικοί από τους πιθήκους της Μειοκαίνου Εποχής, που περπατούσαν στα τέσσερα και είναι πολύ πιο πίσω στο γενεαλογικό δέντρο. Για να διερευνηθεί η προέλευση του ανθρώπου πριν τον Α. Αφαρένσις, έπρεπε να κλείσει η τεράστια «τρύπα» στον τομέα των παλαιοντολογικών ευρημάτων, που εκτείνεται από 3,6 μέχρι 12 εκατομμύρια χρόνια πριν.

Παρά τις εκτεταμένες έρευνες, ξεκάθαρα ευρήματα αυτής της περιόδου δε βρέθηκαν τις επόμενες δύο δεκαετίες. Η τύχη των παλαιοντολόγων άλλαξε τελικά στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν μια ομάδα υπό τον Μ. Λίκι του Εθνικού Μουσείου της Κένιας, ανακοίνωσε την ανακάλυψη του Α. Αναμένσις, ενός είδους ηλικίας 4 εκατομμυρίων ετών, που είχε ελαφρώς πιο αρχαϊκά χαρακτηριστικά από τον Α. Αφαρένσις. Την ίδια χρονική περίοδο, ο Τιμ Γουάιτ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια και οι συνάδελφοί του, περιέγραψαν μια συλλογή απολιθωμάτων ηλικίας 4,4 εκατομμυρίων ετών, προερχόμενη από την Αιθιοπία, η οποία αντιπροσωπεύει έναν ακόμη πιο πρωτόγονο ανθρωπίδη, τον Αρδιπίθηκο. Ωστόσο, εκτιμήσεις μοριακών βιολόγων υποδείκνυαν ότι η διχάλα ανάμεσα στον χιμπατζή και στον άνθρωπο βρίσκεται ακόμη πιο πίσω και πρέπει να υπάρχουν ακόμη παλαιότερα απολιθώματα ανθρωπιδών που περιμένουν να ανακαλυφθούν.

Τα τελευταία χρόνια, οι ερευνητές έκαναν μια σειρά νέων εκπληκτικών ανακαλύψεων, όπως τα απολιθώματα του Αρδιπίθηκου Καντάμπα, ηλικίας 5 εκατ. ετών και του Ορόριν Τουγκενένσις ηλικίας 6 εκατ. ετών, που ανακάλυψαν ο Μ. Πίκφορντ και η Μπ. Σένουτ. Τα νέα ευρήματα δίνουν ενδείξεις για το πότε και πού εμφανίστηκε ο κλάδος του γένους μας και ποια ήταν η μορφή του τελευταίου κοινού προγόνου των ανθρώπων και των χιμπατζήδων. Ταυτόχρονα, όμως, αποτελούν πηγή έντονων διαφωνιών μεταξύ των επιστημόνων, πολλοί από τους οποίους δε θεωρούν ότι τα νέα απολιθώματα είναι απολιθώματα προανθρώπων αλλά πιθήκων. Στη βάση αυτών των διαφωνιών βρίσκονται διαφορετικές απόψεις για τα ίδια τα χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν ένα είδος σαν ανθρωπίδη. Ενα από τα βασικά χαρακτηριστικά στο οποίο φαίνεται να συμφωνούν οι περισσότεροι είναι το βάδισμα στα δύο πόδια, αν όχι αποκλειστικά, τουλάχιστον συχνά. Χαρακτηριστικά του μηριαίου οστού, αλλά και των οστών του μεταταρσίου δείχνουν αν το ον είναι δίποδο ή όχι. Δυστυχώς, για το παλαιότερο από τα νέα ευρήματα, τον Σαχελάνθρωπο του Τσαντ, ηλικίας 7 εκατ. ετών, που ανακάλυψε ο Μ. Μπρουνέ, δεν έχουν βρεθεί άλλα οστά, πέρα από τα θραύσματα του κρανίου. Ετσι είναι αδύνατο, προς το παρόν, να εδραιωθεί έστω και αυτό το θεμελιώδες ανθρώπινο χαρακτηριστικό.

Η συνέχιση της έρευνας των παλαιοντολόγων στις ερήμους της Αφρικής, κάτω από τον καυτό ήλιο και το δυνατό αέρα, συχνά σε χώρες όπου διεξάγονται εμφύλιοι πόλεμοι και άλλες συγκρούσεις, είναι βέβαιο ότι θα δώσει αργά ή γρήγορα νέα ευρήματα, που θα ξεκαθαρίσουν το τοπίο. Οσο δύσκολο κι αν είναι να δουλεύεις με προσήλωση επί δεκαετίες σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η ανακάλυψη ενός από τους πιο μακρινούς προγόνους του ανθρώπου είναι σίγουρα καλή ανταμοιβή.