Σάββατο 29 Γενάρη 2022 - Κυριακή 30 Γενάρη 2022
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 31
ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ
ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ
Ο ιός Επσταϊν-Μπαρ πίσω από την εκδήλωση της νόσου

Απεικόνιση των βλαβών στη μυελίνη των νεύρων εξαιτίας της Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας
Απεικόνιση των βλαβών στη μυελίνη των νεύρων εξαιτίας της Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας
Η σχέση του ιού Επσταϊν-Μπαρ (ενός από τα εννέα γνωστά διαφορετικά είδη ιού του έρπη) και της Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας (ή πολλαπλής σκλήρυνσης), ήταν αντικείμενο διερεύνησης για αρκετό καιρό, αλλά ήταν δύσκολο να αποδειχτεί. Ο Επσταϊν-Μπαρ είναι η κύρια αιτία της λοιμώδους μονοπυρήνωσης και είναι τόσο διαδεδομένος, που τον φέρει το 95% των ενηλίκων. Αντίθετα, η Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (ΣΚΠ), μια βαριά ασθένεια του κεντρικού νευρικού συστήματος, που σχετίζεται με βλάβες στο μονωτικό στρώμα μυελίνης γύρω από τα νεύρα, είναι σχετικά σπάνια. Σε παγκόσμια κλίμακα έχουν διαγνωστεί με αυτή την ασθένεια 2,8 εκατομμύρια άνθρωποι. Οι άνθρωποι που αρρωσταίνουν από λοιμώδη μονοπυρήνωση έχουν ελαφρώς αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν ΣΚΠ. Οι βλάβες που προκαλούν στη μυελίνη οι φλεγμονές από τη ΣΚΠ, τελικά διακόπτουν τη διάδοση των σημάτων από και προς τον εγκέφαλο, προκαλώντας πλειάδα συμπτωμάτων, από δυσκολία κίνησης και πόνο έως παράλυση.

Για να αποδειχτεί ότι η μόλυνση από τον Επσταϊν-Μπαρ σχετίζεται με την εμφάνιση σκλήρυνσης, θα έπρεπε να αποδειχτεί ότι οι άνθρωποι που δεν έχουν μολυνθεί από τον ιό αυτόν, δεν αναπτύσσουν ΣΚΠ. Μια τυχαιοποιημένη μελέτη με σκόπιμη μόλυνση χιλιάδων ανθρώπων με τον ιό θα ήταν απαράδεκτη. Αντ' αυτής, οι ερευνητές της ιατρικής σχολής του Χάρβαρντ χρησιμοποίησαν τα διαθέσιμα δείγματα αίματος 10 εκατομμυρίων νέων υγιών ενηλίκων, που είχαν συλλεγεί από τους υπηρετούντες στον στρατό των ΗΠΑ στη διάρκεια δύο δεκαετιών, ώστε να γίνει έλεγχος για τον ιό του Εϊτζ. Το 5% των δειγμάτων (εκατοντάδες χιλιάδες δείγματα) ήταν αρνητικά στον Επσταϊν-Μπαρ, όταν οι στρατιωτικοί άρχισαν να υπηρετούν, ενώ από το σύνολο των δειγμάτων 955 άτομα εκδήλωσαν αργότερα σκλήρυνση. Ετσι οι επιστήμονες μπόρεσαν να συγκρίνουν τα δεδομένα γι' αυτούς που μετέπειτα μολύνθηκαν με τον ιό και για εκείνους που δεν μολύνθηκαν. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο κίνδυνος εκδήλωσης ΣΚΠ ήταν 32 φορές μεγαλύτερος μετά από μόλυνση με τον Επσταϊν-Μπαρ, παρά μετά από μόλυνση με οποιονδήποτε άλλον ιό και η μόνη δυνατή ερμηνεία αυτών των αποτελεσμάτων είναι ότι ο ιός Επσταϊν-Μπαρ είναι η κύρια αιτία της σκλήρυνσης.

Ξεκάθαρη σύνδεση

Επιστήμονες που δεν συμμετείχαν στην έρευνα τονίζουν ότι μένει να αποδειχτεί ακόμη ότι η αποφυγή του Επσταϊν-Μπαρ οδηγεί και σε αποφυγή της ΣΚΠ, αλλά όλοι συμφωνούν ότι σπάνια ιατρικές έρευνες δείχνουν τόσο ξεκάθαρη σύνδεση αιτίου και αποτελέσματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αρχικές μελέτες για τη σχέση καπνίσματος και καρκίνου του πνεύμονα διαπίστωσαν μόνο 25 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου στους καπνιστές που κάπνιζαν περισσότερα από 25 τσιγάρα τη μέρα.

Το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού μολύνεται νωρίς στη ζωή με τον ιό Επσταϊν-Μπαρ, ιδίως στις λεγόμενες αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτό, όμως, δεν έχει αποτέλεσμα την εκδήλωση ασθενειών, με εξαίρεση κάποια σπάνια είδη καρκίνου. Οι υπόλοιποι μολύνονται στην εφηβεία και τα πρώτα χρόνια της νεότητας, όταν ο Επσταϊν-Μπαρ οδηγεί συνήθως σε εμφάνιση λοιμώδους μονοπυρήνωσης, της λεγόμενης «ασθένειας του φιλιού», καθώς μεταδίδεται με το σάλιο. Μετά τη μόλυνση, ο Επσταϊν-Μπαρ επιζεί μέσα σε μερικά κύτταρα Β του ανοσοποιητικού, ενώ παραμένουν στο αίμα και τα αντισώματα που τον αντιμετωπίζουν.

Στη μελέτη, που είναι μια πολύ μεγαλύτερη εκδοχή προηγούμενης που είχε πραγματοποιηθεί το 2010, οι ερευνητές εξέτασαν τρία δείγματα αίματος από κάθε στρατιωτικό που εμφάνισε ΣΚΠ, που το πρώτο λήφθηκε μόλις κατατάχτηκε, το τελευταίο λίγο πριν τη διάγνωση της σκλήρυνσης και το τρίτο στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα. Από τους 801 που έπαθαν σκλήρυνση, μόνο ένας δεν είχε μολυνθεί με Επσταϊν-Μπαρ. Γι' αυτόν τον ένα υπάρχουν δύο εκδοχές: Είτε ότι μολύνθηκε λίγο μετά τη λήψη του δείγματος, είτε ότι πέρα από τον βασικό παράγοντα, τον ιό, υπάρχουν και άλλες αιτίες που προκαλούν ΣΚΠ.

Ενδελεχής διερεύνηση

Για να βεβαιωθούν ότι ο Επσταϊν-Μπαρ είναι η αιτία, οι ερευνητές έλεγξαν και για ύπαρξη αντισωμάτων ενάντια σε έναν άλλο τύπο έρπη, τον κυτταρομεγαλοϊό, αλλά δεν βρήκαν διαφορές ανάμεσα σε αυτούς που εμφάνισαν ΣΚΠ και εκείνους που δεν αρρώστησαν από τη νόσο. Ελεγξαν και για τους περισσότερους από τους κοινούς ιούς που μολύνουν τους ανθρώπους, αλλά και πάλι δεν βρήκαν κάποια συσχέτιση. Για να αποκλείσουν το ενδεχόμενο η μόλυνση να προηγήθηκε της ΣΚΠ, μέτρησαν τα επίπεδα μιας πρωτεΐνης που ανεβαίνουν στον ορό του αίματος όταν οι νευρώνες τραυματίζονται ή πεθαίνουν, και γι' αυτό αποτελεί δείκτη της έναρξης της παθολογίας πριν την εμφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων της σκλήρυνσης. Τα επίπεδα της πρωτεΐνης αυτής διαπιστώθηκε ότι ήταν ανεβασμένα μόνο μετά τη μόλυνση από Επσταϊν-Μπαρ.

Παραμένει άγνωστος ο μηχανισμός μέσω του οποίου ο ιός οδηγεί στη νόσο. Ακόμη κι αν ο Επσταϊν-Μπαρ πυροδοτεί τη ΣΚΠ, η μόλυνση από μόνη της είναι ανεπαρκής για μια πραγματική διάγνωση. Ο ιός φαίνεται να συνεργεί με μια γενετική προδιάθεση και ενδεχομένως και περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως το κάπνισμα και η έλλειψη βιταμίνης D. Η κατανόηση του μηχανισμού ίσως απαιτήσει χρόνο, αλλά η αντιμετώπιση της Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας ως αυτοάνοσου νοσήματος άγνωστης αιτιότητας έλαβε τέλος. Τώρα πια θεωρείται παρενέργεια της μόλυνσης από τον Επσταϊν-Μπαρ και αυτό από μόνο του ανοίγει νέο κεφάλαιο στην αναζήτηση θεραπείας και τρόπων αποφυγής εκδήλωσης της νόσου.

Ενας τρόπος αντιμετώπισης θα ήταν τα αντιικά φάρμακα που στοχεύουν τον Επσταϊν-Μπαρ μέσα στα κύτταρα Β του ανοσοποιητικού. Από αυτά τα κύτταρα προκαλείται το μεγαλύτερο μέρος της ζημιάς στη μυελίνη. Οι τρέχουσες θεραπείες σχετίζονται με μονοκλωνικά αντισώματα που σκοτώνουν αυτά τα μολυσμένα κύτταρα, ελαττώνοντας τη φλεγμονή. Δεν αποτελούν θεραπεία, αλλά είναι αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των υποτροπών της Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας, μειώνοντας κατά 99% τις νέες αλλοιώσεις νευρικού ιστού. Είναι οι μόνες θεραπείες απέναντι στην πρωτοπαθώς προϊούσα Σκλήρυνση Κατά Πλάκας, μια μέχρι πρότινος μη αντιμετωπίσιμη μορφή Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας. Εως το τέλος Φλεβάρη, μια από τις εταιρείες που ανέπτυξαν εμβόλια mRNA ενάντια στην COVID-19 αναμένεται να ξεκινήσει τη φάση κλινικών δοκιμών επιπέδου 1, ενός εμβολίου για τον Επσταϊν-Μπαρ. Αν το εμβόλιο αποδειχτεί επιτυχές, θα μπορούσε να οδηγήσει σε δραματική μείωση της εκδήλωσης μονοπυρήνωσης και μερικών καρκίνων. Υπάρχει ελπίδα ότι ίσως μπορεί να κάνει το ίδιο και για τη Σκλήρυνση Κατά Πλάκας.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ