Στα ελληνικά τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων φιλοξενήθηκε για κάτι λιγότερο από ένα λεπτό. Οι πόρτες του Μεγάρου Μαξίμου παρέμεναν για εκείνον ερμητικά κλειστές. Και ας κρέμονταν απ' τα χείλη του, πριν ένα χρόνο (Φλεβάρης 2001), τα μεγαλοθήρια των ΜΜΕ, όταν, μεταξύ ξένων ηγετών και πολλών λαμπρών επιστημόνων, συμμετείχε στην επίσημη ανακοίνωση της ταυτόχρονης χαρτογράφησης του Ανθρώπινου Γονιδιώματος, που πραγματοποιήθηκε από δύο φορείς: Το δίκτυο πανεπιστημίων και κρατικών κοινωφελών ερευνητικών ιδρυμάτων που άκουγε στο όνομα «Σχέδιο Ανθρώπινου Γονιδιώματος» και μία νεοϊδρυθείσα ιδιωτική εταιρία γενετικής έρευνας, η ΣΕΛΕΡΑ ΤΖΕΝΟΜΙΚ...

Ο λόγος για τον αυτοδημιούργητο και επιφανή ιδρυτή της εταιρίας Γενετικής ΣΕΛΕΡΑ, που προΐσταται του «Ιδρύματος του Ερευνας για το Γονιδίωμα» (TIGR), Δρ Κράιγκ Βέντερ.

Δεν είναι τυχαίος άνθρωπος. Ούτε εκπροσωπεί κατά βάση τα συμφέροντα των μεγάλων βιοτεχνολογικών εταιριών. Κατέθεσε τον περσινό Ιούλιο ενώπιον του Κογκρέσου των ΗΠΑ, υποστηρίζοντας τη θέσπιση νομοθεσίας, προκειμένου να αποτραπούν οι γενετικές διακρίσεις σε βάρος εργαζομένων από ασφαλιστικές εταιρίες και εργοδότες...

Πρόκειται για έναν άνθρωπο, που, από νεαρός σέρφερ στις ακτές της Καλιφόρνιας, εξελίχθηκε σήμερα σε διεθνές σημείο αναφοράς των εξελίξεων στη Γενετική. Η αφορμή που άλλαξε τη ζωή του και στράφηκε στην Ιατρική δόθηκε, όταν, δεκαετίες πριν, υπέστη σοβαρό τραυματισμό κατά τη διάρκεια της θητείας του ως στρατιώτης στον άδικο πόλεμο του Βιετνάμ. Οταν θεραπεύτηκε, αποφάσισε να εγγραφεί στην Ιατρική Σχολή για να γίνει γιατρός και να δουλέψει σε νοσοκομεία χωρών του Τρίτου Κόσμου...

Σύντομα, όμως, τον κέρδισε η έρευνα, ξεκινώντας τη σταδιοδρομία του στο διεθνές Ιδρυμα Υγείας, όπου ανέπτυξε μία επαναστατική στρατηγική για την ταυτοποίηση γονιδίων (ποιο γονίδιο αναφέρεται σε ποια ασθένεια / χαρακτηριστικό). Το 1992, με τη σύζυγό του Δρ Κλερ Φρέιζερ, ίδρυσαν το «Ιδρυμα Γονιδιακής Μελέτης», ΤΙGR.

Το 1998, έχοντας ήδη «σκοντάψει» σε «σκοπέλους», όπως αδυναμία περαιτέρω κρατικής ενίσχυσης της χρηματοδότησης για την αξιοποίηση νέων υπερ-υπολογιστικών εργαλείων έρευνας, ίδρυσε τη ΣΕΛΕΡΑ ΤΖΕΝΟΜΙΚ, ανακοινώνοντας ότι θα αποκωδικοποιούσε το ανθρώπινο γονιδίωμα γρηγορότερα και οικονομικότερα απ' το κρατικό πανεπιστημιακό δίκτυο «Σχέδιο Ανθρώπινου Γονιδιώματος»! Αυτή του η δήλωση σήμανε μία παγκόσμια κούρσα ταχύτητας, προκειμένου να επιτευχθεί η χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος τέσσερα χρόνια νωρίτερα! Εκτοτε μάθαμε αρκετά, όπως, π.χ., πως όλοι οι άνθρωποι σε κάθε γωνιά του πλανήτη είμαστε όμοιοι κατά 99,9%, ότι οι διαφορές μας με άλλα είδη του ζωικού βασιλείου (όπως, π.χ., τον πίθηκο, το ποντίκι) είναι στην πραγματικότητα ελάχιστες, ότι οι πρόγονοί μας ήταν πανάρχαια βακτήρια κλπ. Η συνεισφορά του στην ολοκλήρωση της αποκωδικοποίησης των γονιδιωμάτων (γενετικού υλικού) και άλλων οργανισμών, όπως η μύγα δροσόφυλλα και το ποντίκι, προσέφεραν αξιόλογη επιστημονική γνώση.

Ο «Ρ» συνομίλησε με τον επιφανή επιστήμονα στην Αθήνα, όπου έμεινε για λίγες μέρες μαζί με τον Ελληνα κορυφαίο επιστήμονα Δρ. Αριστείδη Πατρινό, έπειτα από πρόσκληση, όχι κάποιου ιδιωτικού ιατρικού κέντρου, μεγαλοεταιρίας ή πανεπιστημίου, αλλά του επιμελητή της Α` Καρδιολογικής Κλινικής του Τζάνειου Νοσοκομείου, Αθανάσιου Μανώλη...

- Τι θα συμβεί εάν, παρά τις εξελίξεις στη Γενετική, ελάχιστοι, απ' τους απλούς ανθρώπους, θελήσουν να επωφεληθούν; Το 2000, δημοσκόπηση του TIME / CNN έδειξε πως το 75% των ερωτηθέντων Αμερικανών δεν ήθελε οι ασφαλιστικές εταιρίες να γνωρίζουν το γενετικό τους προφίλ. Σε άλλη ερώτηση, το 84% απάντησε πως δεν ήθελε ο εργοδότης ή η κυβέρνηση να γνωρίζουν. Πώς σχολιάζετε τη στάση του κόσμου; Είστε υπέρ της θέσπισης ενός αμερικανικού ή ακόμη και διεθνώς δεσμευτικού νόμου, που θα αποτρέπει τις γενετικές διακρίσεις;

- Δε νομίζω ότι αυτό θα πρέπει να ρυθμιστεί με κάποιο διεθνή νόμο. Θα πρέπει να ρυθμιστεί κατά χώρα. Αφ' ενός, γιατί η όλη διαδικασία είναι πολύ διαφορετική κατά χώρα, απ' την άλλη, διότι ο κόσμος διαφέρει... Εγώ παλεύω για τη θέσπιση ενός σχετικού νομικού πλαισίου, συνεργάζομαι με την κυβέρνηση των ΗΠΑ γι' αυτό το σκοπό, και ίσως αυτό, εάν εγκριθεί και ψηφιστεί, να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο για τη θέσπιση νομοθεσίας σε άλλες χώρες. Τα βασικά θέματα είναι τα εργασιακά και η ασφάλιση υγείας. Οσον αφορά στην ασφάλιση ζωής, αυτή δεν πρέπει να μας ανησυχεί, γιατί θεωρώ πως σ' αυτόν τον τομέα οι ασφαλιστικές εταιρίες έχουν το δικαίωμα να αυξάνουν τα ασφάλιστρα ανάλογα με τους κινδύνους... Ομως, όσον αφορά στην απασχόληση και την ιατροφαρμακευτική ασφαλιστική κάλυψη, οι απόψεις των ασφαλιστικών εταιριών θεωρώ πως δεν είναι σωστές!

- Τον περασμένο Ιούλιο καταθέσατε τις σχετικές απόψεις σας στο αμερικανικό Κογκρέσο. Σήμερα, τι θεωρείτε πως πρέπει να γίνει σε θεσμικό πλαίσιο, τι θα έπρεπε να κάνουν οι κυβερνήσεις;

- Δεν ξέρω ποιο είναι το θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα, αλλά οι ανησυχίες που υπάρχουν στις ΗΠΑ είναι ότι οι εργοδότες μπορούν να χρησιμοποιήσουν γενετικές προσωπικές πληροφορίες, ακόμη και να τις «καταχραστούν». Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι οι ίδιες οι πληροφορίες γενετικών δεδομένων, γιατί αυτές από μόνες τους δεν οδηγούν σε γενετικές διακρίσεις. Το πρόβλημα είναι οι άνθρωποι, που θεωρούν πως οι πληροφορίες είναι υπεύθυνες γι' αυτό. Γι' αυτό και οι διακρίσεις δε βασίζονται σε γεγονότα, αλλά σε συναισθηματισμούς και εγώ δεν ξέρω τι άλλο... Χρειαζόμαστε τους νόμους για να προστατεύουν τους ανθρώπους, ώστε αυτοί να μπορούν να ζουν, να μαθαίνουν και να κατανοούν τα γεγονότα. Ο γενετικός κώδικας δε θα μπορούσε από μόνος του να προκαλέσει διακρίσεις σε βάρος σου! Η άγνοια που υπάρχει είναι τεράστια...

- Οι σημερινές γνώσεις μετά τη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος και η μελλοντική μας γνώση πάνω στη λειτουργία και την αλληλεπίδραση των πρωτεϊνών θα μπορούσαν, πιστεύετε, κάποτε να οδηγήσουν σε μία κοινωνία ωφελιμιστική, που να επιδιώκει μία «ποιότητα ζωής» με άξονα την Ευγονική;

- Η Ευγονική είναι πρόβλημα απ' τις δεκαετίες του '20 και του '30, οπότε οι άνθρωποι μιλούσαν για διαφορές στο γενετικό υλικό, προκειμένου να «αποδείξουν» κάτι στην κοινωνία. Ο,τι σχετίζεται με την ανθρώπινη συμπεριφορά, πρέπει πάντα να μας απασχολεί. Οι άνθρωποι τείνουν να προκαλούν μεγάλη βλάβη στους άλλους. Δε νομίζω ότι ο γενετικός κώδικας τούς δίνει μία τέτοια δυνατότητα, όπως, π.χ., συνέβη με τους εργοδότες που βιάστηκαν, παραπλανήθηκαν και έκαναν κακή χρήση. Η δική μου έγνοια είναι οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν ως δικαιολογία το γενετικό κώδικα, προκειμένου να προβούν σε διακρίσεις.

- Επομένως, νομίζετε ότι οι άνθρωποι χρειάζονται καλύτερη παιδεία, περισσότερη ενημέρωση ή ανάλυση πληροφοριών;

- Δε χρειάζονται περισσότερες πληροφορίες, παρότι το συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο είναι καινούριο... Η ολοκλήρωση της χαρτογράφησης που κάναμε πέρσι στο ανθρώπινο γονιδίωμα, θα μας πάρει πολύ καιρό να κατανοήσουμε πραγματικά όλες τις πληροφορίες και τα γεγονότα. Σήμερα, υπάρχει μεγάλη έλλειψη κατανόησης... Υπάρχουν άνθρωποι, που επινοούν επιστημονική φαντασία ή φαντάζονται πράγματα που επιθυμούν. Απ' την άλλη, χρειαζόμαστε περισσότερες επενδύσεις στην επιστήμη. Και η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να επενδύσει περισσότερα στην επιστημονική έρευνα, ώστε να μπορούμε να απαντήσουμε σ' αυτά τα ζητήματα!

- Δρ. Βέντερ, όταν διατελούσατε πρόεδρος της ΣΕΛΕΡΑ ΤΖΕΝΟΜΙΚΣ, είχατε δεχτεί επικρίσεις, επειδή δίνατε πρόσβαση στις γενετικές βάσεις δεδομένων της εταιρίας σας μόνον σε όσους, επιστήμονες, ακαδημαϊκούς φορείς ή εταιρίες, κατέβαλαν χρηματική συνδρομή. Είχαν ξοδευτεί ποτάμια μελάνης στο διεθνή Τύπο... Τι απαντάτε;

- Στοιχεία του ανθρώπινου γονιδιώματος που αναλύαμε τα διαθέταμε ελεύθερα στο ΙΝΤΕΡΝΕΤ... Μπορείς και τώρα να πας στον κόμβο της ΣΕΛΕΡΑ και να έχεις δωρεάν πρόσβαση στις γενετικές ακολουθίες.

- Πρόκειται, λοιπόν, για παραπληροφόρηση;

- Στην όλη υπόθεση υπάρχει μεγάλη παραπληροφόρηση... Αυτό που η ΣΕΛΕΡΑ πωλούσε, ήταν καινούριο λογισμικό και πρόσβαση σε υπερ-υπολογιστές, που επέτρεπαν ανάλυση γενετικών δεδομένων με ρυθμούς που ποτέ πριν δεν ήταν εφικτοί! Οι επικριτές μας το χρησιμοποίησαν αυτό για να μας επιτεθούν. Μοιάζει με αυτά που λέγαμε περί γενετικών διακρίσεων... Δε στηρίζονται σε γεγονότα, αλλά σ' αυτά που οι άνθρωποι επιδιώκουν...

- Δώσατε διεθνώς το προβάδισμα για να επιτευχθεί, πολύ γρηγορότερα απ' ό,τι είχε προβλεφτεί, η χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Ποια είναι τώρα τα σχέδιά σας;

- Θα ξοδέψω μεγάλο μέρος του χρόνου μου πάνω στην κατανόηση αυτών των εξελίξεων απ' το κοινό, καθώς και πάνω στις επιπτώσεις που έχει αυτή η γνώση στην κοινή γνώμη. Θα δουλέψω, προκειμένου να επιτευχθούν καλύτεροι νόμοι, να αντιμετωπίσουμε καλύτερα και πιο βαθιά ποικίλα ηθικά ζητήματα, να βοηθήσουμε ανθρώπους, που κάνουν τους νόμους ή σχετίζονται με την ενημέρωση του κόσμου, να κατανοήσουν καλύτερα αυτές τις πληροφορίες, ώστε αυτές να χρησιμοποιηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

- Γενετική. Επιστήμη της Πληροφορικής. Χρήμα. Κυβερνήσεις. Πολιτική. Ελεύθερη αγορά. Πολυεθνικές. Μήπως όλα αυτά συνθέτουν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ;

- Ολα είναι απαραίτητα συστατικά, για να κατανοήσεις τις πληροφορίες, για να βρεις και να παράσχεις καλύτερες θεραπείες στον κόσμο. Οι κυβερνήσεις χρηματοδοτούν τις βασικές έρευνες, που θα μπορέσουν να οδηγήσουν σε ανακαλύψεις, που με τη σειρά τους θα οδηγήσουν σε θεραπεία. Αλλά δίχως χρηματοδοτήσεις και ιδιωτικών φορέων, οι περισσότερες απ' αυτές τις θεραπείες δε θα φθάσουν ποτέ ούτε σε σένα, ούτε σε μένα... Ισως, λοιπόν, να πρόκειται όντως για ένα εκρηκτικό κοκτέιλ, αλλά αισιοδοξώ πως θα οδηγήσει σε μία καλή έκρηξη!

- Είναι γνωστό πως η κυβέρνηση των ΗΠΑ είναι ο υπ' αριθμόν ένα κάτοχος αδειών ευρεσιτεχνίας (πατέντας) σε γονίδια.

- Ναι! Στις ΗΠΑ είναι. Δεν ξέρω τι ισχύει στη Βρετανία, εάν και εκεί η βρετανική κυβέρνηση έχει κάνει παρόμοιες κινήσεις...

- Γιατί νομίζετε πως συμβαίνει αυτό;

- Επειδή υπάρχουν πολλές έρευνες απ' την αμερικανική κυβέρνηση...

- Μόνο για λόγους έρευνας, ή γιατί μία τέτοια δραστηριότητα σχετίζεται με το χρήμα, την εξουσία, τη δύναμη;

- Θα πρέπει να κάνεις μία ανακάλυψη για να πετύχεις μία άδεια ευρεσιτεχνίας. Οι πατέντες δε σημαίνουν απαραιτήτως δύναμη. Το 99% των αδειών ευρεσιτεχνίας δε σημαίνουν τίποτα!

- Τότε γιατί οι κυβερνήσεις επιδιώκουν να γίνουν κάτοχοι πατέντας;

- Υπάρχει, στην πραγματικότητα, ένα ζήτημα. Λ.χ., με τα Εθνικά Ιδρύματα Υγείας (NIH), που πήραν άδειες ευρεσιτεχνίας σε γονίδια που εγώ είχα ανακαλύψει (ταυτοποιήσει). Πήραν την άδεια, προκειμένου να αποτρέψουν κάποια μεγάλη εταιρία, που θα ήθελε ενδεχομένως να μπλοκάρει την πρόσβαση σ' αυτές τις πληροφορίες. Επομένως, θεωρώ πως η κυβέρνηση το έπραξε, όχι για το κακό, αλλά για το καλό των πολιτών... Δεν είναι κακά όλα όσα κάνει η κυβέρνηση...

- Συμμερίζεστε τις θέσεις της κυβέρνησης Μπους για απαγόρευση της κλωνοποίησης για θεραπευτικούς και ερευνητικούς λόγους;

- Οχι! Νομίζω ότι, σ' αυτό το σημείο, η θρησκεία επηρεάζει την πολιτική πολύ. Και η νομοθεσία για την απαγόρευση της ανθρώπινης κλωνοποίησης είναι αποτέλεσμα κακής καθοδήγησης. Οι άνθρωποι φοβούνται την κλωνοποίηση για λάθος λόγους. Πέρα απ' τα ζητήματα πειραμάτων πάνω στον άνθρωπο, η έρευνα με σκοπό την παραγωγή βλαστοκυττάρων από (ανθρώπινα) έμβρυα θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντικές ανακαλύψεις και να θεραπεύσει ασθένειες, που δε θα μπορούσαν να ιαθούν με άλλα μέσα και κανέναν άλλον τρόπο.

- Είναι, όμως, εφικτή η κλωνοποίηση ανθρώπου;

- Δεν ξέρουμε εάν είναι εφικτή, απ' τη στιγμή που ακόμη κανείς δεν το έχει καταφέρει. Απ' την άλλη, να σας επισημάνω πως ένας κλώνος δικός σας δε θα ήταν απόγονός σας, αλλά μάλλον ένας αδελφός σας ή μία αδελφή σας. Είμαι κατά της κλωνοποίησης, αλλά όχι για τους λόγους που πρεσβεύουν οι περισσότεροι.

- Ποιοι είναι οι δικοί σας λόγοι;

- Ο πειραματισμός πάνω σε ανθρώπους, δίχως να ξέρουμε ποιο θα είναι το τελικό αποτέλεσμα. Ισως, άνθρωποι με περιορισμένη διάρκεια ζωής, με αυξημένους κινδύνους για σοβαρές ασθένειες, καρκίνο. Εάν αυτό είναι το αποτέλεσμα, δεν είναι καλό. Οι περισσότεροι άνθρωποι, για παράδειγμα, φοβούνται την κλωνοποίηση, γιατί θεωρούν πως θα αναβιώσουν άνθρωποι όπως ο Χίτλερ! Απ' την άλλη, μέχρις ότου φθάσουμε στον πρώτο κλώνο θηλαστικού, την προβατίνα Ντόλι, υπήρξαν εκατοντάδες περιπτώσεις αποτυχημένων πειραμάτων. Και η Ντόλι σήμερα ασθενεί σοβαρά... Επομένως, δεν υπάρχει ούτε λόγος, ούτε δικαιολογία να κάνουμε κλωνοποίηση ανθρώπων!

- Θεωρείτε ηθικό να δημιουργήσουμε ένα έμβρυο ημερών ή βδομάδων, με σκοπό να φτιάξουμε βλαστοκύτταρα, τα οποία να τα «καθοδηγήσουμε», ώστε να δημιουργηθούν μοσχεύματα; Το βλέπετε θετικά;

- Ναι. Δε θεωρώ πως πρόκειται για κάτι κακό.

- Δεν έχετε καμία απολύτως επιφύλαξη γι' αυτό;

- Οχι.

- Από φιλοσοφική άποψη;

- Τι είδους φιλοσοφική άποψη;

- Αυτή που σχετίζεται με την αξία που δίνουμε στη ζωή...

- Ε, υπάρχουν θρησκευτικές απόψεις και επιχειρήματα ενάντια ακόμη και στην άσκοπη παραγωγή σπέρματος διά του αυνανισμού!

- Τι γνώμη έχετε για τα κατά καιρούς ανακοινωθέντα πειράματα της εταιρίας ACT(«Advanced Cell Technologies»), που σχετίζονται με τη σύντηξη ανθρώπινου γενετικού υλικού μ' αυτό ζώων;

- Αμφιβάλλω, εάν αυτοί οι ισχυρισμοί είναι αληθείς. Δεν ξέρω, εάν είναι αληθές ή όχι... Απ' την άλλη, το γενετικό υλικό πολλών μορφών ζωής έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά ή έχει τις ίδιες πρωτεΐνες...

- Μιλώντας για πρωτεΐνες και γονίδια, πιστεύετε ότι θα υπάρξει ποτέ κάποια στιγμή, κατά την οποία οι επιστήμονες «θα κόβουν και θα ράβουν» φάρμακα για τις ανάγκες του καθένα μας;

- Πιθανότατα ποτέ! Μάλλον μοιάζει περισσότερο με επιστημονική φαντασία, ή, καλύτερα, με υπόθεση γενετικού ντετερμινισμού (καθορισμού)... Δηλαδή, εάν ξέρεις ποια είναι τα γονίδιά σου, ξέρεις και καλά ποιος είσαι.

- Δεν είναι, όμως, μόνον τα γονίδια...

- Φυσικά και δεν είναι μόνον τα γονίδια! Δεν υπάρχει τρόπος να «κόψεις και να ράψεις» φάρμακα βασισμένα στον προσωπικό σου γενετικό κώδικα. Το θεωρώ απίθανο. Πιο πιθανό είναι να βρεθούν φάρμακα, που θα ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες περισσότερων ασθενών...

- Στα νιάτα σας, είχατε πάει στον πόλεμο του Βιετνάμ. Οταν επιβιώσατε από σοβαρό τραυματισμό, αποφασίσατε να γραφτείτε στην Ιατρική Σχολή για να εργαστείτε σε νοσοκομεία του Τρίτου Κόσμου. Σήμερα, είστε επιφανής επιστήμονας διεθνούς κύρους. Εχετε σκεφθεί να βοηθήσετε πιο πολύ τις αναπτυσσόμενες χώρες;

- Κάποια πράγματα, τα κάναμε, όσον αφορά, π.χ., στην ελονοσία και τη φυματίωση. Χαρτογραφήσαμε, για παράδειγμα, το γονιδίωμα της ελονοσίας, της φυματίωσης, που είναι απ' τις ασθένειες που προκαλούν το θάνατο εκατομμυρίων παιδιών στις αναπτυσσόμενες χώρες. Επιχειρούμε με κατάλληλα εμβόλια να αντιμετωπίζουμε, όχι 100 περιστατικά ασθενών από ελονοσία την ημέρα, αλλά εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων. Δε δουλεύουμε πάνω στη Γενετική και στη Φαρμακευτική μόνο για ασθένειες που υπάρχουν στις ΗΠΑ! Οπως ξέρετε, εκεί δεν υπάρχει ελονοσία... Το ίδρυμά μας, το «Ινστιτούτο Ερευνας Για το Γονιδίωμα», έχει καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για την αντιμετώπιση ασθενειών που υπάρχουν περισσότερο στον Τρίτο Κόσμο!

- Ωστόσο, υπάρχουν και οι πολυεθνικές φαρμακοβιομηχανίες, που δε φημίζονται για τα χαμηλά τιμολόγια πώλησης αυτών των φαρμάκων στις αναπτυσσόμενες χώρες...

- Πράγματι. Αυτό είναι ένα αληθινό πρόβλημα. Ευτυχώς, υπάρχουν, όμως, ιδρύματα, που επιδιώκουν να φθάσουν στις αναπτυσσόμενες χώρες φθηνά φάρμακα για ασθένειες που ταλαιπωρούν τον εκεί πληθυσμό. Οι εταιρίες δεν είναι σαν τις κυβερνήσεις. Πρέπει να έχουν κέρδη για να χρηματοδοτήσουν έρευνες. Οι κυβερνήσεις, όμως, θα πρέπει να βρουν τρόπο, ώστε να εξασφαλίσουν στους πολίτες τους τα αναγκαία φάρμακα.

- Δρ. Βέντερ, ως γενετιστής, αναλώνετε τον περισσότερο χρόνο σας, προκειμένου να κατανοήσετε τη ζωή. Τι σκέφτεστε σήμερα, που κλιμακώνεται και διευρύνεται ο πόλεμος, μια στο Αφγανιστάν, μια στη Μέση Ανατολή, ενδεχομένως σε κάποιους μήνες στο Ιράκ; Σας απασχολούν αυτές οι εξελίξεις;

- Φυσικά. Δε νομίζω ότι υπάρχει άνθρωπος, που να μην τον απασχολούν αυτά τα παγκόσμια θέματα. Ειδήσεις πολέμου και αναταραχών επιδρούν σε όλους μας. Τα γεγονότα της 11ης Σεπτέμβρη άλλαξαν πολλά πράγματα... Υπάρχει ένα ατυχές τμήμα της ανθρώπινης φύσης, που θέλει να καταστρέφει. Από γενετικής πλευράς, οι άνθρωποι στη Μέση Ανατολή που πολεμούν μεταξύ τους είναι γενετικώς όμοιοι.

- Ναι, αλλά το πρόβλημα δεν είναι τα γονίδιά τους...

- Σίγουρα. Βασίζεται στο τι μαθαίνουν στις κοινωνίες που ζουν. Κάτι που αποδεικνύει πόσο σημαντικό είναι το περιβάλλον και η επίδρασή του!