Είχαμε συγκέντρωση, μια πολύ μεγάλη συγκέντρωση, χτες στο νεκροταφείο της Καισαριανής. Πώς αλλιώς να το πούμε αυτό που έγινε. Τυπικά ήταν η πολιτική ταφή του στρατευμένου μαρξιστή, διανοούμενου, μάχιμου δημοσιογράφου, Θανάση Παπαρήγα. Δηλαδή, του συντρόφου μας, που τόσο σαν μέλος όσο και σαν στέλεχος του ΚΚΕ τίμησε - λάμπρυνε τόσο κι έτσι το Κόμμα, που τώρα να 'ναι περίπου αδύνατο για μας εδώ να γράψουμε για... το θάνατό του. Κι όμως το ιατρικό ανακοινωθέν είναι αμετάκλητο.

Αυτονόητα ο αποχαιρετισμός σε έναν τέτοιον άνθρωπο να γίνει με το σύνθημα «Κάπα Κάπε Ε, το Κόμμα σου Λαέ», που βροντοφωνάχτηκε από μυριάδες στόματα. Ηταν μια «σύναξη μνήμης» και όχι μια κηδεία. Αυτό «έβγαινε» από τα «πηγαδάκια» των συναγωνιστών του που διηγούνταν στιγμές από τη γνωριμία τους με τον Θανάση. Από τις κουβέντες του κόσμου που τον γνώρισε μόνο μέσα από τα κείμενά του στο «Ρ» και την «ΚΟΜΕΠ», από τις εκπομπές του στον «902», από τις ομιλίες του. Κουβέντες και «πηγαδάκια» που συνοδεύονταν αυθόρμητα με χαμόγελο, γιατί μόνο με χαμόγελο μπορεί να συνοδευτούν τέτοιες αναμνήσεις.

Ηταν μια συλλογική υπόσχεση συνέχισης του αγώνα η χτεσινή μαζική προσέλευση του κόσμου στην Καισαριανή. Οι υψωμένες γροθιές, οι τεντωμένοι τένοντες του λαιμού από τα συνθήματα, η σημαία με το σφυροδρέπανο που σκέπαζε το φέρετρο, τα βουρκωμένα, αλλά αποφασισμένα μάτια, ήταν σημεία που υποδήλωναν αυτήν τη συνέχεια. Ηταν ο τρόπος που άρεσε να λέει «αντίο» και ο Θανάσης...

Αν είναι μια φορά δύσκολο να αποτυπωθεί σε λέξεις το τι ήταν ο Θανάσης Παπαρήγας και το τι σημαίνουν για το λαϊκό κίνημα προσωπικότητες σαν τη δική του - άρα και το τι σημαίνει η απώλειά τους - είναι πολλαπλά δύσκολο, ίσως αδύνατο, να εκφραστεί με επάρκεια το τι συνέβη χτες στο νεκροταφείο της Καισαριανής.

Αν ο πόνος είναι πολυδιάστατος για την απώλεια μιας ανθρώπινης ζωής και η «κλίμακα» της έντασής του έχει μόνο ανοδική πορεία, μέχρι εκεί που ο «κόμπος» στο λαιμό αφήνει μόνο το δάκρυ να κυλήσει - κι αυτό μέχρι να στερέψει, γιατί μετά γίνεται μνήμη - τότε, για τη συγκεκριμένη απώλεια, αυτή η πολλαπλή διάσταση του πόνου διατηρεί, χωρίς ίχνος υπερβολής, την τρομακτική «ιδιότητα» του ατέρμονου.

Γιατί ο Θανάσης ήταν σύντροφος για τους συντρόφους του, συναγωνιστής για τους συναγωνιστές του, συνεργάτης για τους συνεργάτης του, συνάδελφος για τους συναδέλφους του, πολιτικός αντίπαλος για τους πολιτικούς αντιπάλους του και πολλά άλλα ακόμη, στον πιο υπέρτατο βαθμό. Παραφράζοντας τον ποιητή, ήταν «άνευ ορίων» στο δόσιμο του πιο καλού εαυτού του για τους δικούς του ανθρώπους, όπως μετέφερε στον αποχαιρετισμό της η δακρυσμένη ανιψιά του, Βαλή Μπουλιγαράκη, την οικογενειακή εικόνα του. Αλλά ήταν και «άνευ όρων» στρατευμένος, με την πιο συνειδητή «αυτο - χρέωση» στην πλέον μεγαλειώδη υπόθεση της ανθρωπότητας: στην κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.

Στο πρόσωπό του, αυτή η εκπληκτική «ισορροπία» σε αυτά τα δύσκολα και «λεπτά» όρια έβρισκε στήριγμα σε μια προσωπικότητα μειλίχια εκρηκτική, αν μπορεί να υπάρξει τέτοιος συνδυασμός. Προσωπικότητα που μετέδιδε την αισιοδοξία της με τρόπους που «εξανθρώπιζαν» την κυρίαρχη εικόνα του διανοουμένου. Γι' αυτό και η κολεκτίβα του «Ρ» - που σύσσωμη είπε το στερνό «αντίο» στην Καισαριανή - κατάλαβε πολύ βαθιά τι εννοούσε ο διευθυντής της εφημερίδας, ο Μήτσος Κουτσούμπας, όταν με τρεμάμενη από τον πόνο φωνή ευχόταν η χτεσινή συγκέντρωση στο νεκροταφείο να ήταν μια από τις συχνές φάρσες που συνήθιζε να σκαρώνει ο Θανάσης. Γι' αυτό και κατάλαβαν όλοι τι εννοούσε ο Βασίλης Τασούλας, που μίλησε εκ μέρους της ΚΝΕ, όταν έλεγε «ήσουν και θα είσαι για πάντα ένας δάσκαλος...».

Ας μας συγχωρέσουν φίλοι και σύντροφοι, οι χιλιάδες που ήρθαν χτες εκεί κι όσοι περιμένουν απ' αυτό το κείμενο να μάθουν. Υπάρχει ένα ρεπορτάζ που δεν μπορούμε να κάνουμε.