Ανησυχίες για την πορεία της οικονομίας των ΗΠΑ και τις ενδεχόμενες επιδράσεις στη διεθνή καπιταλιστική οικονομία προκαλούν από την περασμένη Παρασκευή οι διαδοχικές καταρρεύσεις αμερικανικών τραπεζών.

Αρχικά, κατέρρευσε η Silicon Valley Bank (SVB), που σχετίζεται κυρίως με νεοφυείς επιχειρήσεις και τον τομέα της τεχνολογίας αιχμής. Ακολούθησε η κατάρρευση της Signature Bank και τα σύννεφα πυκνώνουν όπως φαίνεται από χτες και για μία τρίτη τράπεζα, την First Republic Bank με έδρα στο Σαν Φρανσίσκο, οι μετοχές της οποίας σημείωσαν πτώση που άγγιξε το 65%, ενώ την περασμένη βδομάδα σημείωσαν απώλειες της τάξης του 33%.

Σημειώνεται ότι έως τον περασμένο Δεκέμβρη η SVB είχε περίπου 209 δισ. δολάρια σε συνολικό ενεργητικό και 175,4 δισ. δολάρια σε συνολικές καταθέσεις. Ηταν η 16η μεγαλύτερη τράπεζα στις ΗΠΑ και ως την κατάρρευσή της ήταν η μεγαλύτερη τράπεζα από καταθέσεις εταιρειών της Silicon Valley.

Υπό τη σκιά του «φαντάσματος» της κατάρρευσης μιας σειράς μεγάλων αμερικανικών τραπεζών το 2008 - 2009 και του ξεδιπλώματος της τότε διεθνούς καπιταλιστικής κρίσης, το υπουργείο Οικονομικών και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (FED) των ΗΠΑ επιχείρησαν ορισμένες άμεσες διαχειριστικές κινήσεις. Μεταξύ άλλων, η διαχείριση της SVB ανατέθηκε στον Ομοσπονδιακό Οργανισμό Ασφάλισης Καταθέσεων (FDIC).

Καθησυχαστικός προς επενδυτές και καταθέτες επιχείρησε να φανεί στις πρώτες δηλώσεις του για το θέμα ο Αμερικανός Πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, ενώ συσκοτίζοντας τις πραγματικές αιτίες για τα αδιέξοδα που εκδηλώνονται όλο και πιο έντονα στην αμερικανική και τη διεθνή καπιταλιστική οικονομία, δήλωσε αποφασισμένος να αποδοθούν «ευθύνες» σε όσους ευθύνονται για το «χάλι» σε τμήμα του τραπεζικού τομέα.

Εμφανίστηκε έτσι να διαβεβαιώνει ότι οι αρμόδιες αρχές θα ενισχύσουν την εποπτεία τήρησης κανονισμών στις μεγάλες τράπεζες ώστε να μην ξαναβρεθεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα εκτεθειμένο με τρόπο αντίστοιχο του 2008. Επανέλαβε αρκετές φορές ότι οι πολίτες «θα πρέπει να είναι βέβαιοι πως το τραπεζικό σύστημα είναι ασφαλές». Επισήμανε ότι η FDIC έχει αναλάβει τον έλεγχο της SVB και της Signature Bank, ενώ ισχυρίστηκε πως οι φορολογούμενοι δεν θα επιβαρυνθούν καθόλου και τα χρήματα θα προέλθουν από το Ταμείο Ασφάλισης που έχει αποθεματικά περίπου 25 δισ. δολαρίων.

Χαρακτηριστική πάντως για τα αδιέξοδα της αστικής διαχείρισης είναι και η επισήμανση πολλών αναλυτών ότι σημαντικό ρόλο στην κατάρρευση των τραπεζών SVB και Signature έπαιξε η σημαντική αύξηση των επιτοκίων από τη FED, κίνηση που έχει στόχο την αντιμετώπιση του πολύ υψηλού πληθωρισμού, ο οποίος με τη σειρά του «απογειώθηκε» από τις επεκτατικές πολιτικές διαχείρισης της καπιταλιστικής οικονομίας την περίοδο της οικονομικής κρίσης του 2020.

Μετά τις διαδοχικές αυξήσεις των επιτοκίων, η αξία των μακροπρόθεσμων ομολόγων στη δευτερογενή αγορά κατέρρευσε αφού δεν υπήρχε πλέον λόγος να επενδύσει κάποιος σε ομόλογα πέντε ή επτά ετών μιας και οι νέες εκδόσεις ομολόγων είχαν αποδόσεις άνω του 5%. Η SVB βρέθηκε έτσι να κατέχει ομόλογα πολλών δισεκατομμυρίων με πολύ χαμηλότερη αγοραία αξία σε σύγκριση με την τιμή που είχε διαμορφωθεί κατά την απόκτησή τους. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το στοιχείο ότι οι περισσότεροι πελάτες της τράπεζας ήταν νεοφυείς εταιρείες τεχνολογίας, που χρειάζονται ανά διαστήματα άντληση μεγάλων κεφαλαίων για ρευστότητα και επενδύσεις, δημιούργησε ένα «εκρηκτικό κοκτέιλ»...

Στη Βρετανία, σε ανάλογα γρήγορες κινήσεις για την καθησύχαση πελατών και επενδυτών προχώρησαν ο υπουργός Οικονομικών, Τζέρεμι Χαντ, και η διοίκηση της Τράπεζας της Αγγλίας, προχωρώντας στην πώληση θυγατρικής της SVB στη μεγαλύτερη βρετανική (και ευρωπαϊκή) τράπεζα HSBC, έναντι του συμβολικού ποσού της μίας λίρας.

Ακολούθησε ομοίως καθησυχαστική δήλωση από τον Χαντ που εγγυήθηκε τις καταθέσεις όλων των πελατών της τράπεζας, «χωρίς αυτό να κοστίσει στον φορολογούμενο», όπως ισχυρίστηκε. «Οπως είπα και χθες, θα προστατεύσουμε τον τεχνολογικό μας κλάδο - και εργαστήκαμε με ταχύτητα για να εκπληρώσουμε αυτή την υπόσχεση», πρόσθεσε.

Παρ' όλα αυτά η «νευρικότητα» στις χρηματαγορές δεν αποφεύχθηκε, με ένα μεγάλο μέρος επενδυτών να στρέφεται σε πιο ασφαλείς επενδύσεις χαμηλού κινδύνου, όπως είναι ο χρυσός και τα ομόλογα.

Στην Ευρώπη ο τραπεζικός δείκτης Stoxx Banks 600 βρέθηκε να υποχωρεί έως και 4,5%, με τις μετοχές μεγάλων τραπεζών όπως η Deutsche Bank, η Credit Suisse και η HSBC να βρίσκονται στο επίκεντρο των ρευστοποιήσεων.

Στις ΗΠΑ, τα μελλοντικά συμβόλαια αγοράς μετοχών (futures) παρουσίασαν παρόμοιες τάσεις, με τις μετοχές της τράπεζας First Republic να βυθίζονται κατά 70% με την έναρξη της πρώτης συνεδρίασης στη Γουόλ Στριτ και τις μετοχές της Bank of America να κινούνται στο -5%.

Στην ΕΕ στελέχη της Κομισιόν και υπουργοί Οικονομικών εμφανίστηκαν καθησυχαστικοί και σε «εγρήγορση», ενώ παρουσίασαν τις ευρωπαϊκές τράπεζες ως καλύτερα «προστατευμένες» από τις αμερικανικές.

«Δεν βλέπουμε συγκεκριμένο κίνδυνο μετάδοσης. Φυσικά παρακολουθούμε την κατάσταση σε στενή επαφή με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα», δήλωσε ο επίτροπος Οικονομίας της ΕΕ, Π. Τζεντιλόνι, προσθέτοντας ότι «όλες οι ευρωπαϊκές τράπεζες εφαρμόζουν τα προληπτικά πρότυπα της Βασιλείας».

Χαρακτηριστικό είναι πάντως ότι από την πλευρά της Ιταλίας, οι τράπεζες της οποίας θεωρούνται οι πιο «ευάλωτες» στην ΕΕ, το υπουργείο Οικονομικών έσπευσε να τονίσει πως «εκτιμούμε την αμεσότητα με την οποία παρενέβησαν οι αρχές των ΗΠΑ και πιστεύουμε ότι, εάν χρειαστεί, οι ευρωπαϊκές αρχές θα επέμβουν με την ίδια αμεσότητα, αξιολογώντας τις επιπτώσεις στην άσκηση της νομισματικής πολιτικής και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας».