Η συνδιάσκεψη έδωσε καινούρια δύναμη στο Κόμμα και γι' αυτό υπάρχει λόγος να αισθανόμαστε αισιόδοξοι, χωρίς καμιά απολύτως τάση εφησυχασμού και υποτίμησης των δυσκολιών. Από μια άποψη, τώρα αρχίζουν οι μεγάλες δυσκολίες, γιατί, απλούστατα, μπαίνουν μπροστά για λύση στρατηγικής σημασίας καθήκοντα.

Κανένας εφησυχασμός, γιατί η ταξική πάλη γίνεται αφάνταστα πιο σκληρή και απαιτεί κόμμα, όχι μόνο συσπειρωμένο, σωστά προσανατολισμένο, αλλά και ικανό, ποιοτικά και ποσοτικά, να ανταποκριθεί στη νέα αυτή κατάσταση που διαμορφώνεται. Κατάσταση, που, εκτός των άλλων, γεννάει σε μαζική κλίμακα και από πολλές μεριές μεγάλη πίεση στο εργατικό κίνημα για προσαρμογή στο «εφικτό», δηλαδή, στην αποδοχή του μικρότερου κακού μπροστά στο χειρότερο. Πίεση, που βρίσκει την αντανάκλασή της και στην πρωτοπορία με τη μορφή του οπορτουνισμού. Η πολιτική που αποφάσισε το 16ο Συνέδριο είναι ένα ισχυρό όπλο σ' αυτήν την κατεύθυνση.

Η αφομοίωση και η υπεράσπισή της μαχητικά και δημιουργικά είναι βασική προϋπόθεση για να σταθεί το Κόμμα στο ύψος των σημερινών πολύπλοκων καθηκόντων και της αποστολής του. Στη βάση αυτή, το ζητούμενο είναι η ικανότητα ανάπτυξης και εξειδίκευσης της πολιτικής μας.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απλούστευση ή διαστρέβλωση της αλήθειας, αν πάρουμε την πιο ανώδυνη πλευρά των απόψεων όσων έφυγαν και πολεμούν το Κόμμα, από τον ισχυρισμό ότι μια αλλαγή πολιτικής θα απαλλάξει το Κόμμα από δυσκολίες ή αδυναμίες. Η τύχη της κεντροαριστεράς σε Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, κλπ. είναι το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα. Εκεί όπου συνεργάστηκαν αριστερά κόμματα, άλλαξε ο χαρακτήρας της σοσιαλδημοκρατίας; Λύθηκαν προβλήματα; Η πονηρούτσικη άποψη ότι, τάχα, η πολιτική του 16ου Συνεδρίου είναι μεν σωστή, αλλά δεν εφαρμόζεται σωστά, είναι μόνο για αφελείς.

Οργάνωση και προετοιμασία της εργατικής τάξης και του συνδικαλιστικού της κινήματος να ανεβάσει σε ένα ανώτερο επίπεδο τον αγώνα της, όπως απαιτούν οι αντικειμενικές εξελίξεις και τα θεμελιώδη συμφέροντά της.

Ποιες είναι αυτές οι αντικειμενικές εξελίξεις; Είναι κρίσιμο καθοριστικό ζήτημα ο προσδιορισμός και η συνειδητοποίησή τους. Είναι ακριβώς η αφετηρία για σωστή ή λάθος πολιτική. Το 16ο Συνέδριο τις έχει προσδιορίσει σε γενικές γραμμές, η Συνδιάσκεψη τις φώτισε περισσότερο, αλλά θέλει πολλή ακόμα προσπάθεια για να φωτιστούν ολόπλευρα και, πολύ περισσότερο, για να αντιμετωπιστούν στην πράξη.

Οι αντικειμενικές αυτές εξελίξεις, κατ' αρχήν, πηγάζουν από τη φύση των αλλαγών που συντελούνται σε επίπεδο οικονομίας και πολιτικής. Είναι η πολιτική των αναδιαρθρώσεων σε όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, που παίρνει όλα τα χαρακτηριστικά ενός ανοιχτού κοινωνικού πολέμου. Είναι ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος, που συνεχίζεται ασταμάτητα, η κλιμάκωση των εξοπλισμών και η προετοιμασία για νέους πολέμους. Είναι ο αυταρχισμός, που εξελίσσεται σε σοβαρή απειλή για τις στοιχειώδες λαϊκές ελευθερίες.

Πρόκειται για πολιτικές, που γεννούν βαθιές αντιθέσεις και αποκαλύπτουν το μέγεθος των αντιφάσεων και δυσκολιών του συστήματος. Θα αναφερθούμε συνοπτικά σε δυο γενικές συνέπειες των καπιταλιστικών αλλαγών και αναδιαρθρώσεων, οι οποίες έχουν ως κύρια επιδίωξη την αντιμετώπιση των μεγάλων δυσκολιών και προβλημάτων που έχει το κεφάλαιο στην αναπαραγωγή του, δηλαδή, στη διατήρηση ή αύξηση των κερδών του και την αντιμετώπιση των κλυδωνισμών που το απειλούν.

Η μια γενική συνέπεια είναι ότι αυξάνει τον όγκο της μισθωτής εργασίας, ρίχνοντας συνεχώς νέες δυνάμεις στην αγορά της μισθωτής εργασίας. Καταστρέφει με σχετικά πιο γρήγορους ρυθμούς και με συγκεκριμένα μέτρα τη μικρή ιδιοκτησία, μικρούς και μεσαίους αγρότες, επαγγελματίες, βιοτέχνες, εμπόρους, ελευθεροεπαγγελματίες, επιστήμονες. Ρίχνει στην αγορά εργασίας όλη την οικογένεια, γυναίκες και παιδιά. Αυτή η διαδικασία τα επόμενα χρόνια θα επιταχυνθεί. Από την άποψη της προοπτικής, αυτές οι αναδιαρθρώσεις παίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική εξέλιξη, με την έννοια ότι αναπτύσσεται η εργατική τάξη.

Από την άλλη, όμως, μεριά, το σύστημα δεν μπορεί να εξασφαλίσει μια σίγουρη και σταθερή εργασία σε όλο αυτό το δυναμικό, όπως συνέβαινε στη φάση ανάπτυξης του καπιταλισμού. Ηδη, το υπάρχον δυναμικό αξιοποιείται κάτι λίγο πάνω από το 50%. Δε δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας κι όταν ακόμα σημειώνεται, όπου σημειώνεται και όσο σημειώνεται, κάποια οικονομική ανάπτυξη. Με τις πολιτικές που προωθούνται (απελευθέρωση αγοράς εργασίας, κλπ., κλπ.), πετιούνται συνεχώς στο δρόμο νέες μάζες εργαζομένων και περιορίζονται οι σταθερές θέσεις εργασίας.

Με το τέλος του Γ` ΚΠΣ, με την ολοκλήρωση των Ολυμπιακών Αγώνων και το δραματικό περιορισμό των κοινοτικών επιδοτήσεων στα αγροτικά προϊόντα, η παραπάνω κατάσταση θα γίνει πιο άγρια. Τα αδιέξοδα θα γίνουν πιο μεγάλα. Λύσεις στα πλαίσια αυτής της πολιτικής δεν υπάρχουν, παρά μόνο μία. Κατακόρυφη αύξηση της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης και ισοπέδωση όποιων δικαιωμάτων και κατακτήσεων έχουν απομείνει. Αυτά τα φαινόμενα τα ζούμε, ήδη, πολύ έντονα.

Η αντίφαση αυτή θα μεγαλώνει, θα προκαλεί πτώση του βιοτικού επιπέδου για τις λαϊκές μάζες, πιο βαθιές οικονομικές κρίσεις και πιο μεγάλο ανταγωνισμό στα διάφορα τμήματα του κεφαλαίου, άρα μεγαλύτερη επιθετικότητα και πάει λέγοντας.

Η γενική συνέπεια είναι ολοφάνερη. Συνεχής αύξηση της σχετικής και απόλυτης εξαθλίωσης. Είναι η μόνη προοπτική, που μπορεί να προσφέρει σήμερα ο καπιταλισμός στην Ελλάδα και γενικότερα.

Από δω αρχίζουν τα πολιτικά προβλήματα. Τα σημερινά αιτήματα της εργατικής οικογένειας, που συνοψίζονται σε σταθερή δουλιά, δουλιά για όλους, με συνθήκες καλές και λιγότερες ώρες εργασίας, με ικανοποιητικές αμοιβές, φροντίδα για μόρφωση και δουλιά για τα παιδιά της, φροντίδα για την υγεία και τα γηρατειά, γενικά, συνθήκες για μια αξιοπρεπή ζωή, χωρίς τις τρομερές ανασφάλειες και τα αδιέξοδα που σήμερα υπάρχουν, μπορούν να ικανοποιηθούν στα πλαίσια των παραπάνω συνθηκών και των πολιτικών που έχουν δρομολογηθεί; Και, μάλιστα, σε συναίνεση μαζί τους;

Είναι δυνατό να βελτιωθεί στο ελάχιστο η κατάσταση της εργατικής λαϊκής οικογένειας, παλεύοντας αποσπασμένα κατά κλάδο, εργοστάσιο, να ικανοποιήσει αυτά τα αιτήματα και, μάλιστα, μ' αυτό το συνδικαλιστικό κίνημα;

Είναι, πολύ περισσότερο, δυνατό να ελπίζει κανένας ότι μπορεί να αλλάξει αυτή η κατάσταση με πολιτικές που προβάλλουν ως λύση τον εξανθρωπισμό του καπιταλισμού;

Είναι δυνατό να γίνουν τέτοιες αλλαγές στην πολιτική του κεφαλαίου, σε συνθήκες οξύτατου, θανάσιμου ανταγωνισμού, με πολιτικές τύπου κεντροαριστεράς;

Κατακτήσεις προς όφελος της εργατικής τάξης είναι δυνατές μόνο μέσα από την ταξική πάλη. Αλλαγές είναι δυνατές μόνο μέσα από γενικότερες αλλαγές. Στην πορεία αυτή, είναι δυνατό να υπάρχουν μερικές επιμέρους, ασταθείς κατακτήσεις, αλλά μεταρρυθμίσεις γενικότερης σημασίας, όπως ακόμα ήταν δυνατόν και έγιναν κάτω από άλλες συνθήκες στις αρχές του αιώνα (π.χ., με το 8ωρο, τις κοινωνικές ασφαλίσεις, τη δημόσια δωρεάν παιδεία, κλπ.) δεν μπορούν να γίνουν. Αυτή η περίοδος τελείωσε ανεπιστρεπτί. Γιατί ακριβώς τα μονοπώλια έχουν γιγαντωθεί και έχουν, ήδη, διεισδύσει βαθιά σε όλους τους τομείς της ζωής, π.χ. Υγεία, Παιδεία, Αθλητισμός, κλπ., κλπ.

Ικανοποίηση των ζωτικών αναγκών και αιτημάτων της εργατικής λαϊκής οικογένειας μόνο στα πλαίσια μιας άλλης εξουσίας και πολιτικής είναι δυνατό να γίνει.

Αν το Κόμμα εδώ δεν έχει καθαρή προοπτική, δε θα είναι σε θέση να εκπληρώσει ένα τέτοιο σύνθετο, πολύπλοκο καθήκον, που απαιτεί σοβαρές προσαρμογές τακτικής στις σημερινές συνθήκες. Αλλιώς, ο αγώνας δε θα έχει ούτε μικρά αποτελέσματα σήμερα.

Η Συνδιάσκεψη προσδιόρισε, σε γενικές γραμμές, σε ποια κατεύθυνση πρέπει να γίνουν αυτές οι προσαρμογές. Η πρώτη και κυριότερη αφορά τον προσανατολισμό της πάλης, ως προς τους στόχους διεκδίκησης και οι οποίοι αναφέρονται συγκεκριμένα στην απόφαση που ψηφίστηκε.

Η ευθύνη των κομμουνιστών τώρα είναι να πρωτοστατήσουν με την ίδια γραμμή, σε κάθε περιοχή, σε κάθε κλάδο, σε κάθε εργοστάσιο, υπολογίζοντας τις ιδιαιτερότητα κάθε χώρου, να οργανώσουν και συνενώσουν την εργατική τάξη, ανεξάρτητα από κλάδο, ειδικότητα, χώρο δουλιάς, σ' αυτήν τη γραμμή πάλης. Δεν είναι ούτε απλό, ούτε εύκολο ζήτημα.

Η δεύτερη αφορά, σ' αυτήν την κατεύθυνση πάλης, την ισχυροποίηση του ταξικού ρεύματος μέσα στο συνδικαλιστικό κίνημα, του ΠΑΜΕ.

Η τρίτη αφορά αλλαγές στη δομή το συνδικαλιστικού κινήματος, ώστε να ανταποκρίνεται στις σημερινές αλλαγές και στην ανάγκη ενότητας των γραμμών της εργατικής τάξης στο νέο ύψος των απαιτήσεων της ταξικής πάλης.

Θα το επαναλάβουμε, αυτές οι προσαρμογές απαιτούν βαθιά γνώση των αλλαγών που συντελούνται, συνεχή μελέτη και γενίκευση των εξελίξεων, καλή, πιο πλούσια εσωκομματική συζήτηση πάνω σ' αυτά τα ζητήματα. Αντοχή στις δυσκολίες και σταθερότητα στον προσανατολισμό. Μεγάλη υπομονή και όχι βιασύνες για θεαματικά αποτελέσματα από τη μια μέρα στην άλλη.