Η Κεντρική Επιτροπή τιμά τη μνήμη των αλύγιστων της Ανάφης, ορθώνοντας μνημείο στον τόπο της εξορίας τους. Η εκδήλωση για τα αποκαλυπτήρια θα γίνει το Σάββατο 4 Ιούνη στις 10 π.μ. στην πλατεία της Χώρας, με ομιλητή τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα.

Θα ακολουθήσει καλλιτεχνικό αφιέρωμα, όπου συμμετέχουν οι: Λούντζη Μαριλίζα (φωνή), Βλαχούτσος Κώστας (πιάνο), Γκόντζος Χρήστος (μπουζούκι), Σταυρόπουλος Κώστας (κιθάρα - φωνή).

Στις 6.30 μ.μ., επίσης στην πλατεία της Χώρας, θα πραγματοποιηθεί νησιώτικο γλέντι με τους Αλέξανδρο Κεντρή (μπουζούκι), Ιάσονα Κτενά (βιολί), Αθηνά Κουκή (κανονάκι), Θοδωρή Μέρμηγκα (τραγούδι, κιθάρα), Κατερίνα Νιάνιου (τραγούδι) και Αλέξανδρο Σωτήρχο (λαούτο).

Οι αναχωρήσεις για την Ανάφη έχουν ως εξής: Παρασκευή 3 Ιούνη από το λιμάνι του Πειραιά στις 9 μ.μ. (ώρα επιβίβασης έως 8 μ.μ. - πύλη Ε3). Σάββατο 4 Ιούνη από το λιμάνι Αθηνιού της Σαντορίνης στις 7.30 π.μ.

Η αποχώρηση από την Ανάφη θα γίνει για Σαντορίνη το μεσημέρι του Σαββάτου 4 Ιούνη στις 2 μ.μ. και για Πειραιά το βράδυ του Σαββάτου 4 Ιούνη στις 11.30 μ.μ. Οι δηλώσεις συμμετοχής για την αναχώρηση από τον Πειραιά έχουν ολοκληρωθεί.

Μια βδομάδα πριν τα αποκαλυπτήρια, ο «Ριζοσπάστης» συνομίλησε με τον Αντώνη Μυρωδιά, δημιουργό του Μνημείου.

-- Περιγράψτε μας το Μνημείο. Σε τι φάση βρίσκεται τώρα;

-- Σήμερα το Μνημείο, ατενίζοντας το Αιγαίο μέχρι τις ακτές της Κρήτης, έχει εγκατασταθεί στην αρχή του παλαιού οικισμού των εξόριστων και τις μέρες αυτές ολοκληρώνεται ο περιβάλλων χώρος. Η υλοποίησή του με τη θερμή υποστήριξη και συμβολή του δήμου και των κατοίκων ξύπνησε συναισθήματα και μνήμες που παραμένουν ζωντανές, καθώς καθένας τους έχει μια ιστορία να αφηγηθεί, μια προγονική αφήγηση να διασώσει. Στις επισκέψεις μου στην Ανάφη το τελευταίο διάστημα βίωσα αυτό που κάποιος αντιλαμβάνεται από την πρώτη στιγμή: Πόσο η συνύπαρξη με τους εξόριστους έχει σφραγίσει τους κατοίκους και τον τόπο.

Η γλυπτική σύνθεση σχεδιάστηκε σε αφαιρετικό ύφος, καθώς πρέπει να ανταποκριθεί τόσο στο ελληνικό κοινό που φέρει την εμπειρία ή τη ζώσα μνήμη από τη ζωή της εξορίας, όσο και στον ανύποπτο αρχικά επισκέπτη και να συνδιαλέγεται αρμονικά με το κυκλαδίτικο τοπίο. Το Μνημείο αποτελεί με τον τρόπο αυτό κίνητρο - οπτικό και συναισθηματικό ερέθισμα - ώστε ο θεατής να σταθεί, να πληροφορηθεί, να διαμορφώσει τους προσωπικούς του συνειρμούς.

Τα υλικά που επιλέχθηκαν (λευκό μάρμαρο και χάλυβας Cor-ten) έχουν μια διαλεκτική σχέση που διαμορφώνει και τον συμβολικό χαρακτήρα του Μνημείου: Το μάρμαρο, κατεξοχήν «ευγενές» υλικό, ορίζει με τη δυναμική, επιβλητική και μνημειακή παρουσία του την «ιδεολογική» υπεροχή στην αντίθεση με τον «διαβρωμένο» χάλυβα, τη διαφοροποίηση των εξόριστων από τους δεσμώτες τους.

Το γλυπτό είναι εντέλει μια εικονοποιημένη αναφορά του συνθήματος «...σπάμε τις αλυσίδες», εκφράζοντας την ευγένεια, τη δύναμη και την αλύγιστη στάση των εξόριστων, δίνοντας παράλληλα ένα «επικό», διαχρονικά δυναμικό και ελπιδοφόρο μήνυμα.

Η αποτύπωση σε ρηχό εξώγλυφο, μιας ρίζας δέντρου, ενός οργανικού δηλαδή λειτουργικού συστήματος, είναι υπόμνηση και αναφορά στην κοινωνική οργάνωση των εξόριστων, της οποίας η Ανάφη αποτελεί πρότυπο, ένα συμβολικό γράφημα που αποδίδει το ίδιο το ΚΚΕ, μια οπτικοποίηση ενός κειμένου του Μάρτη του 1941 από τον «Μαχητή», μια από τις πολλές χειρόγραφες εφημερίδες της Ανάφης, που με αυτό θα κλείσω: «...οι βαθιές στέρεες ρίζες δίνουν πλούσιους χυμούς στο γερό δέντρο...».

-- Τι σημαίνει για εσάς η φιλοτέχνηση ενός τέτοιου μνημείου στην Ανάφη;

-- Είναι μια πράξη ευθύνης η αποτύπωση όχι ενός ιστορικού γεγονότος/συμβάντος, αλλά μιας ολόκληρης εποχής που εμπλέκει ηρωικές, εμβληματικές μορφές αγωνιστών και διανοούμενων, όπως ο Γληνός, ο Σβώλος, ο Θέος και Σιάντος, η Ηλέκτρα Αποστόλου, όλων όσοι αλύγιστοι με τη στάση τους παρέμειναν πιστοί στις αρχές και τα ιδανικά τους.

Οι εξόριστοι της Ανάφης, χωρίς υποχωρήσεις, υπερασπίστηκαν την ταυτότητά τους, μεταμορφώνοντας τις συνθήκες εκτοπισμού τους σε πεδίο αγωνιστικής και συλλογικής δράσης. Διαμόρφωσαν τρόπους οργάνωσης όπου κυριαρχούσαν η συντροφικότητα και η αλληλεγγύη και άγγιξαν την πληρότητα μιας άλλης κοινωνίας. Αποτέλεσαν όχι μόνο παράδειγμα για την Ανάφη, αλλά προσέφεραν παιδεία και γνώσεις, πολιτισμό, ιατρική φροντίδα στους κατοίκους της.

-- Το Μνημείο της Ανάφης εντάσσεται σε ένα δίκτυο ιστορικών χώρων και μνημείων που φιλοτέχνησε το Κόμμα, τιμώντας την υπερεκατοντάχρονη πορεία αγώνων και θυσιών. Τι ξεχωρίζετε από όλη αυτή την προσπάθεια;

-- Εχω ήδη αναφερθεί στο παρελθόν στη σημασία της προσπάθειας που κάνει το ΚΚΕ για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης. Η βιολογική απώλεια μιας γενιάς αγωνιστών, ενός κόσμου που είχε βιωματική σχέση με τα γεγονότα του παρελθόντος, αλλά και οι πρόσφατες προσπάθειες στρέβλωσης της ιστορικής αλήθειας, είτε μέσα από τη θεωρία των «δύο άκρων» και την καθαγιαστική για τον φασισμό ιστοριογραφία του «νέου κύματος», ή και μέσα από τη συστηματική αλλοίωση του ιστορικού χώρου, σε μια μεταμοντέρνα εκδοχή του, κάνουν απαραίτητη αυτή την παρέμβαση, με τη διαμόρφωση ενός δικτύου μνημονικών τοπόσημων, που αφορούν όχι μόνο το ΚΚΕ αλλά όλο τον ελληνικό λαό που σημαδεύτηκε από τα γεγονότα του προηγούμενου αιώνα.

Το ΚΚΕ είναι σήμερα ο κατεξοχήν - πολιτικός, θεσμικός, κοινωνικός - φορέας που καταδύεται στην Ιστορία, την αποτυπώνει και την οπτικοποιεί και καθίσταται θεματοφύλακας της ιστορικής μνήμης. Και είναι ασφαλώς τιμή για μένα να συνεισφέρω στην προσπάθεια αυτή.