Σε νέα φάση μπαίνει το παζάρι ΗΠΑ - Τουρκίας, αξιοποιώντας και το ζήτημα της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ, σε μία περίοδο που αυτή αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία για την αντιπαράθεση απέναντι στη Ρωσία και την Κίνα, ενώ η Αγκυρα παζαρεύει ανταλλάγματα σε όλα τα ανοιχτά μέτωπα, από το Αιγαίο και το Κυπριακό μέχρι τη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια.

Χτες, έγινε γνωστό πως η κυβέρνηση Ερντογάν ακύρωσε συνάντηση που είχε προγραμματιστεί να γίνει αρχές Φλεβάρη με αντιπροσωπείες από Σουηδία και Φινλανδία, στο πλαίσιο επαφών που είχαν ξεκινήσει για τη «διευθέτηση» ανησυχιών που εκκρεμούσαν, προκειμένου να αρθεί το τουρκικό βέτο στην ένταξη των δύο ευρωπαϊκών χωρών στο ΝΑΤΟ.

Είχαν προηγηθεί, από το Σάββατο, έντονες αντιδράσεις της Αγκυρας σε εκδηλώσεις υποστηρικτών του ΡΚΚ στη Στοκχόλμη (όπου συμμετέχοντες έκαψαν αντίγραφο του Κορανιού), με τον Ρ. Τ. Ερντογάν να απειλεί ότι «αν δεν σέβεστε τη θρησκεία της Τουρκίας ή των μουσουλμάνων, δεν θα λάβετε καμία υποστήριξη από εμάς στο ΝΑΤΟ». Την ίδια στιγμή, ο υπουργός Αμυνας Χουλούσι Ακάρ επισήμαινε ότι «είμαστε υπέρ της συνεργασίας με το ΝΑΤΟ στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας, όπως αυτές οι χώρες θέλουν να συνεργαστούν με το ΝΑΤΟ στον τομέα της ασφάλειας (...) Ωστόσο το να αγνοείς τις κακές και ποταπές πρωτοβουλίες είναι μια απαράδεκτη θέση».

Αλλά και ο υπουργός Εξωτερικών (ΥΠΕΞ) της Φινλανδίας, Πέκα Χάαβιστο, δήλωσε ότι «είναι απαραίτητο ένα τάιμ άουτ στις συνομιλίες με την Τουρκία», ενώ την ίδια στιγμή - αναδεικνύοντας και εναλλακτικές που εξετάζονται - είπε πως μια κοινή ένταξη των δύο σκανδιναβικών χωρών παραμένει «η πρώτη επιλογή», αλλά «προφανώς θα πρέπει να εκτιμήσουμε την κατάσταση, αν έχει συμβεί κάτι που μακροπρόθεσμα κάνει τη Σουηδία να μην μπορεί πλέον να προχωρήσει».

Πάντως, χτες βράδυ, ο Σουηδός πρωθυπουργός Ουλφ Κρίστερσον είπε ότι «δεν υπάρχει άλλο θέμα εθνικής ασφάλειας πιο σημαντικό από το γεγονός ότι εμείς, μαζί με τη Φινλανδία, να γίνουμε γρήγορα μέλη του ΝΑΤΟ» και ότι «θέλω να επαναλάβω έναν διάλογο εργασίας με την Τουρκία», μιλώντας για «προβοκάτορες» που προσπαθούν να αποσταθεροποιήσουν τη σουηδική υποψηφιότητα και ζητώντας «ηρεμία» σε μια «σοβαρή» κατάσταση.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, ο εκπρόσωπος του αμερικανικού ΥΠΕΞ Νεντ Πράις, απαντώντας σε σχετικό ερώτημα, είπε ότι ακόμα δεν τίθεται θέμα επανένταξης της Τουρκίας στο πρόγραμμα των «F-35» (από το οποίο αποπέμφθηκε το 2021 μετά την απόκτηση των ρωσικών S-400), αλλά πως οι δύο πλευρές συνομιλούν για να κλείσουν σταδιακά τα θέματα που έχουν προκύψει λόγω αυτής της αποπομπής.

Χαρακτηριστική ήταν και η τοποθέτηση του Αμερικανού γερουσιαστή Ρόμπερτ Μενέντεζ, που - αφού επανέλαβε ότι δεν συμφωνεί με την πώληση «F-16» στην Τουρκία στο «σημερινό πλαίσιο» - έσπευσε να διευκρινίσει ότι «θα ήθελα η Τουρκία να είναι διαφορετική απ' ό,τι είναι υπό την ηγεσία του Προέδρου Ερντογάν. Να είναι ένας αξιόπιστος σύμμαχος στο ΝΑΤΟ» τονίζοντας: «Ισως η κυβέρνηση Μπάιντεν χρησιμοποιήσει τη δική μου στάση για την πώληση ως έναν μοχλό πίεσης για να κάνει την Τουρκία να συμπεριφερθεί διαφορετικά και, αν συμβεί αυτό, ας είναι, θα μπορούσε να είναι μια θετική εξέλιξη». Στο ίδιο πλαίσιο, επέμεινε σε «πράξεις» και «όρους» που πρέπει να διασφαλιστούν στις σχέσεις με την Τουρκία, υπογραμμίζοντας πως ζητούμενο είναι η Αγκυρα να εγκαταλείψει «ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο που είναι αντίθετες στα εθνικά μας συμφέροντα και την εθνική μας ασφάλεια». Κατά τα άλλα, δεν παρέλειψε να επιστρατεύσει κι αυτός αφηγήματα που ερμηνεύουν τις απειλές της Αγκυρας ως «ρητορική για εσωτερική κατανάλωση».

Αλλά και ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα, Τζορτζ Τσούνις, αναφερόμενος στα Ελληνοτουρκικά, ξεκαθάρισε πως στη λογική των ίσων αποστάσεων «οι ΗΠΑ κατανοούν την κατάσταση κι αν κληθούμε θα φανούμε πολύ βοηθητικοί και προσηλωμένοι για την αποφυγή της σύγκρουσης. Ενθαρρύνουμε και τους δύο συμμάχους μας να απέχουν από οποιαδήποτε ενέργεια και οποιαδήποτε κατάσταση θα μπορούσε να οδηγήσει σε κάποιο ατύχημα». Μίλησε δε για τους «ικανούς διπλωμάτες» που διαθέτουν Ελλάδα και Τουρκία, που - όπως είπε - μπορούν να μιλήσουν για να κατευνάσουν τις εντάσεις. Συνέστησε «ψυχραιμία», λέγοντας ότι «δεν είναι ώρες για να ανεβάζουμε τους τόνους» και κατέληξε: «Οι ΗΠΑ έχουν τεράστιο ενδιαφέρον για την περιοχή και θα εργαστούν προς την κατεύθυνση της ειρήνης και της σταθερότητας. Οτιδήποτε άλλο δεν είναι αποδεκτό. Τελεία και παύλα».

Πάντως, το τι εννοεί η Ουάσιγκτον όταν περιγράφει την παρέμβασή της ως «πολύ βοηθητική», αποτυπώνεται και σε έκθεση που πρόσφατα δημοσίευσε η Διεύθυνση Ερευνών του Κογκρέσου για τις σχέσεις Τουρκίας - ΗΠΑ (με ημερομηνία επικαιροποίησης 22/12/2022). Σε αναδρομή που γίνεται στην περιγραφή της κατάστασης για το Αιγαίο αναφέρεται ότι (το 1974) «τουρκικά στρατιωτικά αεροσκάφη ξεκινούν υπερπτήσεις σε διαφιλονικούμενες περιοχές». Αντίστοιχη φρασεολογία επιστρατεύουν οι ΗΠΑ όλο και πιο συχνά, ενώ η συζήτηση για τις τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου έχει αντικατασταθεί πλέον από τη συζήτηση περί «μη εξουσιοδοτημένων υπερπτήσεων», με τον πρωθυπουργό να μιλάει πρόσφατα έως και για «ΝΑΤΟικά νησιά», ορίζοντας ως... φύλακα της ελληνικής επικράτειας τη λυκοσυμμαχία που δεν αναγνωρίζει σύνορα στο Αιγαίο...

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, σήμερα συνεδριάζει το υπουργικό συμβούλιο στην Τουρκία, όπου θα εξεταστούν και «οι προκλήσεις της Ελλάδας στο Αιγαίο», σύμφωνα με τα τουρκικά ΜΜΕ. Ακόμα, θα συζητηθούν και οι «προσπάθειες προστασίας των δικαιωμάτων της Τουρκίας και της "ΤΔΒΚ" (σ.σ. του ψευδοκράτος) στην Ανατολική Μεσόγειο που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο».

Ο ηγέτης του Εθνικιστικού Κινήματος (ΜΗΡ) Ντεβλέτ Μπαχτσελί δήλωσε ότι «από εδώ και πέρα το θέμα της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ θα είναι σαν ένα κείμενο που έχει γραφτεί πάνω στο νερό (...) Kι όσοι θέλουν να ανοίξουν τη συζήτηση της παρουσίας μας εντός του ΝΑΤΟ, ας την ανοίξουν. Δεν γεννηθήκαμε με το ΝΑΤΟ και δεν θα πεθάνουμε και δίχως το ΝΑΤΟ».

Στο μεταξύ, με μια σειρά αναρτήσεών της η ρωσική πρεσβεία στην Αθήνα αναπαρήγαγε χτες πρόσφατες δηλώσεις του Σ. Λαβρόφ, στις οποίες σημείωνε πως «ήμασταν φίλοι με τους Ελληνες. Σημειώσαμε τις μεταμορφώσεις στην ηγεσία της χώρας. Αναγκάστηκε ή η ίδια συμφώνησε να υποταχθεί στην αμερικανική επιταγή. Βγάλαμε τα συμπεράσματα σε σχέση με εκείνους που τόσο ευχάριστα υποστήριξαν την επιθετικότητα κατά της Ρωσίας», όπως και ότι «τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα και η Κύπρος ήταν από τις πιο φιλικές προς εμάς χώρες. Είχαμε έναν τεράστιο αριθμό κοινών πολιτιστικών και εκπαιδευτικών εκδηλώσεων. Η οικονομική συνεργασία αναπτυσσόταν ενεργά για το καλό των αμοιβαίων συμφερόντων. Η ταχύτητα, με την οποία μετέβησαν όχι μόνο στο "στρατόπεδο" εκείνων που υπέγραψαν τις κυρώσεις, αλλά και στην ομάδα των ηγετών των αντιρωσικών δράσεων, ήταν περίεργη. Καθρεφτίζει την επιβαλλόμενη γραμμή της επιθετικής αντιπαράθεσης και όχι το συμφέρον των Ελλήνων».