Αυτοί οι ζωντανοί άνθρωποι της ερμηνευτικής πράξης, οι οποίοι αναπνέουν πάνω στο θεατρικό σανίδι και μπροστά στον κινηματογραφικό φακό του εικονολήπτη, δεν χαρίζονται σε κανέναν εργοδότη, που παραβιάζει τα εργασιακά τους δικαιώματα.

Προδρομική μορφή του ελληνικού προοδευτικού θεάτρου, ζυμώνεται μέσα στην Κατοχή και τον Εμφύλιο με τα αναζωογονητικά διεκδικητικά υλικά του αγωνιζόμενου λαού. Τότε, αλλάζει ρότα υπέρ της διάδοσης του θεατρικού λόγου στην υπό ξένη κατάκτηση Αθήνα, περιοδεύει στην υπό απελευθέρωση περιφέρεια, ανεβαίνει στα ελεύθερα βουνά.

Στο περιοδικό «Ξεκίνημα. Μηνιαίο Λογοτεχνικό Περιοδικό των Νέων» (Σεπτέμβρης - Νοέμβρης 1934, σ. 292), ο ιστορικός του ελληνικού θεάτρου Γιάννης Σιδέρης (1898 - 1975) υποδέχεται εγκωμιαστικά τον Γιαννούλη Σαραντίδη - πλέον έχει δώσει στον εαυτό του το εκγαλλισμένο ψευδώνυμο Ζαν Σαράν:

»Γιαννούλη Σαραντίδη τον λεν. Ας μείνει Ζαν Σαράν»

Ομως, ο οραματιστής Σαραντίδης, ο οποίος έχει πρωτοεμφανιστεί στη σκηνή, με τη Δραματική Σχολή Κωνσταντινουπόλεως (1920 - '21) - καθότι μεγαλωμένος στην Διασπορά - αισθάνεται χρέος απέναντι στην μητέρα πατρίδα, που αγωνίζεται να αυτοπροσδιοριστεί πολιτιστικά.

Ωστόσο, η εναντίωσή του στο παλαιό θεατρικό σύστημα δηλώνεται με την ίδρυση της Δραματικής Σχολής Γιαννούλη Σαραντίδη (καλοκαίρι του 1940), μέσω της οποίας επιθυμεί να περάσει τον αυτοσχεδιασμό και τη συνεργασία όλων των συντελεστών στον τρόπο εκπαίδευσης των νέων ηθοποιών.

Διδάσκουν στη Σχολή του, με τη μορφή του σεμιναρίου, οι Αντώνης Γιαννίδης, Γιώργος Βακαλό, Μ. Καραγάτσης, Γιώργος Θεοτοκάς, Τατιάνα και Ροζέ Μιλλιέξ, Σπύρος Βασιλείου, Γιάννης Τσαρούχης, Θράσος Καστανάκης, Οδυσσέας Ελύτης, Νίκος Καββαδίας.

«(...) Τα μαθήματα αυτοσχεδιασμού είναι αντίθετα με τη διδασκαλία που απευθύνεται στον εγκέφαλο χωρίς να 'ναι ακόμα σε θέση ο νέος ηθοποιός να την καταλάβη. Πάρτε παράδειγμα νέους ηθοποιούς που υποδύονται Ηλέκτρα ή Αμλετ, θα δήτε ότι χωρίς να το καταλαβαίνουν γίνονται δουλικοί μιμητές άλλων ηθοποιών που έχουν δει σ' αυτούς τους ρόλους.

»Αλλος ένας σκοπός αυτών των μαθημάτων είναι η αύξηση των εκφραστικών μέσων που διαθέτει ο ηθοποιός. Δεν πρέπει να παίζη μόνο με το πρόσωπο, αλλά με κάθε ίνα του σώματός του. Πρέπει να συνηθίση στη συνεργασία (...)

»Θα ήθελα (...) να καλέσω ζωγράφους, σκηνογράφους, συγγραφείς (...), ώστε αυτά τα μαθήματα να δημιουργήσουν την ελευθερία στο θέατρο.

»Ετσι και οι συγγραφείς άμα έχουνε ζωντανούς ανθρώπους πάνω στη σκηνή θα παύσουν να κάνουν φιλολογία (...)».

Με το Θέατρο του Λαού της Αθήνας ακολουθεί τον ΕΛΑΣ προς τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία, όπου στην Κοζάνη, τον Φλεβάρη του 1945, δίνει την πρώτη παράστασή του. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει το μονόπρακτο του Γιάννη Ρίτσου «Η Αθήνα στ' άρματα» και τα δραματικά μονόπρακτα του Ασημάκη Γιαλαμά «Ελληνική εποποιία», καθώς και την επιθεώρησή του «Αθήνα - Κοζάνη».

Βασικό ρόλο στη συσπείρωση των ΕΑΜικών καλλιτεχνικών δυνάμεων παίζει ο Γιαννούλης Σαραντίδης και στην ίδρυση των «Ενωμένων Καλλιτεχνών», τον Ιούνη του 1945. Θα «σπάσει» σε δύο κλιμάκια, ένα για τους παλιούς, με επικεφαλής τον Πολίτη σκηνοθέτη και ηθοποιό κι ένα για τους νέους, με συντονιστή τον ένδεκα χρόνια νεότερό του θεατρικό συγγραφέα και σκηνοθέτη Γιώργο Σεβαστίκογλου (1913 - 1991).

Συμμετέχουν: Αιμίλιος Βεάκης, Αντώνης Γιαννίδης, Μιράντα Μυράτ, Γιώργος Γληνός (αδελφός του Δημήτρη Γληνού), Θόδωρος Μορίδης, Αλέκα Παΐζη, Ασπασία Παπαθανασίου, Αλέξης Δαμιανός, Τίτος Βανδής, Λυκούργος Καλλέργης, Δήμος Σταρένιος, Νάσος Κεδράκας.

Μ' αυτό το θεατρικό σχήμα δίνει τις τελευταίες καταθέσεις του ο φλογερός αντιστασιακός καλλιτέχνης. Ανεβάζει, με τη δική του σκηνοθετική υπογραφή, τον «Ιούλιο Καίσαρα» του Σαίξπηρ, το «Αν δουλέψεις θα φας» του Νίκου Τσεκούρα (1911 - 2007), την «Θεοδώρα» του Δημήτρη Φωτιάδη (1898 - 1988).

Και σε συνεργασία με τον Γιώργο Σεβαστίκογλου, συνυπογράφει την «Εισβολή» του Σοβιετικού θεατρικού Λεονίντ Λεόνοβ (1899 - 1994), τιμημένου με το Βραβείο Στάλιν (1953).