ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ (του ανταποκριτή μας ΒΗΣ. ΓΚΙΝΙΑ).--

Η Κομισιόν αποφάσισε χτες στις Βρυξέλλες ομόφωνα να προτείνει δέκα χώρες, την Κύπρο, την Τσεχία, την Εσθονία, την Ουγγαρία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, τη Μάλτα, την Πολωνία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία ως υποψήφια νέα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) «μέχρι τις αρχές του 2004», και παρ' όλο που η τελική απόφαση θα ληφθεί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης (12/13 Δεκέμβρη), η όλη διαδικασία θα τελεί υπό «ρήτρα αιρεσιμότητας» επί δίχρονο, επιβάλλοντας τη δικτατορία της Κομισιόν και την ομηρία των υποψηφίων προς ένταξη χωρών.

Πρόκειται για απρόβλεπτη εξέλιξη στη διαδικασία «ολοκλήρωσης» της μεγαλύτερης διεύρυνσης της Κοινότητας, αφού οι δέκα χώρες είχαν προαναγγελθεί από πέρσι τέτοια εποχή, αλλά η ρήτρα αιρεσιμότητας αποτελεί κόλπο της τελευταίας στιγμής από την Κομισιόν, που με τον τρόπο αυτό θα ηγεμονεύσει επί δίχρονο εντός και εκτός της ΕΕ. Ετσι, η διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ εισέρχεται στο τελευταίο κρίσιμο δίχρονο και με την επιβολή της «ρήτρας αιρεσιμότητας» δημιουργείται ένα «χρήσιμο και ευέλικτο εργαλείο», όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Κομισιόν Ρομάνο Πρόντι, με το οποίο θα καθοδηγηθεί από τις Βρυξέλλες όχι μόνο η «επιταχυνόμενη προσαρμογή» των προς ένταξη χωρών στις επιταγές του μεγάλου ευρωπαϊκού κεφαλαίου, αλλά και ενδεχόμενες διαφωνίες εντός της ΕΕ.

Ηδη στις 24/25 Οκτώβρη συνέρχεται στις Βρυξέλλες έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με αποκλειστικό θέμα τη «διεύρυνση», που αφορά όμως στις εσωτερικές διαφωνίες εν όψει διεύρυνσης, δηλαδή στο σύνολο των κρίσιμων ευρωπαϊκών θεμάτων, στη μεταρρύθμιση της «Κοινής Αγροτικής Πολιτικής» (ΚΑΠ), στην αυταρχική πολιτική αναθεώρηση (Διακυβερνητική Διάσκεψη) και στον κοινοτικό προϋπολογισμό (έσοδα / έξοδα) δηλαδή στο σύνολο του πακέτου 2000 - 2006 (Ατζέντα 2000 του Βερολίνου). Αν δεν επιτευχθεί συμφωνία τότε «απειλείται το χρονοδιάγραμμα της διεύρυνσης» (Ρ. Πρόντι).

Μια άλλη «ανησυχία» κυριαρχούσε, επίσης, χτες στις Βρυξέλλες, το ενδεχόμενο ενός δεύτερου -και τελεσίδικου- «όχι» του λαού της Ιρλανδίας στην «εθνική» επικύρωση της Συνθήκης της Νίκαιας στις 19 Οκτώβρη. Στην περίπτωση του «όχι» η Συνθήκη της Νίκαιας (Δεκέμβρης 2000) που υπογράφτηκε «εν όψει διεύρυνσης» δε θα τεθεί σε ισχύ στο σύνολο της ΕΕ και η διαδικασία διεύρυνσης ανατρέπεται.

Αν αυτά τα δύο κρίσιμα «ραντεβού» δε δημιουργήσουν προβλήματα, τότε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης, δηλαδή η Σύνοδος Κορυφής των 15 αρχηγών - κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ, θα λάβει την τελική απόφαση επί των προτάσεων της Κομισιόν. Σύμφωνα με τις προτάσεις της Κομισιόν, η Βουλγαρία και η Ρουμανία θα μπορούν να γίνουν κράτη - μέλη το «2007».

Οσον αφορά την Τουρκία, όπως ήταν αναμενόμενο, η Κομισιόν προτείνει ότι «δεν πληροί τα κριτήρια» για να γίνει κράτος - μέλος, αλλά «από τις αρχές του 2003 θα υπογραφεί μια ενισχυμένη προενταξιακή στρατηγική με συμπληρωματικά χρηματοδοτικά μέσα» (Ρ. Πρόντι). Η Τουρκία αντιμετωπίζεται «ισότιμα» με τις άλλες υποψήφιες χώρες, επαινείται η «προσπάθεια» και σύμφωνα με δηλώσεις της δανικής προεδρίας της ΕΕ, «δεν πρέπει στις Βρυξέλλες αλλά στην Κοπεγχάγη να ληφθούν οι οριστικές αποφάσεις για την Τουρκία». Μ' άλλα λόγια δεν πρέπει 24/25 Οκτώβρη το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών να «αποθαρρύνει» τις φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις της Τουρκίας, εν όψει των πολιτικών εκλογών αρχές Νοέμβρη.

Εκτός από τη «ρήτρα αιρεσιμότητας» που θα επιτρέψει τον έλεγχο της διαδικασίας διεύρυνσης, καθ' όλο το δίχρονο, η Κομισιόν «θα δημοσιεύσει την τελική εκτίμηση έξι μήνες πριν την ημερομηνία προσχώρησης» (Ρ. Πρόντι), δηλαδή στα τέλη του 2003).

Η Κομισιόν αποφάσισε ομόφωνα χτες το πρωί δύο πακέτα προτάσεων, την ετήσια «έκθεση προόδου» της καθεμιάς από τις 13 υποψήφιες προς ένταξη χώρες και για πρώτη φορά, μια «στρατηγική έκθεση», με την οποία «συστήνει» την ένταξη των 10 χωρών «μέχρι το 2004». Πρόκειται για τη μεγαλύτερη διεύρυνση στην ιστορία της Κοινότητας, η οποία «προετοιμάζεται» εντατικά εδώ και τρίχρονο, ενώ η πιο παλιά αίτηση προσχώρησης, αυτή της Τουρκίας, χρονολογείται από το μακρινό 1962. Το ιστορικό «σημείο καμπής» είναι, βέβαια, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης (1993) που «άνοιξε» τη διεύρυνση προς τις πέντε χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, τις τρεις βαλτικές και τις δύο βαλκανικές, υπό αντικομμουνιστικές ιαχές που δεν έλειψαν ούτε κατά τη χτεσινή μέρα («κομμουνιστική τυραννία», «τείχος του αίσχους» κλπ.).

Μετά την πρωινή απόφαση της Κομισιόν ο πρόεδρός της Ρ. Πρόντι και ο αρμόδιος για τη διεύρυνση επίτροπος, Γκ. Φερχόιγκεν παρουσίασαν τις «συστάσεις» ενώπιον της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο θα πρέπει να δώσει «σύμφωνη γνώμη» μετά την τελική απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Σύμφωνα με τον Ρ. Πρόντι εισερχόμαστε «στα τελικά στάδια της διεύρυνσης», τα οποία συνίστανται στα εξής:

1) Οι 10 από τις 13 υποψήφιες χώρες «πληρούν τα κριτήρια» ένταξης και γι' αυτό «συστήνεται» προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης «να ολοκληρώσει τις προενταξιακές διαπραγματεύσεις», μ' αυτές τις δέκα χώρες, που είχαν αρχίσει πριν τρία χρόνια. Με την προϋπόθεση, βέβαια, ότι το ιρλανδικό δημοψήφισμα θα 'ναι «θετικό» για τη Συνθήκη της Νίκαιας και στο έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, θα υπάρξει συμφωνία εντός της ΕΕ για τα ζητήματα «ενόψει διεύρυνσης». Στο δίμηνο μέχρι τα τέλη του χρόνου, η Κομισιόν θα «κλείσει» και τα εναπομείναντα δύο θέματα (χρηματοδοτικό, θεσμικά) στις διαπραγματεύσεις με τις 10 χώρες.

2) Στην Κοπεγχάγη οι 15 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων θα πρέπει να λάβουν την οριστική απόφαση, με «στόχο την υπογραφή των συνθηκών προσχώρησης την άνοιξη του 2003» (Ρ. Πρόντι), δηλαδή επί ελληνικής προεδρίας στην ΕΕ.

3) «Η Κομισιόν εκτιμά ότι οι 10 χώρες θα είναι έτοιμες για ένταξη αρχές του 2004» (Ρ. Πρόντι).

Για το δίχρονο τίθεται σε ισχύ μια «ρήτρα αιρεσιμότητας» (μονιτόριγκ) ένας «αυστηρός έλεγχος» της όλης διαδικασίας διεύρυνσης, ενώ η Κομισιόν θα κάνει την «τελική εκτίμηση» (Ρ. Πρόντι) έξι μήνες πριν την ημερομηνία ένταξης. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία «ζήτησαν οι ίδιες» (Ρ. Πρόντι) να ενταχθούν αργότερα, «μέχρι το 2007».

Για το Κυπριακό, ο πρόεδρος της Κομισιόν έκανε εκτεταμένη αναφορά που έχει ως εξής: «Ελπίζουμε σε συγκεκριμένα βήματα προόδου προς την επανένωση της Νήσου, παρ' όλο που οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ελσίνκι δεν τα προϋποθέτουν για την ένταξη. Η Κομισιόν εύχεται ότι η Κύπρος θα μπορούσε να ενταχθεί στην ΕΕ ενωμένη και εκτιμά ότι αυτή θα ήταν η καλύτερη λύση για όλους. Η Κομισιόν απευθύνει νέα έκκληση προς τις ενδιαφερόμενες πλευρές υπέρ της επανένωσης της Νήσου. Καλούμε όλους να ενισχύσουν τις προσπάθειες του ΓΓ του ΟΗΕ για την εξεύρεση λύσης εντός τους έτους. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Σεβίλλης αποφάσισε ότι η ΕΕ «θα λάβει υπόψη της τους όρους μιας συνολικής επίλυσης στη συνθήκη προσχώρησης της Κύπρου, σύμφωνα με τις αρχές που διέπουν την ΕΕ». Ηδη από το 1993 η τότε γνωμοδότηση της Κομισιόν για τη διαδικασία προσχώρησης της Κύπρου υπέθαλπε μια ντε γιούρε διχοτόμηση της Κύπρου είτε με την ένταξη στην ΕΕ είτε με την «επίλυση» στον ΟΗΕ υπό αμερικανική εντολή.

Οσον αφορά την Τουρκία ο Ρ. Πρόντι δήλωσε ότι «δεν πληροί ακόμα τα κριτήρια ένταξης, και η Κομισιόν θα προτείνει στις αρχές του προσεχούς έτους μια ενισχυμένη στρατηγική με συμπληρωματικά χρηματοδοτικά μέσα». Σύμφωνα με τον Ρ. Πρόντι «πρέπει η Τουρκία να ενισχύσει τη δημοκρατία της τόσο στους νόμους όσο και στην πρακτική». Σύμφωνα με τον επίτροπο Γκ. Φερχόιγκεν «δεν ήταν αναμενόμενο να ανταποκριθεί η Τουρκία», αλλά κάνουν λάθος όσοι επικρίνουν τη Συμφωνία του Ελσίνκι, αφού «η Τουρκία μέσα σε 18 μήνες έκανε μεγαλύτερη πρόοδο απ' ό,τι τα τελευταία πενήντα χρόνια».