Φίλες και φίλοι, συντρόφισσες και σύντροφοι,

Καθημερινά χιλιάδες εκπαιδευτικοί, μαθητές και γονείς δίνουν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ο καθένας, τη μάχη της μόρφωσης.

Ας σκεφτούμε λίγο παραπάνω σε αυτήν τη μεγάλη εικόνα.

Την εικόνα μιας ρουτίνας που επαναλαμβάνεται, αναπαράγοντας συνεχώς και σε ένα νέο επίπεδο προβληματισμούς, άγχη, αγωνίες, αλλά και δυνατότητες, όρεξη, μεράκι.

Τι μαθαίνουν τα παιδιά μας στο σχολείο; Αναρωτιούνται οι γονείς.

Γιατί δεν μπορούν να μάθουν αυτά που πρέπει; Σκέφτονται οι εκπαιδευτικοί.

Και οι μαθητές; Εμπνέονται για να μάθουν; Συχνά βαριούνται ένα σχολείο που δεν δίνει διέξοδο στη δημιουργικότητά τους.

Φυσικά, για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, οι γνώμες και οι στάσεις όλων των παραπάνω έχουν τέτοιο πλούτο που θα ήταν υπόθεση τουλάχιστον μιας σοβαρής, μεγάλης έκτασης έρευνας, για να αποτυπωθεί και να διερευνηθεί.

Σε αυτήν την πολύχρωμη παλέτα απόψεων θα συναντήσουμε κι αυτήν του εκπαιδευτικού για τα κακομαθημένα παιδιά, του γονιού για τους εκπαιδευτικούς που δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους, του μαθητή που έχει απαξιώσει τον εκπαιδευτικό που βαριέται τη ζωή του, όπως λέει...

Δεν κλείνουμε τα μάτια σε αυτή την πραγματικότητα.

Επιδιώκουμε όμως να φωτίσουμε την ουσία αυτής της κατάστασης. Να συμβάλουμε ώστε οι προβληματισμοί και οι αγωνίες να παίρνουν διεκδικητικό επιστημονικό περιεχόμενο.

Γι' αυτό και σήμερα συζητάμε για τα προγράμματα σπουδών στο σχολείο.

Γιατί τα προγράμματα σπουδών αποτελούν την καρδιά του περιεχομένου της εκπαιδευτικής λειτουργίας. Γιατί, ό,τι και να διδάσκουν οι εκπαιδευτικοί μέσα στην τάξη, τελικά σε αυτά καταλήγουν και αυτά προσδιορίζουν, είτε πιο αυστηρά είτε πιο χαλαρά και ευέλικτα, το πλαίσιο της εκπαίδευσης. Επιστημονικό, ιδεολογικό και παιδαγωγικό.

Κι εφόσον αυτό το πλαίσιο έχει αυτές τις κρίσιμες πτυχές, της επιστήμης, της ιδεολογίας, της παιδαγωγικής, τέτοια είναι και η διαπάλη.

Και το ΚΚΕ αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας, στο μέτρο του δυνατού ή και ξεπερνώντας και αυτό που φαίνεται πολλές φορές αδύνατο, αυτό το έργο.

Γιατί μέσα στο σχολείο διεξάγεται μια μεγάλη μάχη, όπου το επίδικο είναι το κέρδισμα της συνείδησης της νέας γενιάς. Μια μάχη δύσκολη και απαιτητική, αλλά αναγκαία.

Γιατί διεξάγεται σε εχθρικό έδαφος.

Με τον αντίπαλο να διαθέτει όλα τα μέσα και τα εργαλεία. Και μάλιστα να τα αναβαθμίζει, αξιοποιώντας όλα τα ερεθίσματα και τις αφορμές που μπορούν να δοθούν. Από τις οδηγίες του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής για τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο στην Ουκρανία, την πράσινη ανάπτυξη, τη ρομποτική, μέχρι το κοινωνικό φύλο και το «me too» και άλλα, το αστικό κράτος και οι μηχανισμοί του, συνολικά η αστική τάξη, δεν χάνουν ευκαιρία για να ενισχύσουν την ιδεολογική χειραγώγηση αθόρυβα και συστηματικά, και κυρίως να πείσουν ότι όλα τα κοινωνικά φαινόμενα δεν έχουν ιστορική βάση. Ετσι είναι και θα είναι. 'Η, όπως το έλεγε και ο πρωθυπουργός, «η ανισότητα έχει φυσική αιτία»...

Κατά μια έννοια, η διατύπωση του Καρλ Μαρξ ότι οι ιδέες γίνονται υλική δύναμη όταν κατακτήσουν τις μάζες, ισχύει και για την αστική τάξη, καθώς το σχολείο της είναι ένας χώρος όπου οι ιδέες της γίνονται υλική δύναμη κατακτώντας τις παιδικές και νεανικές μάζες.

Κοντολογίς το σχολείο διαπαιδαγωγεί, δηλαδή πέρα από τις γνώσεις και τις ιδέες μαθαίνει στους μαθητές πώς να ζουν.

Με αυτήν την έννοια, ισχύει απόλυτα η διαπίστωση των Μαρξ και Ενγκελς στη «Γερμανική Ιδεολογία»:

«Οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης είναι σε κάθε εποχή οι κυρίαρχες ιδέες. Με άλλα λόγια, η τάξη που είναι η κυρίαρχη υλική δύναμη της κοινωνίας, είναι ταυτόχρονα η κυρίαρχη πνευματική της δύναμη (...) Οι κυρίαρχες ιδέες δεν είναι τίποτε άλλο από την ιδεατή έκφραση των κυρίαρχων υλικών σχέσεων, είναι οι κυρίαρχες υλικές σχέσεις που συλλαμβάνονται σαν ιδέες, άρα είναι η έκφραση των σχέσεων που κάνουν μια τάξη κυρίαρχη, επομένως οι ιδέες της κυριαρχίας της».

Και στο έδαφος αυτών των εκμεταλλευτικών σχέσεων, η αστική εκπαιδευτική πολιτική επιδιώκει να απαντήσει και σε μια σειρά σύγχρονες προκλήσεις που προκύπτουν από την εξέλιξη της επιστήμης, της τεχνολογίας, των μέσων παραγωγής.

Αλλωστε και μέσα από τις εισηγήσεις και παρεμβάσεις της σημερινής ημερίδας επιβεβαιώνεται ότι η συζήτηση για τα προγράμματα σπουδών αφορά:

• Την προώθηση νέων ικανοτήτων που απαιτούνται για την ένταξη στην καπιταλιστική οικονομία στο έδαφος της ανάπτυξης νέων μέσων παραγωγής.
• Την ιδεολογική προετοιμασία των μαθητών για να αποδεχτούν τον καπιταλισμό, την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης, να προωθήσουν την ενεργητική υπεράσπιση μιας σειράς αστικών ζητούμενων όπως η επιχειρηματικότητα, η ιδιότητα του Ευρωπαίου πολίτη, ο εθελοντισμός, η «κοινή ευρωπαϊκή μνήμη ενάντια στους ολοκληρωτισμούς», δηλαδή η ταύτιση φασισμού - κομμουνισμού κ.ά.

Η περίφημη αξιολόγηση αυτές ακριβώς τις στρατηγικές κατευθύνσεις έχει σκοπό να ελέγξει, να αποτιμήσει και γι' αυτόν τον λόγο συνδυάζει το καρότο με το μαστίγιο, γιατί συνδυάζει την ενσωμάτωση με την καταστολή. Και γι' αυτό, σε συνθήκες καπιταλισμού, δεν μπορεί να έχει φιλολαϊκό παιδαγωγικό περιεχόμενο.

Προκύπτει ένα ερώτημα.

Με δεδομένη την κυριαρχία της ιδεολογίας της αστικής τάξης, τόσο γενικά όσο και πιο συγκεκριμένα της εποχής που διανύουμε. Δηλαδή την εποχή της αντεπανάστασης που επιδρά βαριά στη διαμόρφωση της συνείδησης, στο πώς κατανοούνται η ρεαλιστικότητα και αναγκαιότητα του σοσιαλισμού - κομμουνισμού, η δύναμη της ταξικής πάλης, η εμπιστοσύνη στη λογική σκέψη κ.ά. Τι δυνατότητες έχουμε λοιπόν να αντιπαρατεθούμε σ' αυτήν τη μεγάλη εικόνα;

Απαντάμε έχοντας απόλυτη επίγνωση αυτού που λέμε: Η πρωτοπόρα δράση ποτέ δεν ξεκίνησε έχοντας ως δεδομένη και προαπαιτούμενη την ποσοτική κυριαρχία. Η πρωτοπόρα και καινοτόμα δράση συχνά έχει να αντιμετωπίσει το παλιό, τη συνήθεια, το τετριμμένο, που πάνω σε αυτά στηρίζονται οι προηγούμενοι τρόποι σκέψης. Η πρωτοπόρα όμως σκέψη έχει τη δυνατότητα να ανατρέπει συσχετισμούς. Να ραγίζει τείχη. Να λειτουργεί εμβληματικά ως φάρος. Τελικά να συσπειρώνει.

Αυτό το κρίσιμο, το θεμελιώδες συμπέρασμα για τους κομμουνιστές, τους επαναστάτες, επιβεβαιώνεται και μελετώντας τη διαχρονική συμβολή του ΚΚΕ στα μεγάλα μεγέθη της Εκπαίδευσης.

Δεν αναφερόμαστε αποκλειστικά στη διατύπωση προωθημένων θέσεων για την Παιδεία, ήδη από το πρώτο του ιδρυτικό Συνέδριο το 1918.

Αναφερόμαστε κυρίως στην άνθηση ενός κομμουνιστικού εκπαιδευτικού ρεύματος, με τη συμμετοχή και διαμόρφωση ενός νέου τύπου παιδαγωγού - διανοούμενου για τα ελληνικά χρονικά.

Αναφερόμαστε σε αυτούς που τα ονόματά τους κοσμούν τα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα αλλά και πολλά ονόματα εκπαιδευτικών σωματείων. Σε αυτούς που δεν προέρχονταν από την εργατική τάξη, που έγιναν ταξικοί «αποστάτες», που ολοκληρώθηκαν ως επιστήμονες μέσα στις γραμμές του κομμουνιστικού κινήματος, που αρνήθηκαν τις δάφνες του συστήματος, όλοι αυτοί έκαναν μια επιλογή ζωής, βρίσκοντας ουσιαστικό νόημα και πρακτικό αντίκρισμα στην πρώτη προσπάθεια του ανθρώπου να απαλλαγεί από την εκμετάλλευση.

Τιμάμε και εμπνεόμαστε από τη ζωή και το έργο του Δημήτρη Γληνού, της Ρόζας Ιμβριώτη, του Μιχάλη Παπαμαύρου, της Ελλης Αλεξίου, του Κώστα Σωτηρίου, της Γαλάτειας Καζαντζάκη, όπως και από τους εργάτες της Παιδείας, όπως ο Νίκος Πλουμπίδης, ο Γιάννης Ζεύγος και πολλοί άλλοι.

Η ένταξη της ριζοσπαστικής σκέψης κορυφαίων διανοούμενων στο επαναστατικό κομμουνιστικό ρεύμα είχε ως αποτέλεσμα: Το ορθό συμπέρασμα ότι η Παιδεία είναι ταξική να οδηγήσει στη σύνδεση της πάλης για την Παιδεία με τον επαναστατικό αγώνα της εργατικής τάξης για την κατάργηση της εκμετάλλευσης και όχι για αστικού χαρακτήρα «μεταρρυθμίσεις».

Αυτή η αλήθεια πρέπει να αποκαλυφθεί και σήμερα.

Στις συνεχόμενες αστικές μεταρρυθμίσεις να αντιπαραθέσουμε την επιστημονική, ταξική μας κριτική, που αναδεικνύει τις σύγχρονες δυνατότητες και τους πολιτικούς όρους για να πραγματοποιηθούν.

Φίλες και φίλοι, συντρόφισσες και σύντροφοι,

Εχουμε επίγνωση των προβλημάτων της εποχής μας.

Των ιμπεριαλιστικών πολέμων, των αλλεπάλληλων καπιταλιστικών κρίσεων που αναδεικνύουν τον παρασιτισμό αυτού του συστήματος, που ζει κι αναπνέει από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Δεν είναι όμως πολυτέλεια να θέτουμε στο επίκεντρο τα ζητήματα της διαμόρφωσης σκέψης, απόκτησης γνώσης ό,τι πιο προοδευτικού και καινοτόμου έχει γεννήσει το ανθρώπινο μυαλό.

Αυτά τα θέματα άλλωστε θέσαμε και στις πρόσφατες Αποφάσεις του 21ου Συνεδρίου του ΚΚΕ.

Για την αποφασιστική ενίσχυση της διαπάλης, με βοήθεια ιδιαίτερα προς την ΚΝΕ, σχετικά με την αστική ιδεολογική επίθεση (ιδεολογήματα του μεταμοντερνισμού, για ατομικό αυτοπροσδιορισμό και δικαιωματισμό, άρνηση της αντικειμενικής αλήθειας κ.λπ.), το περιεχόμενο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ξεκινώντας από τις πιο μικρές ηλικίες της νεολαίας. Για την αναβάθμιση της συνεργασίας και του κοινού προγραμματισμού ανάμεσα στα Τμήματα της ΚΕ.

Εκφραση αυτής της προσπάθειας αναβάθμισης της συνεργασίας είναι και αυτή η ημερίδα, καθώς μέλη των Τμημάτων της ΚΕ συμβάλλουν σε αυτή ως ομιλητές.

Αποφασίσαμε επίσης τα εξής:

Να ανοίξει σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης συζήτηση και δράση στη βάση της ενότητας σχολείο - ιδεολογία, παιδεία - οικονομία - κοινωνία, δηλαδή με τη στρατηγική του Κόμματος. Αξιοποιώντας τις επεξεργασίες και τις εκδόσεις μας, να φωτίσουμε το κύριο:

Η νεολαία μπορεί να διεκδικήσει το μέλλον της, τα δικαιώματά της, μόνο αν δει ποιοι και γιατί της τα στερούν, πώς και με ποιους μπορεί να τα κατακτήσει.

Με τη σημερινή ημερίδα φιλοδοξούμε να επικεντρώσουμε σε ένα κύριο συμπέρασμα ως οδηγό δράσης και σκέψης:

Το ΚΚΕ με τις σύγχρονες αναλύσεις του μπορεί να μελετάει την πραγματικότητα, μπορεί να εμπνέει την καθημερινότητα του εκπαιδευτικού, του μαθητή, του γονιού, στη σύνθετη και απαιτητική μάχη για την κατάκτηση της γνώσης, για να ταρακουνιούνται, να αφυπνίζονται συνειδήσεις, να ανοίγουν ρήγματα σε στερεότυπες απόψεις και τρόπους σκέψεις, να ανατρέπονται συσχετισμοί και να γέρνει η πλάστιγγα υπέρ των προοδευτικών, ριζοσπαστικών, ορθολογικών ιδεών κόντρα σε παλιότερους και νεότερους μεταφυσικούς τρόπους σκέψης, σε επιβιώσεις και αναβιώσεις του ανορθολογισμού στις μέρες μας.

Είμαστε - και το Κόμμα αλλά και ο κόσμος της Εκπαίδευσης - ακόμα πιο ώριμοι για να σταθούμε κριτικά και με το βλέμμα στο μέλλον απέναντι στις αλλεπάλληλες αποκαλούμενες κοσμογονίες των αστικών κυβερνήσεων.

Το Κόμμα μας τοποθετήθηκε αναλυτικά με επιστημονική επιχειρηματολογία και στην προηγούμενη μεγάλη μεταρρύθμιση των προγραμμάτων σπουδών, των σχολικών βιβλίων, ξεκινώντας από το 2004. Με εκδηλώσεις, συζητήσεις, ακόμα και παρεμβάσεις στη Βουλή για το ζήτημα αυτό. Φυσικά με αρθρογραφία, αλλεπάλληλα αφιερώματα στο περιοδικό «Θέματα Παιδείας», αλλά και με προσπάθεια να ανοίξει αυτή η συζήτηση και στα πλαίσια των φορέων του κινήματος, των εκπαιδευτικών, των μαθητών, των οργάνων των γονέων.

Είναι αξιοσημείωτο πάντως το γεγονός ότι, και τότε όπως τώρα, κανένα αστικό κόμμα δεν έχει τοποθετηθεί αναλυτικά πάνω στα βασικά, θεμελιώδη ζητήματα των προγραμμάτων σπουδών. Στη φιλοσοφία και τη μεθοδολογία που κρύβεται πίσω απ' αυτά.

Φυσικά, για το ζήτημα του περιεχομένου των σχολικών βιβλίων, γύρω από απόψεις διατυπωμένες με τέτοιο τρόπο που διαμόρφωσαν όρους διαπάλης, είτε ψευδεπίγραφης είτε και πραγματικής, ανάμεσα σε πόλους της αστικής πολιτικής και σκέψης, υπήρξαν φωνές. Ιδιαίτερα σε ζητήματα Ιστορίας, με πιο χαρακτηριστική την υπόθεση του βιβλίου της Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού. Που όμως και σε αυτή την περίπτωση το ΚΚΕ παρενέβη ουσιαστικά χαράζοντας επιστημονική ταξική γραμμή αντιπαράθεσης στον αστικό εθνικισμό και τον κοσμοπολιτισμό.

Δεν συναντήσαμε όμως μια διαφορετική θεμελιακά τοποθέτηση. Και αυτό γιατί είναι δεδομένες οι κοινές στρατηγικές αφετηρίες των αστικών κομμάτων σε σχέση με τα προγράμματα σπουδών. Γιατί είναι δεδομένη και κοινή η αντίληψη και η επιδίωξη για τον τύπο αυριανού εργαζόμενου που έχει ανάγκη το κεφάλαιο αλλά και για την αναπαραγωγή της πολιτικής και ιδεολογικής κυριαρχίας της αστικής τάξης.

Είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις της ίδιας της υπουργού Παιδείας, ότι το υπουργείο «έχτισε και πάνω στο έργο των προηγούμενων κυβερνήσεων». Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που και ο ΣΥΡΙΖΑ, σήμερα ως αντιπολίτευση, δεν βρίσκει να πει λέξη για τον αντιδραστικό πυρήνα των νέων προγραμμάτων σπουδών, αντίθετα, διεκδικεί «δάφνες» για την υλοποίησή τους.

Εμείς λοιπόν οι κομμουνιστές, που την αλλαγή την έχουμε φίλο και την αντίφαση σύμμαχό μας, όπως έγραφε ο Μπρεχτ, έχουμε μπροστά μας το καθήκον πρώτα και κύρια να δούμε την αιτία και την κατεύθυνση των αλλαγών στα προγράμματα σπουδών.

Αφετηρία μας είναι η θέση του ΚΚΕ για το ενιαίο δωδεκάχρονο σχολείο σύγχρονης γενικής παιδείας.

Γιατί δεν είναι μια πρόταση για το πώς πρέπει να είναι το σχολείο σε ένα σοσιαλιστικό αύριο, αλλά ξεκινά από μια μεθοδολογία ανάλυσης της αστικής στρατηγικής για την Εκπαίδευση.

Επιβεβαιώνεται περίτρανα από τις εξελίξεις ότι η τάση ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, η άνοδος της επιστήμης δίνει τη δυνατότητα και απαιτεί ανεβασμένο επίπεδο εκπαίδευσης, ωστόσο αυτή η ανάγκη εγκλωβίζεται στις αστικές εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής.

Η παραπάνω διαπίστωση μας δίνει τη δυνατότητα να μελετάμε συγκεκριμένα κάθε εκπαιδευτικό πρόβλημα. Ετσι, για παράδειγμα, όσο λάθος είναι να λέμε γενικά κι αόριστα ότι ο καπιταλισμός δεν θέλει μορφωμένη την εργατική τάξη και να τείνουμε σε μια καταστροφολογία, τόσο δεν ευσταθεί να παρουσιάζουμε όλες τις τάσεις στον καπιταλισμό ως στοιχεία προόδου, χωρίς να μελετάμε συγκεκριμένα το περιεχόμενο της μόρφωσης, τις ιεραρχήσεις που κάνει η αστική εκπαιδευτική πολιτική.

Ετσι, ενώ από τη μία η καπιταλιστική παραγωγή προϋποθέτει ολοένα και πιο αναπτυγμένες ικανότητες από την πλευρά της σύγχρονης εργατικής τάξης, ενώ χρειάζεται ολοένα και περισσότερες πλευρές της προσωπικότητας των εργαζομένων (φαντασία, συνεργατικότητα κ.λπ.) προς όφελος της κερδοφορίας της, από την άλλη ούτε θέλει ούτε μπορεί να αναπτύξει στην εργατική τάξη και τα παιδιά της το σύνολο των ικανοτήτων που επιτρέπει και απαιτεί το σημερινό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.

Επιτρέψτε μας να θέσουμε ορισμένους προβληματισμούς γύρω από το ζήτημα της φαντασίας, γιατί απαιτείται σήμερα ως στοιχείο της ανάπτυξης των μέσων παραγωγής, αλλά και εντοπίζεται ως σοβαρό πρόβλημα στη διανοητική συγκρότηση των νέων.

Η κριτική που ασκείται στο σχολείο της παπαγαλίας είναι σωστή. Ομως η μονόπλευρη έμφαση στη φαντασία και η αντιπαράθεσή της με τη γνώση δεν μας βοηθάει να καταλάβουμε τον τρόπο που γεννιέται μία νέα, ευφάνταστη και δημιουργική ιδέα. Η αντιπαράθεση όμως αυτή δεν είναι τυχαία. Προκύπτει από ένα συγκεκριμένο μοντέλο οργάνωσης και ανάπτυξης της οικονομίας. Η δημιουργικότητα ως στοιχείο της φαντασίας τις περισσότερες φορές συσχετίζεται με την επιχειρηματικότητα, την καινοτομία.

Στην Εκπαίδευση, αυτή η μετάβαση εκφράστηκε με τη μετατόπιση του προτύπου του καλού εκπαιδευτικού, από αυτόν που ελέγχει την εκμάθηση, σε αυτόν που η ύλη δεν είναι ο σκοπός αλλά το μέσο για να μάθουν πώς να μαθαίνουν οι μαθητές.

Από καθέδρας διδασκαλία ή ο μαθητής οικοδομεί μόνος του τη γνώση;

Σήμερα αυτοί είναι οι δύο βασικοί τύποι εκπαιδευτικού, και γύρω απ' αυτούς τους δύο τύπους διεξάγεται και η συζήτηση και η κριτική που κάνουν οι γονείς.

Είτε γι' αυτόν που «βάζει πολλά και είναι αυστηρός, αλλά τα παιδιά μαθαίνουν κάτι», είτε γι' αυτόν που «είναι χύμα αλλά φίλος με τα παιδιά». Και οι δύο τύποι εκπαιδευτικού εκφράζουν το χθες της μαθησιακής διαδικασίας, το χθες του σχολείου, γιατί αποτελούν εκφάνσεις των απαντήσεων που έδωσε και συνεχίζει να δίνει η αστική σκέψη για το σχολείο, για τη γνώση, για την Παιδαγωγική.

Ομως, ο καπιταλισμός έχει μια ιδιαίτερη δυνατότητα, σε σχέση με τα προηγούμενα εκμεταλλευτικά κοινωνικά συστήματα, να ενσωματώνει προοδευτικά στοιχεία, ακόμα και κριτικές απέναντί του, να τις κάνει κτήμα του στον βαθμό που δεν αμφισβητούν την ουσία του. Ετσι, και η κριτική στο βαρετό σχολείο έγινε όπλο για να φτιαχτεί το σχολείο των δεξιοτήτων. Η φαντασία έγινε μια δεξιότητα.

Ομως είναι η φαντασία μια δεξιότητα;

Οχι, δεν είναι. Αν αντιληφθούμε τη φαντασία ως δεξιότητα, που μπορούμε να την καλλιεργήσουμε με κάποιες τεχνικές, τότε τονίζουμε μονόπλευρα τη διαδικασία της μάθησης εις βάρος του περιεχομένου της.

Αυτή άλλωστε είναι και η μόνιμη ιστορία του φαύλου κύκλου του αστικού σχολείου. Το αποτέλεσμα; Η γνώση να είναι αποστεωμένη, γι' αυτό και να μην αφομοιώνεται ολόπλευρα, η δε φαντασία να υποβιβάζεται σε δεξιότητα.

Υπάρχει απόδραση απ' αυτόν τον στενό κορσέ του αστικού σχολείου; Υπάρχει.

Και το κλειδί είναι η μαρξιστική αντίληψη για την κατάκτηση της γνώσης, για την εξέλιξη της επιστημονικής σκέψης.

Γιατί η φαντασία δεν αντιδιαστέλλεται με τη γνώση και την εμπειρική πραγματικότητα, αλλά διαπλέκεται μαζί της. Η κίνηση για την επινόηση μίας συσκευής ή μίας επιστημονικής υπόθεσης δεν βρίσκεται πέρα από την εμπειρική πραγματικότητα. Αναδύεται μέσα από αυτήν.

Εκείνος που φαντάζεται το νέο είναι εκείνος που γνωρίζει το υπάρχον. Και όχι μόνο γνωρίζει αυτό που είναι γνωστό, αλλά γνωρίζει και τους περιορισμούς του γνωστού. Γνωρίζει δηλαδή τους νόμους κίνησης της κάθε μορφής ύπαρξης της ύλης.

Εχει φτάσει μπροστά στα όρια της γνώσης του και έχει ανακαλύψει την άγνοιά του.

Η φαντασία λοιπόν έρχεται ως τέκνο της ανάγκης για να γίνει το άλμα μπροστά.

Γράφουμε χαρακτηριστικά στη θέση του ΚΚΕ για το ενιαίο δωδεκάχρονο σχολείο:

«Για να μπορεί ο μαθητής να αφομοιώνει ουσιαστικά τη γνώση, χρειάζεται να περνάει από την τάξη στο πειραματικό εργαστήριο και στην ίδια τη ζωή.

Τα αναλυτικά προγράμματα κάθε μαθήματος ενσωματώνουν - πέρα από τους διδακτικούς στόχους - τόσο τη διδασκαλία με τη μορφή του μαθήματος όσο και όλες τις άλλες "άτυπες" μορφές διδασκαλίας (πείραμα, επισκέψεις, "εργασιακές" δραστηριότητες κ.ά.).

Ο ριζικά διαφορετικός χαρακτήρας του ενιαίου δωδεκάχρονου σχολείου στο θέμα της κατάκτησης της γνώσης εκφράζεται και στον ρόλο του παιδαγωγού, ο οποίος οφείλει να δημιουργεί συνθήκες καλλιέργειας της κρίσης και όχι στενής απομνημόνευσης.

Σε όλα τα μαθήματα εξηγείται σε ποια ερωτήματα δόθηκαν από τους επιστήμονες απαντήσεις, που σήμερα τις παρουσιάζουμε σαν έτοιμη γνώση στους μαθητές. Γίνεται κατανοητό ότι οι ερευνητές δεν άρχισαν με ορισμούς, αλλά κατέληξαν σε ορισμούς.

Διδάσκονται δηλαδή τα παιδιά ότι οι επιστημονικές γνώσεις είναι αποτέλεσμα έρευνας, γνωστικών αντιφάσεων που λύθηκαν, και όχι "αλήθειες" που έπεσαν από τον ουρανό στα κεφάλια κάποιων ιδιοφυών ανθρώπων.

Η καλλιέργεια της επιστημονικής αντίληψης σημαίνει γνώση της εξέλιξης της ανθρώπινης (κοινωνικής) εργασίας και ιστορίας, η οποία εξελίχθηκε μέσα από αντιθέσεις.

Αναπόσπαστο κομμάτι της διδασκαλίας στα πλαίσια ριζικά νέου χαρακτήρα του σχολείου είναι η δραστηριότητα που προσανατολίζεται στην υλική πραγματικότητα. Μέσα από τον συνειδητό και σχεδιασμένο χειρισμό της υλικής πραγματικότητας, μέσα από το πείραμα, αποκαλύπτονται οι αιτιακές σχέσεις, οι νόμοι που διέπουν τα φαινόμενα, τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά τους. Ακόμα παραπέρα, οι πειραματικές δραστηριότητες αναπτύσσουν χαρακτηριστικά της προσωπικότητας όπως ακρίβεια, ευσυνειδησία και επιμονή».

Η απαίτηση για ένα τέτοιο σχολείο μπορεί να σηματοδοτήσει όμως και τη διεκδίκηση και οργάνωση νέων μορφών συλλογικής οργάνωσης, που θα δίνουν ζωή στο σχολείο.

Η ανοιχτή συζήτηση μεταξύ των παιδιών για ένα θέμα που αφορά τις σχέσεις τους, η λειτουργία μίας ομάδας των παιδιών (π.χ. ομάδας θεάτρου ή χορωδίας), η επιτέλεση συγκεκριμένων καθηκόντων, όπως η λειτουργία της βιβλιοθήκης ή η έκδοση της εφημερίδας του σχολείου, μπορούν να προσφέρουν πολλές ευκαιρίες για την καλλιέργεια της φαντασίας.

Θα αναρωτηθεί κανείς: Είναι δυνατόν η αστική κοινωνία, το αστικό κράτος, με όλους αυτούς τους μηχανισμούς, τα ιδρύματα, τους φορείς που διαθέτει, να μην μπορεί να επιλύσει χρόνια εκπαιδευτικά προβλήματα που και η ίδια εντοπίζει;

Γιατί οι συνεχόμενες αλλαγές στην Εκπαίδευση δεν λειτουργούν συνολικά προωθητικά στην ανύψωση του μορφωτικού επιπέδου των μαθητών;

Γιατί τα επιστημονικά επιτεύγματα, που συνεχώς αναπτύσσονται και συσσωρεύονται, δεν μπορούν να διαχυθούν με παιδαγωγικά επεξεργασμένο τρόπο στο σχολείο;

Τελικά: Γιατί το νέο δεν έρχεται ποτέ και γιατί το παλιό δεν μπορεί να ανανεωθεί;

Η αστική Εκπαίδευση βρίσκεται εκεί που βρίσκεται και ο κόσμος που τη στηρίζει, ο αστικός κόσμος.

Είναι μια εποχή συνεχόμενων κρισιακών φαινομένων και στην Εκπαίδευση.

Τέτοιων όπως τα επιφανειακά περίεργα φαινόμενα των αριστούχων μαθητών που απεχθάνονται ή δεν βρίσκουν κανένα ενδιαφέρον στα μαθήματα στα οποία αρίστευσαν, ή των παιδιών που γράφουν άριστα στις πανελλαδικές εξετάσεις και μια μέρα μετά έχει σβηστεί μεμιάς ο κύριος όγκος των γνώσεών τους.

'Η ενός άλλου γνωστού διλήμματος: Από τη μία, η εκπαίδευση με κίνητρο τους βαθμούς είναι ένα αδειανό πουκάμισο χωρίς το «σώμα» της αγάπης για τη γνώση. Από την άλλη, αν αφαιρέσουμε τη βαθμολόγηση της επίδοσης από την εκπαιδευτική διαδικασία, έτσι όπως αυτές έχουν καταστεί απόλυτα αλληλοεξαρτώμενες, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η κατάσταση στα σχολεία να γίνει ανεξέλεγκτη και χαοτική.

Το ζήτημα είναι αυτό το πρόβλημα να γίνει όπλο. Η απαξίωση της γνώσης να ταυτιστεί με το αστικό περιεχόμενο του σχολείου, χωρίς φυσικά να πετάξουμε το παιδί μαζί με τα απόνερα.

Δεν είναι και λίγο αυτό.

Ας κοιτάξουμε λίγο μέσα στις τάξεις.

Είναι δυνατόν οι μαθητές που παίζουν στα δάχτυλα τις πρόσφατες εξελίξεις στην τεχνολογία, και μπορούν να μιλάνε με λεπτομέρειες γι' αυτές, να αποστρέφονται γενικά τη γνώση;

Η αιτία αυτών των προβλημάτων του αστικού σχολείου έχει αναλυθεί από το Κόμμα μας.

Στο αστικό εκπαιδευτικό σύστημα αποτυπώνεται η αντίφαση της καπιταλιστικής κοινωνίας, από τη μια να απαιτούνται με ταχύτητα νέες γνώσεις και επιστημονικότητα στην εξήγηση νέων κοινωνικών φαινομένων και από την άλλη να ενισχύεται η μη επιστημονική εξήγηση της ιστορικής κίνησης, εν μέρει και της φυσικής.

Ετσι, περνάει από την ταχεία μετάδοση πληροφοριών, χωρίς επιστημονικό μεθοδολογικό υπόβαθρο και κριτήριο, στην αποσπασματική μετάβαση από μέρος σε μέρος - βλ. διαθεματικότητα.

Επίσης, επικεντρώνεται στο περίφημο «μαθαίνω πώς να μαθαίνω», που στην αστική εκπαιδευτική πολιτική συνδέεται με την ικανότητα διαχείρισης πληροφοριών, αναγκαία μεν στο σημερινό επίπεδο αποθέματος και διάχυσης των γνώσεων, που ωστόσο δεν μπορεί να εξασφαλιστεί δίχως ένα επιστημονικό υπόβαθρο κατανόησης του κόσμου. Σε κάθε περίπτωση, στο καπιταλιστικό σχολείο του παρελθόντος και του σήμερα κυριαρχούν η απουσία συνδέσεων στο επίπεδο της ουσίας των ζητημάτων, η διακοπή της συνέχειας στην ερμηνεία του κόσμου, η άρνηση της ύπαρξης νομοτελειών στην κοινωνική εξέλιξη.

Αγαπητές φίλες και φίλοι, συντρόφισσες και σύντροφοι

Θεωρούμε ότι με τη σημερινή ημερίδα κάνουμε ένα αποφασιστικό βήμα στην παραπέρα διάδοση των θέσεων και ιδεών μας για το σχολείο που έχουμε ανάγκη σήμερα. Σηματοδοτούμε επίσης από καλύτερες θέσεις την ανάγκη να διεξάγεται ολόπλευρα η διαπάλη για το μυαλό και την ψυχή της νεολαίας.

Αξιοποιούμε και το γεγονός ότι δυσκολεύεται συχνά η αστική τάξη να προσδώσει θετικό περιεχόμενο στα πολιτικά της προτάγματα.

'Η, όταν γίνεται αυτό, πόσο γρήγορα ξεθωριάζουν. Ας σκεφτούμε τη δυσκολία που έχει το κεφάλαιο να συσπειρώσει ιδεολογικά και πολιτικά τις λαϊκές μάζες γύρω από τη στρατηγική του, δηλαδή γύρω από το πόσο καλός είναι ο καπιταλισμός, πείθοντας ότι δεν αλλάζει.

Δίνοντας τη μάχη των ιδεών μας στο σχολείο κατακτάμε με το σπαθί μας σε όλους τους χώρους - στο κίνημα, στην κεντρική πολιτική σκηνή αλλά και στους ακαδημαϊκούς χώρους - πιο προωθημένες θέσεις για να πείθεται ότι το νέο στην Παιδαγωγική, στην Εκπαίδευση, μπορεί να στεριώσει στο γόνιμο έδαφος του δρόμου για μια κοινωνία όπου κανείς δεν θα είναι περιττός.

Μια κοινωνία όπου, με τα λόγια του δικού μας Ναζίμ, «κανένας άλλον δεν θα φοβάται. Κανένας κανέναν δεν θα υποβαθμίζει. Κανείς ελπίδα δεν κλέβει κανενός».

Σήμερα αυτός ο δρόμος ανοίγει.

Στις σχολικές τάξεις.

Με την προσπάθεια των εκπαιδευτικών να ανοίξουν μορφωτικές ρωγμές στην κυρίαρχη αντίληψη για τη γνώση, στις ιδεολογικές παραδοχές της αστικής τάξης, που η κοινωνία της σαπίζει.

Εντοπίζοντας και αξιοποιώντας τις δικές μας «καλές πρακτικές». Παιδαγωγικές πρακτικές που δεν παραιτούνται από την ανάγκη όλα τα παιδιά να μορφώνονται ολόπλευρα. Που δουλεύουν με τα παιδιά των «τελευταίων θρανίων». Που δεν θεωρούν περιττό κανέναν άνθρωπο. Που δεν θεωρούν κανένα παιδί ανήμπορο μπροστά στην επιστημονική γνώση. Που απομυθοποιούν τον σύγχρονο μύθο της ταύτισης της οποιαδήποτε πληροφορίας με τη γνώση.

Με την προσπάθεια να στηριχθούν οι μαθητές για να ορθώσουν ανάστημα αντιπαράθεσης - με τον δικό τους τρόπο και ύφος, αλλά ανάστημα - στα ψέματα και τις διαστρεβλώσεις των σχολικών βιβλίων και των διαφόρων φερέφωνών τους.

Αυτός ο δρόμος ανοίγει με τη συζήτηση στους χώρους των γονιών γι' αυτά που μαθαίνουν τα παιδιά τους, σε συνεργασία με ριζοσπάστες εκπαιδευτικούς και επιστήμονες. Για να ωριμάζει ως κοινωνική απαίτηση αυτό που λέει και το σύνθημα «Να κάνει ο εργάτης υπόθεση δική του το μέλλον και τη μόρφωση που θα 'χει το παιδί του».

Αυτός ο δρόμος ανοίγει φυσικά στους χώρους των πανεπιστημίων, όπου προετοιμάζονται οι αυριανοί εκπαιδευτικοί. Διαμορφώνοντας όρους οργανωμένης, συστηματικής δουλειάς μαρξιστικής υποδομής σε κάθε επιστημονικό αντικείμενο, στη Φιλοσοφία, στην Παιδαγωγική, στην Ψυχολογία. Αλλά και στην ουσιαστική στήριξη που μπορεί και πρέπει να δοθεί στις νέες και στους νέους που προχωρούν στις μεταπτυχιακές και διδακτορικές τους σπουδές.

Αυτός ο δρόμος περνάει μέσα από τη συλλογικά οργανωμένη προσπάθεια και συμβολή.

Για τη δημιουργική ανάπτυξη του μαρξισμού - λενινισμού στη διαδικασία της γνώσης, στη θεμελίωση βασικών επιστημονικών εννοιών, στην επιστημονική πρόοδο.

Γιατί ο μαρξισμός - λενινισμός δεν είναι μια συλλογή δογμάτων και θέσεων αποσπασμένων από τον ιστορικό χρόνο. Δεν αποτελεί μια κλειστή, αποστεωμένη, τελειωμένη διδασκαλία.

Μπορούμε να κάνουμε ένα μεγάλο, αποφασιστικό βήμα μπροστά.

Για να δώσουμε νέα, επεξεργασμένη αντίληψη σχετικά με το πώς η πρόταση του ΚΚΕ για το σχολείο των σύγχρονων αναγκών και δυνατοτήτων της εποχής μας μπορεί να εμπνεύσει την ξεχωριστή συμβολή κάθε μαθήματος και επιστήμης.

Ο σοσιαλισμός της εποχής μας μπορεί να δώσει απάντηση στις νεανικές αναζητήσεις, στις αγωνίες, στη δημιουργικότητα, στην όρεξη για προσφορά στο κοινωνικό σύνολο.

Φίλες και φίλοι, συντρόφισσες και σύντροφοι

Διέξοδος από τη συνεχόμενη ανακύκλωση και αναπαλαίωση αντιδραστικών εκπαιδευτικών και παιδαγωγικών αρχών βρίσκεται στο να καταργηθούν επαναστατικά οι συνθήκες που επιβάλλουν το σχολείο που αποθεώνει τον ατομισμό, που έχει στο DNA του τον ιό της «επιλογής», του ξεσκαρταρίσματος των καλών και των κακών μαθητών, της απαξίωσης κάποιων επαγγελμάτων και της αποθέωσης άλλων. Δηλαδή του σχολείου της ταξικότητας.

Διέξοδος είναι η οικοδόμηση των κοινωνικών και ανθρώπινων σχέσεων που έχουν ανάγκη να προωθούνται η αισθητική, η αθλητική δραστηριότητα μέσα στο σχολείο ως γενικό μέτρο της ανθρώπινης ανάπτυξης.

Διέξοδος είναι μια εκπαιδευτική πολιτική που παίρνει στα σοβαρά τη θέση ότι η προσωπικότητα αποτελεί ένα ενιαίο σύνολο, το οποίο δεν μπορεί να κατακερματιστεί.

Που αναθέτει στο σχολείο τον κρίσιμο ρόλο να διαμορφώσει κριτήριο για να επιλέγουν οι μαθητές, μέσα στον καταιγισμό των πληροφοριών, την αληθινή γνώση, να αποκτήσουν μέθοδο προσανατολισμού και μελέτης της φύσης και της κοινωνίας, να οργανώσουν την ίδια την προσωπικότητά τους σε σύνολο οργανικά συγκροτημένο, που εξασφαλίζουν τη συναισθηματική και βουλητική του ισορροπία.

Γιατί αν το σχολείο ήταν προσανατολισμένο στην παροχή ολόπλευρης μόρφωσης, δεν θα στηριζόταν μόνο σε εξωτερικά κίνητρα μάθησης, όπως οι βαθμοί και οι εξετάσεις, αλλά κυρίως σε εσωτερικά κίνητρα της μάθησης: Η χαρά τού να μαθαίνεις, η συγκίνηση, η ανακάλυψη της γνώσης, όπου το μάθημα μοιάζει με περιπέτεια και όχι με βαρετή και προκάτ διαδικασία.

Εμείς εδώ, ο καθένας από μας κρατάει στα χέρια του μια σημαντική δύναμη. Μπορούμε να επιδράσουμε ακόμα πιο αποφασιστικά με τις ιδέες του Κόμματος, τις αξίες μας και τα ιδανικά μας στους νέους.

Για να δώσουμε πνοή, συνέχεια και αντοχή στους αγώνες.

Δίνουμε τη μάχη ενάντια στην πεπαλαιωμένη αλλά πάντα παρούσα επίθεση στο λογικό. Ενάντια σε παλιούς και νέους σκοταδισμούς, που στόχο έχουν να μας παροπλίσουν.

Για να εμπνεύσουμε τους σημερινούς και αυριανούς επιστήμονες, για να θέσουν τη γνώση τους στην υπηρεσία των κοινωνικών αναγκών.

Γιατί, με άξονα τις κοινωνικές ανάγκες και δυνατότητες της εποχής μας, μπορούμε να σπείρουμε τον σπόρο της αμφισβήτησης για το τι είναι πραγματικά νέο, σύγχρονο και ρεαλιστικό και τι παλιό και ξεπερασμένο.

Και δεν υπάρχει τίποτα πιο δημιουργικό από το να σκιαγραφήσουμε το νέο που γεννιέται στον δικό μας αγώνα.

Να δώσουμε απάντηση στα πιεστικά και θεμελιώδη ερωτήματα του σήμερα, θεμελιώνοντας τις δικές μας επιστημονικές, παιδαγωγικές, ταξικές λεωφόρους του μέλλοντος.