Οπωσδήποτε κάθε χρονική περίοδος είναι σημαντική στη ζωή του παιδιού. Ωστόσο η εφηβεία κατέχει ξεχωριστή θέση γιατί αποτελεί έναν μεγάλο δρόμο μετάβασης: Από την παιδική ηλικία προς την ενηλικίωση. Ομορφος δρόμος αλλά και σύνθετος. Αλλάζουν οι σχέσεις με τους ενήλικες και τους συνομήλικους. Διευρύνονται τα ενδιαφέροντα, δημιουργείται έδαφος για αναζήτηση της γνώσης, για το πώς κινείται ο κόσμος. Σε αυτή την κρίσιμη φάση είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν όλα εκείνα τα εφόδια που θα επιτρέψουν στον μαθητή και την μαθήτρια του Γυμνασίου και του Λυκείου να διαμορφώσουν μια ισόρροπα αναπτυγμένη προσωπικότητα, που θα του δώσει ερεθίσματα αλλά και βάσεις ώστε να τον βοηθήσει να αγαπήσει τη γνώση, να αποκτήσει στέρεο μορφωτικό υπόβαθρο αλλά και αισθητικό κριτήριο, θα του δώσει αυτοπεποίθηση ώστε να γίνει ένας ενήλικας με όλα τα εφόδια που θα τον κάνουν ικανό να σταθεί στη ζωή. (...)

Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψη ότι αναφερόμαστε σε μαθητές και μαθήτριες που βρίσκονται στην εφηβεία, ας απαντήσουμε στο ερώτημα: Ποιο είναι το εκπαιδευτικό προσωπικό που έρχεται καθημερινά σε επαφή με αυτά τα παιδιά;

Στα Γυμνάσια βρίσκονται 10.667 εκπαιδευτικοί εκ των οποίων 4.857 είναι γεννημένοι πριν το 1965 και στα Λύκεια 7.464 εκπαιδευτικοί εκ των οποίων οι 3.592 γεννημένοι πριν το 1965. Καταλαβαίνουμε ότι μεγάλο μέρος των εκπαιδευτικών έχουν μια σημαντική ηλικιακή απόσταση από τους μαθητές τους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την εκπαιδευτική διαδικασία.

Βεβαίως ταυτόχρονο μεγάλο πρόβλημα είναι το απαράδεκτο καθεστώς των αναπληρωτών. (...) Τα παιδιά κάθε χρόνο γνωρίζουν αρκετούς νέους καθηγητές. Είναι σαν να αλλάζει σχεδόν το σχολείο που φοιτούν. (...) Είναι αδύνατο να χτιστεί μια σταθερή παιδαγωγική σχέση μεταξύ μαθητή - εκπαιδευτικού, υπάρχουν σοβαρά κενά στην ύλη, αφού για πολλές ειδικότητες η περίοδος τοποθέτησης των αναπληρωτών ξεκινάει σταθερά από τη Β' φάση έως τη Δ' (Φλεβάρη - Μάρτη).

Εδώ να κάνουμε μία παρένθεση για το ζήτημα των αναθέσεων μαθημάτων σε εκπαιδευτικούς άλλης ειδικότητας: Με Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ, τεύχος Β', αρ. φύλλου 1670,10-6-2016) - υπουργός Παιδείας κ. Φίλης - εισάγεται η Γ' ανάθεση στις αναθέσεις μαθημάτων. Με τον τρόπο αυτόν κενά εκπαιδευτικών καλύπτονται με τους ήδη υπάρχοντες εκπαιδευτικούς χωρίς προσλήψεις των αντίστοιχων ειδικοτήτων. Με αλλεπάλληλες Υπουργικές Αποφάσεις από το 2016 φτάνουμε στο 2020, όπου οι αναθέσεις μαθημάτων αφορούν πλέον και μαθήματα προσανατολισμού της Γ' Λυκείου. Ολοι καταλαβαίνουμε τις συνέπειες που έχει αυτό το νόμιμο, κατά τα άλλα, μέτρο στη μορφωτική συγκρότηση των μαθητών...

Οι διαπιστώσεις που οι ίδιοι οι γονείς κάνουμε στην προσπάθεια να στηρίξουμε τα παιδιά μας, αλλά και σε πολλές ενημερώσεις γονέων που γίνονται αυτήν την περίοδο, διατυπώνονται και από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς:

• Τα παιδιά σήμερα δυσκολεύονται περισσότερο από ποτέ στην κατανόηση ενός κειμένου. Διαβάζουν διαγώνια, δεν κατανοούν ολοκληρωμένα το νόημα, πολλές φορές απαντούν λάθος στο διαγώνισμα γιατί δεν έχουν κατανοήσει την εκφώνηση.
• Η ύλη είναι μεγάλη και δεν βγαίνει. Ειδικά τα μονόωρα μαθήματα (Χημεία, Βιολογία, Γεωγραφία αλλά και Μουσική, Εικαστικά) ασφυκτιούν.
• Η παπαγαλία έχει κυριαρχήσει, ειδικά πηγαίνοντας προς το Λύκειο. Εδώ θα χρειαστεί να σημειώσουμε αυτό που γνωρίζουμε από την πείρα μας, ότι η απομνημόνευση από μόνη της δεν είναι αρνητική. Προφανώς η μελέτη επιστημονικών αντικειμένων στο επίπεδο του σχολείου θα χρειαστεί και συσσώρευση γνώσεων και απομνημόνευση. Αλλο αυτό και άλλο η βασανιστική διαδικασία που υπομένουν παιδιά από 13 έως 18 χρονών για μία στείρα αποστήθιση πληροφοριών που δεν συνδέονται μεταξύ τους, που με τον τρόπο που έχει διαταχθεί η ύλη, δεν υπάρχει αρχή - μέση - τέλος, δεν έχει τελικό σκοπό. Θα σημειώναμε ότι ειδικά για την Γ' Λυκείου το ζήτημα της παπαγαλίας έχει πάρει διαστάσεις ενός εξοντωτικού πνευματικού καψονιού για όποιον αντέξει!
• Επίσης κοινή διαπίστωση είναι ότι ζητήματα πειθαρχίας έχουν ενταθεί, η διαχείριση της τάξης έχει γίνει πιο δύσκολη και το αποτέλεσμα είναι να χάνεται χρόνος, η ποιότητα του μαθήματος να πέφτει.

Ολα αυτά δεν τα αναφέρουμε για να πέσει ο πήχης των απαιτήσεων από τη μορφωτική διαδικασία, και εδώ θέλει μια προσοχή. Γιατί η πολιτική που υλοποιείται στα σχολεία είναι, στο όνομα αυτών των διαπιστώσεων, «τόση γνώση όση μπορεί να αντέξει το παιδί». Οτι υπάρχουν αυτοί που τραβάνε και αυτοί που δεν τραβάνε και να προσαρμόσουμε την εκπαίδευση στο επίπεδο του καθένα. Αλλά τελικά καταλήγουμε να δουλεύουμε με τους λίγους.

Εχουν έρθει πολλοί νόμοι για την Εκπαίδευση. Με μεγάλες τυμπανοκρουσίες, με λέξεις που έχουν θετική φόρτιση (αναβάθμιση, αξιοπιστία, ποιότητα, βέλτιστες πρακτικές, διαφοροποιημένη διδασκαλία, ατομικές ανάγκες μαθητή, εισαγωγή ΤΠΕ στην Εκπαίδευση κ.τ.λ.) και δυστυχώς η πείρα δείχνει ότι το σχολείο γίνεται χειρότερο χρόνο με τον χρόνο τόσο ως προς την υποδομή του όσο και στο περιεχόμενό του.

• Για την τράπεζα θεμάτων: Τα παιδιά εξετάζονται όχι με βάση την ύλη που έχουν διδαχθεί, αλλά με βάση την ύλη που θα έπρεπε να έχει διδαχθεί! Και η τράπεζα θεμάτων στην πράξη λειτουργεί σαν ένας μεγάλος κόφτης, για να σπρώξει και άλλα παιδιά στη δήθεν επιλογή να εγκαταλείψουν τη γενική Εκπαίδευση. Γιατί όταν το 50% θα είναι θέματα από την τράπεζα θεμάτων και όχι από τον διδάσκοντα εκπαιδευτικό, αντικειμενικά θα αυξηθεί η πίεση να βγει η ύλη. Και τότε αναγκαστικά και ο εκπαιδευτικός θα δουλέψει με τα παιδιά που αντέχουν! Αλλα παιδιά μένουν πίσω, συσσωρεύονται κενά που δεν καλύπτονται. Κι όλα αυτά με εκπαιδευτικούς που μπορούν να φτάνουν στα σχολεία μέχρι Μάρτη μήνα ή με εκπαιδευτικούς που καλύπτουν μαθήματα με Γ' ανάθεση, δηλαδή που δεν είναι της ειδικότητάς τους. (...)

Κατά τις φετινές προαγωγικές εξετάσεις των μαθητών της Α' και της Β' Λυκείου, πάνω από 10 έγραψε το 51,9% των μαθητών στην Αλγεβρα, στη Γεωμετρία το 52,52%, στη Φυσική το 52,6% και στη Χημεία το 55,15%. Η τράπεζα θεμάτων θα επεκταθεί στη Γ' τάξη γενικών και επαγγελματικών λυκείων, με πρώτη εφαρμογή στους μαθητές της Γ' Λυκείου του σχολικού έτους 2022-2023. Καταλαβαίνουμε τι πίεση θα ασκηθεί στα παιδιά της Γ' Λυκείου, που στην ουσία θα συμμετέχουν σε δύο τύπων πανελλαδικές εξετάσεις!

• Μια άλλη ρύθμιση, η οποία και αυτή με τη σειρά της μετατρέπει το Λύκειο σε μία ατελείωτη εξεταστική αρένα, είναι αυτή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής. Παρά τους εύηχους τίτλους, τα αποτελέσματα γνωστά: Με βάση τα στοιχεία της φετινής χρονιάς, η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ) άφησε εκτός Ανώτατης Εκπαίδευσης χιλιάδες υποψήφιους και αντίστοιχα άφησε χιλιάδες κενές θέσεις στα ιδρύματα. (...)
• Για την κατάργηση των καλλιτεχνικών μαθημάτων στο Λύκειο: Οπωσδήποτε συζητώντας για την εκπαίδευση του εφήβου, δεν μπορούμε να μη σταθούμε στην αναγκαιότητα της Αισθητικής Αγωγής. Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η Αισθητική Αγωγή του εφήβου πρέπει να αντιμετωπίζεται με ευρύτερο πνεύμα, γιατί δεν πρόκειται μόνο για τη διαμόρφωση στάσης απέναντι στην τέχνη, αλλά και για τη διαμόρφωση συνολικότερης στάσης ζωής: Απέναντι στη φύση, στους συνανθρώπους σου, στον ίδιο σου τον εαυτό. Σε τελική ανάλυση, απέναντι σε όλα τα είδη της ανθρώπινης δημιουργικής δραστηριότητας.

Απέναντι σε αυτήν την αναγκαιότητα η εκπαιδευτική πραγματικότητα είναι πολύ σκληρή. Με βάση τον Ν.4692/2020 (ο περίφημος νόμος Κεραμέως για την Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις) καταργείται η διδασκαλία των μαθημάτων επιλογής «Καλλιτεχνική Παιδεία» (Α' τάξη), «Γραμμικό Σχέδιο» και «Ελεύθερο Σχέδιο» (Γ' Λυκείου). Προφανώς στις «βέλτιστες πρακτικές» της ΕΕ η Αισθητική Αγωγή περισσεύει για τους πολλούς. Και κοστίζει και καλλιεργεί «ανήσυχα πνεύματα», θα λέγαμε. Γιατί όταν έχεις στάση ζωής και αισθητικό κριτήριο, προφανώς θα αναζητήσεις και την ποιότητα στη ζωή σου και αυτό μάλλον δεν είναι το ζητούμενο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. (...)

Ο εξοβελισμός των καλλιτεχνικών μαθημάτων και όλων των μαθημάτων κοινωνικών επιστημών από το ωρολόγιο πρόγραμμα ειδικότερα και ο περιορισμός της γενικής παιδείας γενικότερα είναι ένα οικοδόμημα που χτίστηκε για το Λύκειο, με μεγάλη προσήλωση από όλες τις κυβερνήσεις. Με διάφορες τυμπανοκρουσίες, όπως «σεβασμός στην προσωπικότητα των εφήβων», ότι «δεν υπάρχει Γ' Λυκείου και ότι πρέπει να την επαναφέρουμε», με την επίκληση της «αποδυνάμωσης της παραπαιδείας» κ.ά. Τελικά τίποτα απ' αυτά δεν επιτεύχθηκε, γιατί πολύ απλά δεν ήταν αυτός ο στόχος!

Στόχος ήταν να περιοριστεί η γενική παιδεία στο Λύκειο. Και αυτό δεν μπορεί να θεωρείται θετική εξέλιξη με βάση την πρόοδο της εποχής μας. Οι νέες επιστημονικές γνώσεις απαιτούν πιο στέρεο υπόβαθρο. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι μονόπλευρος. Ο αυριανός επιστήμονας πρέπει να έχει ολόπλευρη μόρφωση. Ο αυριανός τεχνικός επίσης. Ολοι πρέπει να ξέρουν Ιστορία, σε ποιο κοινωνικό πλαίσιο διαμορφώθηκαν οι μεγάλες κατακτήσεις της ανθρωπότητας, πώς εξελίσσεται η κοινωνία. Το απογοητευτικό ερώτημα που τίθεται δυστυχώς από μαθητές «αυτό γιατί να το μάθω, πού θα μου χρησιμεύσει» ή «αυτό μου χρειάζεται στο επάγγελμα που θα επιλέξω για να βγάλω λεφτά» είναι αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής. Δικό τους δημιούργημα.

Ας θυμηθούμε ότι με τον νόμο 4610/2019 (υπουργός Παιδείας Κ. Γαβρόγλου) η Γ' Λυκείου οδηγείται στην πλήρη φροντιστηριοποίηση με την αφαίρεση όλων των μαθημάτων γενικής παιδείας πλην Θρησκευτικών και Γυμναστικής. Η ΝΔ τα διατήρησε, κόβοντας επιπλέον τα καλλιτεχνικά και κοινωνιολογικά μαθήματα από το Λύκειο (άφησε μόνο Πολιτική Παιδεία στην Α' Λυκείου).

• Οι αλλαγές στο Γυμνάσιο υπηρέτησαν την ίδια κατεύθυνση: Με το Προεδρικό Διάταγμα 126/2016 - ΦΕΚ 211/Β/11-11-2016 (υπουργός Παιδείας Κ. Γαβρόγλου) μπορούμε να πούμε ότι διαμορφώθηκε η σημερινή λειτουργία του Γυμνασίου: Τα μαθήματα διαχωρίστηκαν σε 3 ομάδες, ενισχύοντας τον αντιπαιδαγωγικό διαχωρισμό σε κύρια και δευτερεύοντα μαθήματα. Καλλιεργείται έτσι από πολύ μικρή ηλικία στα παιδιά η λογική «μαθήματα που μου χρειάζονται και μαθήματα που δεν μου χρειάζονται». (...)

Ολο αυτό το οικοδόμημα που δημιουργήθηκε με κατεύθυνση της ΕΕ και σταθερή προσήλωση από όλες τις κυβερνήσεις, αξιοποίησε υπαρκτά προβλήματα που η ίδια τους η πολιτική δημιούργησε. Και στο όνομα αυτών των προβλημάτων διαμορφώθηκε ένα νομικό πλαίσιο, που χειροτερεύει ακόμα περισσότερο την εκπαιδευτική διαδικασία. Που ρίχνει το επίπεδό της.

Η λύση βρίσκεται στην αντίθετη κατεύθυνση. (...)

Και αυτή την κατεύθυνση μπορούμε να τη συναντήσουμε σε «ρωγμές του σήμερα». Στην αίσθηση ότι έκανε καλά τη δουλειά του ο καθηγητής όταν είδε στα μάτια των μαθητών του τη χαρά από την απόλαυση της κατάκτησης της γνώσης, της αποκάλυψης του τι βρίσκεται πίσω από την επιφάνεια των καιρών, όταν παίρνουν απάντηση στα μεγάλα γιατί και πώς που τους απασχολούν.

Απ' αυτές τις ρωγμές φωτίζεται η αναγκαιότητα της εποχής μας. Για ένα σχολείο που θα δουλεύει με όλους και για όλους. (...)

Και γι' αυτό το σχολείο θα συνεχίσουμε να είμαστε εδώ και να το διεκδικούμε.