Χτυπούν το βράδυ στην ταράτσα τον Αντρέα

Μετρώ τους χτύπους, το αίμα μετρώ

Μαύρα σύννεφα μαζεύονται τον τελευταίο καιρό πάνω από τον ορίζοντα των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Μπαράζ καθαρά αντιδημοκρατικών νόμων και άλλων μέτρων, με το πρόσχημα, ή, μάλλον, τον μπαμπούλα της τρομοκρατίας, που αποτελεί μια καινούρια παραλλαγή του άλλοτε «κομμουνιστικού κινδύνου», εισάγεται στην πολιτική ζωή της χώρας μας και άλλων χωρών. Σύμφωνα με την πλούσια ειδησεογραφία των πρόσφατων ημερών περί τρομοκρατίας, η πολιτική ζωή του τόπου μοιάζει να αστυνομεύεται απροσχημάτιστα και εμφανέστατα από τις ξένες μυστικές υπηρεσίες.

Μέσα σ' αυτό το τοπίο και καθώς η βία των ακήρυκτων και κηρυγμένων πολέμων πλημμυρίζει καθημερινά τις οθόνες μας, είναι ανάγκη, ανεξάρτητα από κομματική τοποθέτηση, να ανησυχήσουμε βαθιά και να χτυπήσουμε τον κώδωνα του κινδύνου, απευθυνόμενοι ιδιαίτερα στις νεαρές ηλικίες. Τις ηλικίες, που δε γνώρισαν πολέμους, στρατοδικεία, φυλακές, εξορίες, χούντα και βασανιστήρια, παρά μόνον από τις διηγήσεις, ενώ ένα μεγάλο κομμάτι τους αγνοεί τα σχετικά γεγονότα. Είναι γνωστό ότι οι νέοι σήμερα μαθαίνουν ένα μέρος της ζωής από την τηλεόραση, απ' όπου διαμορφώνουν πολλές φορές προτιμήσεις και στιλ ζωής.

Υπάρχει, λοιπόν, σήμερα και πάλι η ανάγκη να τους ενημερώσουμε για ένα μείζον αποτροπιαστικό θέμα, που πάντα σχετίζεται με πολέμους ή φασιστικές εκτροπές και, που, στο παρελθόν, έκανε αρκετές φορές την ανθρωπότητα να ντρέπεται. Πρόκειται για τα βασανιστήρια.

Ανατρίχιασε η κοινή γνώμη παγκοσμίως, όταν πριν λίγους μήνες δημοσιογράφος αμερικανικής εφημερίδας, με άρθρο του, επανέφερε το ζήτημα των βασανιστηρίων, προτείνοντας τη νομιμοποίησή τους, στο όνομα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας.

Επειδή, όμως, οι εφημερίδες δεν επαρκούν, διότι δε διαβάζονται από το πλατύτερο κοινό, φαίνεται πως χρειαζόταν ένας απλούστερος και «χαρούμενος» τρόπος, για να «περάσει» η ιδεολογία των βασανισμών και να γίνει αποδεκτή από την αμερικανική - και όχι μόνον - κοινή γνώμη. Επιστρατεύτηκαν, λοιπόν, τα τηλεπαιχνίδια.

Το ένα απ' αυτά, όπως πληροφορούμαστε, ονομάζεται «θάλαμος» - προφανώς των βασανιστηρίων - και άρχισε να προβάλλεται πριν λίγο καιρό από το δίκτυο FOX. Οι παίκτες βασανίζονται με αληθινά βασανιστήρια όλο και περισσότερο, με ηλεκτροσόκ, κρέμονται πάνω από φλόγες που τους τσουρουφλίζουν τα πόδια, μπαίνουν μισόγυμνοι στην κατάψυξη, ενώ ο τηλεπαρουσιαστής κραυγάζει «θέλω να σε δω να υποφέρεις», «πες μου πόσο πονάς» κ.ά. Σε επόμενες δοκιμασίες θα περιλαμβάνεται και ένα δωμάτιο με 500 μύγες. Ο τελικός στόχος του παιχνιδιού είναι να υποφέρει ο παίκτης όλο και περισσότερο, ώστε να αποχωρήσει, μην αντέχοντας τα βασανιστήρια.

Το δεύτερο τηλεπαιχνίδι άρχισε να προβάλλεται από το κανάλι ABC και λέγεται «Καρέκλα». Οι παίκτες απαντούν σε ερωτήσεις, ενώ είναι δεμένοι σε μια καρέκλα και περιστοιχίζονται από ζωντανούς κροκόδειλους. Τηλεπαρουσιαστής είναι ένας διάσημος παίκτης του τένις, ενώ στόχος του παιχνιδιού να μην αυξάνεται η καρδιακή συχνότητα του παίκτη, παρά τις αντίξοες συνθήκες του παιχνιδιού.

Τα βασανιστήρια, λοιπόν, «πουλάνε», αν κρίνει κανείς από τη μεγάλη θεαματικότητα που είχαν τα τηλεπαιχνίδια (12,4 εκατομμύρια θεατές η «Καρέκλα» και 9,8 εκατομμύρια ο «θάλαμος»).

Αλλά ας μη νομίσουμε ότι επειδή αυτά τα ανατριχιαστικά εξελίσσονται στην Αμερική δε μας αφορούν, κάθε άλλο μάλιστα. Είναι γνωστό ότι η κερδοσκοπία, στη βάση των σκοτεινών, βρώμικων ενστίκτων, λειτουργεί παντού το ίδιο. Και απευθύνεται ιδεολογικά κύρια στους νέους.

Είναι, αλήθεια, τυχαίο - ή εμείς είμαστε καχύποπτοι; - ότι τις ίδιες μέρες στις μικρές μας οθόνες συμπίπτει να εμφανίζονται τραγικές εικόνες για τις συνθήκες κράτησης των αιχμάλωτων Ταλιμπάν που κρατούνται στη βάση Γκουαντανάμο της Κούβας;

Συγκλονιστικές φωτογραφίες, που δείχνουν ανθρώπους - φυτά, έκαναν το γύρο του κόσμου και προκάλεσαν σάλο και διεθνή κατακραυγή, πρωτοσέλιδα δημοσιεύματα στις περισσότερες έγκυρες ευρωπαϊκές εφημερίδες.

Περιγράφοντας την κατάσταση των αιχμαλώτων, γράφει η γαλλική «Μοντ»: Κλεισμένοι σε κλουβιά, γονατιστοί ανάμεσα σε δύο σειρές αγκαθωτά συρματοπλέγματα, αλυσοδεμένοι, ποτισμένοι με ναρκωτικά, φιμωμένοι, σε κατάσταση αποκαλούμενη «απομόνωση των αισθήσεων», με δεμένα μάτια.

Και η γερμανική «Ζιντντόιτσε Τσάιτουνγκ»: Σαν να μην έφθανε που κακομεταχειρίζονται τους εχθρούς τους σαν ζώα σε κλουβιά, οι ΗΠΑ τους εξορίζουν σε ένα χώρο ανυπαρξίας δικαίου.

Ετσι, λοιπόν, ο μεσαίωνας των βασανιστηρίων εισβάλλει ξανά, στο όνομα της τρομοκρατίας.

Ας ξαναγυρίσουμε, όμως, στη μικρή οθόνη. Η εμφάνιση των ανατριχιαστικών τηλεπαιχνιδιών και των συγκλονιστικών σκηνών κράτησης των αιχμαλώτων πολέμου, δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Υπάρχει από καιρό, όσο κι αν φανεί παράξενο, η σχετική προετοιμασία του εδάφους.

Εδώ και κάτι χρόνια τώρα, το τηλεοπτικό κοινό ανά τον κόσμο - και στη χώρα μας - υποβάλλεται σε μια συστηματική πλύση εγκεφάλου, με στόχο τη φθορά των συνειδήσεων, μέσω των φρικτών αμερικανικών παραγωγών βίας. Σ' αυτές, το γνωστό προσφιλές στόρι είναι το κυνήγι των κακών κακοποιών ή τρομοκρατών από τις καλές αμερικανικές αρχές και υπηρεσίες. Σε πολλές από αυτές τις ταινίες, οι «κακοί» υποβάλλονται σε πλείστα όσα βασανιστήρια - μια απ' αυτές, π.χ., έδειχνε το αργό και βασανιστικό κόψιμο του αυτιού ανθρώπου, που ήταν δεμένος σε μια καρέκλα. Ετσι, οι «καλοί» νομιμοποιούνται απέναντι στα τέρατα, όποιο μέσο βίας κι αν χρησιμοποιήσουν, ακόμα κι αν τους σκοτώσουν, παρά και ενάντια στις διαταγές των ανωτέρων τους.

Εμφανίζονται, λοιπόν, εδώ και καιρό, επικίνδυνες απόψεις, φασιστικές, που νομιμοποιούν τη βία, ολέθριες κύρια για τη νεολαία, αλλά και για όλους τους εργαζόμενους, που, κουρασμένοι από τη δουλιά, αφήνονται να ψυχαγωγηθούν μ' αυτά τα προγράμματα βίας, που ίσως χωρίς να το συνειδητοποιούν επιδρούν στην κρίση, στη μνήμη και τις απόψεις τους.

Οπως επισημαίνει σε έκθεσή της, του 1984, η Διεθνής Αμνηστία, οι απολογητές των βασανιστηρίων κατά κανόνα επικαλούνται το κλασικό επιχείρημα της σκοπιμότητας. Οτι, δηλαδή, οι αρχές είναι υποχρεωμένες να συντρίψουν τους τρομοκράτες, που η δράση τους απειλεί ανθρώπινες ζωές και θέτει σε κίνδυνο την κοινωνία των πολιτών, όσο και το ίδιο το κράτος. Γίνεται προσπάθεια να δικαιολογηθούν τα βασανιστήρια, με τον ισχυρισμό ότι η επιδίωξη είναι η προστασία του μεγαλύτερου αγαθού για το μεγαλύτερο αριθμό ατόμων.

Οπως βλέπουμε, η συνταγή είναι παλιά, απλώς ξανασερβίρεται σε καινούριο πιάτο.

Ο ρόλος της ψυχιατρικής επιστήμης και η μέθοδος της χρησιμοποίησης ναρκωτικών και παραισθησιογόνων ουσιών ως μέσων βασανισμού είναι γνωστά, αν και όχι σε μεγάλη έκταση. Τα «λευκά κελιά» της Τουρκίας χρωστάνε την πατρότητά τους σε επινόηση Αμερικανού ψυχιάτρου.

Ποιος, αλήθεια, δε θυμάται από την τηλεόραση τη σκηνή της σύλληψης του Οτσαλάν από τις μυστικές υπηρεσίες. Το όλο απόγνωση άγριο βλέμμα του, την παραλυμένη βούληση του ανθρώπου, που βρίσκεται κάτω από την επίδραση ψυχοτρόπων ουσιών; Πολλά γράφτηκαν εκείνες τις μέρες στις εφημερίδες για τα ψυχοφάρμακα και τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν.

Αλλά ας δούμε τι είναι η μέθοδος της «απομόνωσης των αισθήσεων», όπως περιγράφεται από ιατρική γνωμάτευση ειδικών, προς την Επιτροπή Πάρκερ για τα βασανιστήρια, τη δεκαετία του 1970.

«Η στερητική των αισθήσεων απομόνωση είναι μια μέθοδος επιτεύξεως τεχνητής ψυχώσεως ή δημιουργίας συμπτωμάτων παραφροσύνης. Γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι που την υπέστησαν δεν τη λησμονούν εύκολα και είναι δυνατό να παρουσιάζουν επί μήνες ή και χρόνια ακόμα συμπτώματα διανοητικής αστάθειας. Γνωρίζουμε ότι ορισμένες τεχνητά δημιουργούμενες ψυχώσεις, όπως αυτές που δημιουργούνται από τη χρήση του LSD ή της μεσκαλίνης, αποδεικνύονται τελικά σαν όντως μόνιμες και δεν υπάρχει λόγος να μην υποθέσουμε ότι δε συμβαίνει το ίδιο και με τη στερητική των αισθήσεων απομόνωση. Ακόμα και αν τα ψυχωτικά αυτά φαινόμενα, όπως οι ψευδαισθήσεις και οι παραισθήσεις, δε μονιμοποιηθούν, υπάρχει πάντα πιθανότητα ένα ποσοστό των ανθρώπων που έχουν υποστεί την απομόνωση αυτής της μορφής να εξακολουθήσει να υποφέρει από προσβολές άγχους, αϋπνίας και εφιαλτών, καθώς και από άλλα συμπτώματα νεύρωσης, τα οποία είναι γνωστά στους ψυχιάτρους λόγω της εμπειρίας τους από περιπτώσεις τέως αιχμαλώτων πολέμου και άλλων που είχαν φυλακιστεί και υποστεί κακομεταχείριση και οι οποίοι χρειάστηκαν ψυχιατρική θεραπεία».

Τα βασανιστήρια απαγορεύονται με βάση τις διεθνείς συνθήκες της Γενεύης (1949) και το Διεθνές Σύμφωνο περί ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων (1966). Το 1975, τα Ηνωμένα Εθνη υιοθέτησαν τη Διακήρυξη για την Προστασία όλων των Ανθρώπων από τα Βασανιστήρια ή άλλη Σκληρή Απάνθρωπη ή Ταπεινωτική Μεταχείριση ή Τιμωρία. Η διακήρυξη αυτή δίνει μεγάλο βάρος στην αξίωση για παγκόσμια εφαρμογή της απαγόρευσης των βασανιστηρίων.

Οσον αφορά στα περιφερειακά νομικά κείμενα που απαγορεύουν τα βασανιστήρια, αξίζει να αναφερθεί η Αμερικανική Σύμβαση για τα ανθρώπινα δικαιώματα (1969). Στο άρθρο 5(2) αναφέρει: «Κανείς δεν υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή σε σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική τιμωρία ή μεταχείριση. Σε όλα τα άτομα που στερήθηκαν την ελευθερία τους, πρέπει να συμπεριφέρονται με σεβασμό, όπως αρμόζει στην έμφυτη αξιοπρέπεια του ανθρώπου».

Αν τα βασανιστήρια μπορεί να αποτελούν τηλεοπτικά σόου για ορισμένες χώρες, για την Ελλάδα τα βασανιστήρια αποτελούν μια επώδυνη ιστορική μνήμη, που συνδέεται πρώτ' απ' όλα με τον αντικομμουνισμό σε όλες του τις μορφές και την επιβολή παρανομίας στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Από τη δικτατορία του Μεταξά (ρετσινόλαδο και πάγος) μέχρι τα φρικτά βασανιστήρια της μετεμφυλιοπολεμικής περιόδου στα κολαστήρια της Μακρονήσου, της Γυάρου και αργότερα στην Μπουμπουλίνας, στην Ασφάλεια της Μεσογείων επί χούντας, στο ΕΑΤ - ΕΣΑ, στις στρατιωτικές φυλακές Μπογιατίου.

θυμίζουμε πιο πολύ για τους νεότερους, αλλά και για τους μεγαλύτερους υπενθυμίζουμε, πως στην Ελλάδα οι πατριώτες αγωνιστές βασανίστηκαν μαζικά και άγρια στη Μακρόνησο ενώ από τα Γιούρα πέρασαν συνολικά, σε όλες τις περιόδους λειτουργίας τους, 22.000 αγωνιστές πολιτικοί κρατούμενοι, πολλοί απ' αυτούς σακατεύτηκαν, άλλοι πέθαναν και άλλοι τρελάθηκαν. Τα πάθη τους έχουν περιγραφεί σε πρόσφατη σειρά - αφιέρωμα του «Ριζοσπάστη». Πρέπει να σημειωθεί ότι κατηγορήθηκαν για κοινοί εγκληματίες, που τάχα είχαν διαπράξει φόνους, όπως τους παρουσίαζαν τα τότε εργαστήρια πτωματολογίας.

Αλλά και κατά τη διάρκεια της χούντας έγιναν φρικτά βασανιστήρια σε βάρος των δημοκρατών που αντιστάθηκαν. Τα βασανιστήρια αυτά αποκαλύφθηκαν στις δίκες των βασανιστών. Από τον Αύγουστο του 1975 μέχρι το Νοέμβριο του 1976, έγιναν έξι δίκες για βασανιστήρια. Η πρώτη και δεύτερη δίκη των βασανιστών του ΕΑΤ - ΕΣΑ, η δίκη για τους βασανιστές του ΕΛΛΗ, η δίκη των βασανιστών της Ασφάλειας Αθηνών στη Χαλκίδα και η δίκη των βασανιστών για τα βασανιστήρια στην Μπουμπουλίνας, όπου λειτουργούσε και η περίφημη «ταράτσα» σαν τόπος βασανιστηρίων. Δεκάδες αγωνιστές κατέθεσαν για τα βασανιστήρια που υπέστησαν από το χουντικό καθεστώς. Ξυλοδαρμοί, φάλαγγα, ηλεκτροσόκ, απομόνωση, παραισθησιογόνα. Από τις δίκες αυτές, πλούσιο υλικό συγκεντρώθηκε, τόσο για τις μεθόδους βασανισμού, όσο και για την εκπαίδευση των ίδιων των βασανιστών.

Αποκαλύφθηκε ότι αρκετοί από αυτούς είχαν εκπαιδευτεί στην τέχνη των βασανιστηρίων στις ΗΠΑ. Αλλοι εκπαιδεύτηκαν από τη στρατιωτική αστυνομία, την περιβόητη ΕΣΑ. Να πώς περιγράφει η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας τη δημιουργία ενός βασανιστή. «Μετά τη βασική εκπαίδευση, νεαροί κληρωτοί στρατιώτες από γνωστές αντικομμουνιστικές οικογένειες επιλέγονταν για ειδική εκπαίδευση από τη στρατιωτική αστυνομία. Από περαιτέρω εξονυχιστική εξέταση, ξεχώριζαν εκείνοι που θα εκπαιδεύονταν ως βασανιστές. Αυτή η διάκριση σήμαινε ιδιαίτερα προνόμια, γόητρο, χρήση αυτοκινήτου, βαθμό υπαξιωματικού, έξτρα μισθό και άδειες και μια θέση στην πρωτεύουσα μάλλον, παρά στην επαρχία ή τα σύνορα. Οι περισσότεροι απ' αυτούς ήταν από επαρχία ή από εργατικές οικογένειες κι έτσι αυτά τα προνόμια και η εγγυημένη θέση στο Δημόσιο μετά την αποστράτευσή τους ήταν ισχυρό κίνητρο για να δεχτούν μια θέση στο επίλεκτο στρατιωτικό σώμα. Στην αρχή δε γνώριζαν τα καθήκοντα αυτού του σώματος. Ενα μεγάλο μέρος της εκπαίδευσής τους αποτελείτο από χτυπήματα που έδιναν κι έπαιρναν από τους συναδέλφους τους. Οι αξιωματικοί που τους εκπαίδευαν τους διέταζαν να τρώνε τις λουρίδες από τους μπερέδες τους, να γονατίζουν και να ορκίζονται υποταγή σε πορτρέτα διοικητών, να κάνουν εξευτελιστικές πράξεις, όπως να προσποιούνται ότι κάνουν έρωτα σε μια γυναίκα μπροστά σε άλλους στρατιώτες. Μετά την ιδεολογική διδασκαλία και ψυχολογική προετοιμασία, τους ανέθεταν στην αρχή να φρουρούν φυλακισμένους, κατόπιν να συλλαμβάνουν υπόπτους και, τέλος, να τους βασανίζουν. Το να διστάζουν να βασανίζουν σήμαινε γελοιοποίηση, περισσότερο ξύλο, απειλές μετάθεσης και απώλειες των προνομίων και απειλές για την οικονομική υπόσταση των οικογενειών τους.

Οχι μόνον πρέπει να καταδικάζονται και να απαγορεύονται τα βασανιστήρια με οποιαδήποτε μορφή και για οποιοδήποτε σκοπό, αλλά να απαγορεύεται και να εξαλείφεται κάθε τι που ιδεολογικά καταλήγει στην προπαγάνδιση ή τον εξωραϊσμό των βασανιστηρίων.

Ειδικά εδώ στην Ελλάδα, πρέπει να παίρνονται διαρκή μέτρα διατήρησης άσβεστης της ιστορικής μνήμης, και προπάντων για τα θέματα των βασανιστηρίων.

Πρόσφατα, το νησί Γυάρος, αυτό το σύγχρονο κάτεργο, αναγνωρίστηκε από την κυβέρνηση ως ιστορικό μνημείο. Δε φτάνει αυτό. Η ιστορία της Μακρονήσου, της Γυάρου, του ΕΑΤ - ΕΣΑ, της Μπουμπουλίνας, της Ασφάλειας, πρέπει να περάσει στα σχολικά βιβλία. Πρέπει τα σχολεία να επισκεφθούν τους χώρους βασανισμού και να μάθουν οι μικροί μαθητές όλη την αλήθεια για τα βάσανα και το αίμα που κόστισε η δημοκρατία στον τόπο μας. Να μάθουν τι ήταν η συκιά του Γλάστρα, τι είναι η φάλαγγα. Να μάθουν για τους νόμους 375 και 509, με βάση τους οποίους σύρθηκαν στα στρατοδικεία, στις φυλακές και στο εκτελεστικό απόσπασμα χιλιάδες αγωνιστές. Και πάνω απ' όλα να μάθουν ότι αυτά ήταν τα αποτελέσματα της παρέμβασης του ξένου παράγοντα στην Ελλάδα, του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Μόνο έτσι θα μάθουν και να εκτιμούν και να λυπούνται για τις δυστυχίες του αμερικάνικου λαού, με τον οποίο δε μας χωρίζει τίποτε.

Αυτή η ενημέρωση της νεολαίας θα αποτελέσει και την πιο σοβαρή μορφή αντίστασης στα κάθε λογής τηλεοπτικά παιχνίδια και παραγωγές ή εκτροπές made in USA. Αυτό θα είναι συμβολή στη θωράκιση της δημοκρατίας και της αξιοπρέπειας του λαού μας.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν

1. «Καθημερινή» 23.1.2002

2. «Καθημερινή» 27.1.2002

3. «Ριζοσπάστης» 24.1.2002

4. Βασανιστήρια στη δεκαετία του '80. Εκδοση του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας

5. Οι δίκες της χούντας, τόμοι 1, 2, 3, έκδοση «Δημοκρατικοί Καιροί»