Στους κινηματογράφους προβάλλεται από την Πέμπτη 2 Ιούνη η ταινία «18», στην οποία γίνεται μια ακτινογραφία της δράσης φασιστικών ομάδων σε σχολεία λαϊκών περιοχών, σκιαγραφώντας το περιβάλλον στο οποίο αυτή εξελίσσεται.

Μια ταινία επίκαιρη, καθώς το θέμα θίγεται ενώ είναι νωπές ακόμα οι μνήμες από τα γεγονότα σε ΕΠΑΛ της Θεσσαλονίκης και αλλού, με τις δολοφονικές επιθέσεις ναζιστικών μορφωμάτων εναντίον μαθητών, φοιτητών, εργαζομένων, μελών του ΚΚΕ κ.λπ. Η ταινία απευθύνεται τόσο σε ενήλικες όσο και σε εφήβους και μπορεί να αποτελέσει «πάτημα» ώστε να ανοίξει η συζήτηση με νέους ανθρώπους, για την πραγματική ρίζα του φασισμού και του ναζισμού, αλλά και για τη διέξοδο που μπορεί να τσακίσει τον φασισμό: Τη συλλογική πάλη των εργαζομένων και της νεολαίας ενάντια στο καπιταλιστικό σύστημα που τον γεννά και τον θρέφει.

Με αφορμή την ταινία, συζητήσαμε με τον σκηνοθέτη της, Βασίλη Δούβλη, για το θέμα της, τις επιδιώξεις των συντελεστών, τις δυσκολίες που συνάντησαν.

«Η αλήθεια είναι ότι η ταινία είναι εμπνευσμένη από πραγματικά γεγονότα που συνέβαιναν στα σχολεία της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια και που δυστυχώς συνεχίζουν να συμβαίνουν ακόμα. Αυτά τα φοβερά περιστατικά εκφοβισμού και βίας μέσα στο σχολείο ήταν για μένα σοκαριστικά και ήταν η αιτία που μου δημιούργησε την ανάγκη να κάνω αυτήν την ταινία. Ολα αυτά τα περιστατικά ήταν η πρώτη ύλη, η αφετηρία, το σημείο εκκίνησης, αλλά πραγματικά στην ταινία, τόσο οι χαρακτήρες όσο και η πλοκή είναι προϊόντα μυθοπλασίας», μας λέει ο Β. Δούβλης.

«Αυτό που προσπάθησα να κάνω δεν είναι τόσο να κραυγάσω, να κάνω μια ταινία καταγγελίας, να δώσω έτοιμες απαντήσεις, όσο το να υπαινιχθώ αυτές τις ερωτήσεις. Είναι πιο σημαντικό να θέτουμε καινούργια ερωτήματα και να επιδιώξουμε μια συζήτηση», σημειώνει ο Β. Δούβλης.

Η πλοκή διαδραματίζεται στο Πέραμα. Οπως σημειώνει ο σκηνοθέτης, «είδα καθαρά ότι εδώ ήταν ο χώρος που θα έπρεπε να γυριστεί η ταινία και μάλιστα έκανα και πολλές προσαρμογές στο σενάριο, μετέφερα πολλά στοιχεία της δράσης και τα προσάρμοσα εκεί, κι ένα από αυτά ήταν η εικαστική εγκατάσταση του Ρόμπερτ Μοντγκόμερι στο πορθμείο και χρησιμοποιείται με έναν τρόπο διττό στην ταινία και στην αρχή και στο φινάλε. Από τη μια με έναν τρόπο ειρωνικό γιατί σε αυτόν τον χώρο συμβαίνουν όλα αυτά τα σκοτεινά και βίαια πράγματα, από την άλλη σύμφωνα με την πλοκή της ταινίας, που δεν θα ήθελα να αποκαλύψω, λειτουργεί πραγματικά ως "η αρχή της ελπίδας"».

«Το καστ της ταινίας είναι σύνθετο», μας αποκαλύπτει ακόμα ο Β. Δούβλης και εξηγεί: «Ηθελα η ταινία να έχει μια ντοκιμαντερίστικη υφή, να έχει την αλήθεια των σωμάτων, των προσώπων, των χώρων, των καταστάσεων και αυτό είναι κάτι που το επιδίωξα συνειδητά και οι ηθοποιοί να μην παίζουν, ήθελα να υπάρχουν στον χώρο και να αντιδρούν φυσικά στα ερεθίσματα. Γι' αυτό και το καστ αποτελείται από ένα μείγμα ερασιτεχνών, μαθητών του σχολείου, σπουδαστών σε σχολές αλλά και επαγγελματιών ηθοποιών, που ναι μεν δυσκόλεψε το γύρισμα αλλά αποτελεί πλούτο για την ταινία. Δούλεψα πολύ με τα παιδιά στις πρόβες και αυτά, μέσα από τους αυτοσχεδιασμούς, έφεραν τη δική τους ματιά, τη δική τους φρεσκάδα, τη δική τους αλήθεια, τις δικές τους εμπειρίες στο σενάριο. Υπάρχουν και ολόκληρες σκηνές δικές τους και βέβαια ευχαριστώ πολύ τους καταξιωμένους ηθοποιούς που δέχτηκαν να παίξουν μικρούς ρόλους. Το "18" έχει μια εσωτερική αφήγηση με τρία πρόσωπα και είναι γυρισμένο με κάμερα στο χέρι γιατί ήθελα η ταινία να ακολουθεί τα πρόσωπα και να αποφεύγει κάθε μεγαλοστομία, να έχει ένα βλέμμα σκληρό και τρυφερό μαζί και τη μέγιστη δυνατή αφηγηματική οικονομία».

Οσο για τις συνθήκες μες στις οποίες γυρίστηκε τελικά η ταινία, ο σκηνοθέτης περιγράφει: «Οταν ξέσπασε η πανδημία ήμασταν έτοιμοι να ξεκινήσουμε και βρεθήκαμε σε ένα πολύ μεγάλο δίλημμα, να προχωρήσουμε ή να την εγκαταλείψουμε. Συζητήσαμε με τους παραγωγούς, τον Παναγιώτη Κακαβιά και την Κατερίνα Δεληγιάννη, και αποφασίσαμε να εντάξουμε την πανδημία μέσα στο σενάριο της ταινίας. Αρχίσαμε να κάνουμε γυρίσματα ακολουθώντας αχαρτογράφητα νερά, γυρίζοντας τις σκηνές με τα μέτρα και τις συνθήκες που επικρατούσαν. Στην ταινία το σχολείο είναι "φάντασμα", με λίγα παιδιά, με αποστάσεις, χωρίς ομαδικά παιχνίδια, χωρίς να γνωρίζουμε πού θα οδηγούσε αυτή η συνθήκη, προσπάθησα όμως να το εντάξω δημιουργικά στο σενάριο και να εμπνευστώ από αυτό. Τα μέλη της συμμορίας φορούν τις μάσκες πριν από την επίθεση ως προκάλυμμα... Οι μάσκες γίνονται κουκούλες αν και οι ίδιοι εμφανίζονται ως φορείς καθαρότητας... Χρειάστηκε πραγματική υπέρβαση για να τελειώσουμε την ταινία και ευχαριστώ όλους τους συντελεστές και τους συνεργάτες μου».

Η ταινία μάς θύμισε πόσο μας λείπει ο σύγχρονος κοινωνικός κινηματογράφος, εκείνος που μπορεί να γίνει εργαλείο προβληματισμού και αντιπαράθεσης, που λειτουργεί σαν καθρέφτης της σύγχρονης κοινωνίας.

«Το νέο ελληνικό σινεμά παρά την κρίση και την πανδημία, που ήταν πολύ αρνητική για τον χώρο, με έναν τρόπο παράξενο, αναπάντεχο αλλά πολύ ελπιδοφόρο πιστεύω ότι είναι σε άνθιση, παρά τις δύσκολες συνθήκες και τα τρομερά προβλήματα που είναι άλυτα, όπως το μεγάλο πρόβλημα της ελληνικής παραγωγής. Τα κονδύλια που διατίθενται για το ελληνικό σινεμά είναι πάρα πολύ λίγα εδώ και πολλά χρόνια, και ελπίζω κάποια στιγμή αυτό να αλλάξει», σημειώνει ο Β. Δούβλης. «Αλλά θεωρώ - συμπληρώνει - ότι υπάρχουν πολλοί σκηνοθέτες που έχουν ξεπεράσει την εσωστρέφεια και τον ναρκισσισμό που χαρακτήριζαν το ελληνικό σινεμά κάποιες περασμένες δεκαετίες και στρέφονται με τόλμη, σύγχρονη ματιά και φρέσκια κινηματογραφική γραφή στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα. Κι αυτή η εξωστρέφεια είναι πολύ σημαντική γιατί υπάρχουν αρκετές ταινίες, παρ' όλες τις δύσκολες συνθήκες, που καταφέρνουν να ξεπεράσουν τα σύνορα της χώρας και να ταξιδέψουν στον κόσμο, αλλά βεβαίως είναι πολύ σημαντικό η ελληνική ταινία να βρει το κοινό της στη χώρα μας».