«Το Ελληνικό Πανεπιστήμιο στην εποχή των Εκθετικών Τεχνολογικών Αλλαγών», είναι ο τίτλος της συζήτησης που γίνεται στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, σε συνέχεια συνεδριάσεων, που άρχισε στις 24 Νοέμβρη με τις τοποθετήσεις των προέδρων της ΕΘΑΑΕ, συνεχίστηκε στις 2 Δεκέμβρη με εκπροσώπους των ΣΕΒ, ΓΣΕΕ, ΓΕΣΕΒΕΕ, ΙΟΒΕ και αναμένεται να ολοκληρωθεί σήμερα με τις τοποθετήσεις των κομμάτων.

Στο επίκεντρο της συζήτησης μπαίνει η διασύνδεση των πανεπιστημίων με την αγορά και τις επιχειρήσεις, και τα όσα έχουν ακουστεί σε αυτήν αποκτούν πρόσθετο ενδιαφέρον, καθώς αναμένεται το επόμενο διάστημα νέος νόμος - πλαίσιο για τα ΑΕΙ από την πλευρά της κυβέρνησης, ενώ εμφανίζουν πολλές κοινές πλευρές με το σχέδιο της επιτροπής του Ιδρύματος Μποδοσάκη (βλέπε «Ριζοσπάστης» 1/12/21, σελ. 15) και το σχέδιο Πισσαρίδη παλιότερα (βλέπε «Ριζοσπάστης» 2/12/20, σελ. 12-13).

Οι «παροικούντες την Ιερουσαλήμ» όμως γνωρίζουν ότι αυτή η συζήτηση περί διασύνδεσης πανεπιστημίων - επιχειρήσεων όχι μόνο γίνεται εδώ και χρόνια, αλλά και εφαρμόζεται και έχει δώσει ήδη αποτελέσματα. Αυτή την πολιτική ασκούν όλες οι μέχρι σήμερα κυβερνήσεις, αυτόν τον στόχο υπηρετούν.

Κάτι που παραδέχτηκε στην Επιτροπή Μορφωτικών ο Περικλής Μήτκας, πρόεδρος της ΕΘΑΑΕ, σημειώνοντας ότι «ως προς τη συνεργασία και διασύνδεση των ΑΕΙ με την οικονομία και τη βιομηχανία έχουν γίνει σημαντικά βήματα στα ελληνικά πανεπιστήμια» και κάνοντας μια κωδικοποίηση αυτής της διασύνδεσης:

1. Οι λέξεις επιχειρηματικότητα και καινοτομία δεν είναι πια ταμπού για τα ελληνικά πανεπιστήμια (βλέπε σχετικά σεμινάρια, μαθήματα, μεταπτυχιακά, φοιτητικοί διαγωνισμοί).

2. Τα ΑΕΙ συνεργάζονται με ελληνικές και ξένες εταιρείες, στο πλαίσιο ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων.

3. Η Γενική Γραμματεία Ερευνας και Καινοτομίας (και άλλοι φορείς) προκηρύσσει ερευνητικά προγράμματα που προϋποθέτουν συνεργασία των ΑΕΙ με επιχειρήσεις.

4. Πιστοποιημένα εργαστήρια πανεπιστημίων προσφέρουν υπηρεσίες σε ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς.

5. Επιχειρήσεις χρηματοδοτούν ερευνητικά προγράμματα στα πανεπιστήμια, για να αναπτυχθεί η τεχνολογία που χρειάζονται οι ίδιες, ώστε να γίνουν πιο ανταγωνιστικές.

6. Το 2019, από τα συνολικά 716 εκατομμύρια ευρώ που κατευθύνθηκαν προς την Ανώτατη Εκπαίδευση για έρευνα και ανάπτυξη, τα 56 εκατομμύρια προήλθαν από επιχειρήσεις.

7. Ιδρύονται γραφεία μεταφοράς τεχνολογίας για να υποστηρίξουν την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας και τη δημιουργία τεχνοβλαστών.

8. Ιδρύονται τεχνοβλαστοί και αυξάνονται οι πατέντες που κατατίθενται.

9. Διοργανώνονται μέρες καριέρας από αρκετά ιδρύματα, που φέρνουν τελειόφοιτους και απόφοιτους σε επαφή με πιθανούς εργοδότες.

10. Γίνονται συμπράξεις Ιδρυμάτων με Επιμελητήρια και εργοδοτικούς φορείς για συγκεκριμένους σκοπούς.

Εφόσον όμως προχωράει εδώ και χρόνια αυτή η διασύνδεση, τι παραπάνω θέλουν; Την απάντηση δίνει ο πρόεδρος της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων, Βασίλης Διγαλάκης, που είπε: «Εχουμε ερευνητικό έργο το οποίο αναγνωρίζεται πάρα πολύ από τους επιστήμονες του εξωτερικού, αλλά αυτό δεν συμβαίνει το ίδιο στη μεταφορά της γνώσης στην πραγματική οικονομία». `Η με τα λόγια του ταμία του ΣΕΒ, Μάρκου Βερέμη: «Η Ελλάδα έχει δυσανάλογα πολλή παραγωγή έρευνας σε σχέση με την έρευνα που μετουσιώνεται σε κάποιου είδους προϊόν καινοτομίας» και «δεν δημιουργείται πλούτος για τη χώρα» (βλέπε για τις επιχειρήσεις).

Να σημειωθεί ότι κίνητρο εμβάθυνσης της διασύνδεσης ΑΕΙ - επιχειρήσεων, αλλά και ενίσχυσης της επιχειρηματικής δράσης των ίδιων των ΑΕΙ, είναι ήδη η μια από τις ενότητες αξιολόγησης των ιδρυμάτων για την κατανομή του 20% της κρατικής χρηματοδότησης, όπου μετράει η συμμετοχή Τμημάτων και φοιτητών στην πρακτική άσκηση, η παροχή υπηρεσιών προς οργανισμούς και επιχειρήσεις, η οργάνωση προγραμμάτων διά βίου μάθησης και γενικότερα οι δράσεις διασύνδεσης των ΑΕΙ με την αγορά εργασίας.

Με στόχο, λοιπόν, να φέρνουν τα ιδρύματα πιο απτά, εμπορεύσιμα αποτελέσματα για τις επιχειρήσεις και να τα διαχέουν σε αυτές, στην Επιτροπή ακούστηκαν μια σειρά προτάσεις για την ενίσχυση και εμβάθυνση της διασύνδεσης ΑΕΙ - επιχειρήσεων, όχι μόνο στο πνεύμα των παραπάνω δράσεων που κωδικοποίησε ο Π. Μήτκας, αλλά και ως προς τα προγράμματα σπουδών και τα επαγγελματικά δικαιώματα, τη διοίκηση των ιδρυμάτων και γενικότερα την... κουλτούρα τους.

Συγκεκριμένα, ο Π. Μήτκας και ο Ανδρέα Μπουντουβής, πρύτανης του ΕΜΠ και προεδρεύων της Συνόδου Πρυτάνεων, πρότειναν μεταξύ άλλων:

• Θεσμοθέτηση των βιομηχανικών διδακτορικών.
• Παραπάνω βήματα για να απελευθερωθούν οι ΕΛΚΕ από το δημόσιο λογιστικό.
• Θέσπιση συμβουλευτικής επιτροπής για κάθε Τμήμα από επιχειρηματικά στελέχη, η οποία θα μεταφέρει στα μέλη ΔΕΠ τις τάσεις και τις εκάστοτε ανάγκες της αγοράς.
• Κίνητρα για την προσφορά υποτροφιών στα πανεπιστήμια από τις εταιρείες.
• Αναμόρφωση και επιμήκυνση του θεσμού της πρακτικής άσκησης με κίνητρα και σε επιχειρήσεις.
• Συνυπολογισμό στην αξιολόγηση της εξέλιξης των μελών ΔΕΠ, της ερευνητικής συνεργασίας με εταιρείες, της κατοχύρωσης και αξιοποίησης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και της δημιουργίας spin-offs.
• Αξιοποίηση της δεξαμενής των Ελλήνων επιστημόνων - ερευνητών της διασποράς και των αποφοίτων (προφανώς για την ενδυνάμωση της κουλτούρας επιχειρηματικότητας μέσα στα ΑΕΙ).
• Καθιέρωση ελκυστικής φορολογικής πολιτικής για επιχειρήσεις που επιλέγουν να συνεργαστούν με πανεπιστήμια στο πλαίσιο ερευνητικών συνεργασιών.

Βιομηχανικά διδακτορικά, ενθάρρυνση των τεχνοβλαστών (spin-offs) και απελευθέρωση των ΕΛΚΕ ήταν προτάσεις που αποτυπώθηκαν πανομοιότυπα εξάλλου και από τον Χρήστο Γούλα, διευθυντή του ΙΝΕ/ΚΑΝΕΠ της ΓΣΕΕ, ενώ η ενίσχυση της πρακτικής άσκησης, η απελευθέρωση των ΕΛΚΕ και η προσέλκυση ξένων φοιτητών και διδασκόντων υποστηρίχθηκε και από τον γενικό διευθυντή του ΙΟΒΕ, Νικόλαο Βέττα.

Ο Αντώνιος Αγγελάκης, στέλεχος του ΙΜΕ της ΓΕΣΕΒΕΕ, επισήμανε ότι «η παραγόμενη γνώση στα ελληνικά πανεπιστήμια (...) είναι ανώτερου επιπέδου από αυτό που μπορούν να ενσωματώσουν οι περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις» και πρότεινε μια σειρά δίκτυα σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο που μπορούν να ρίξουν γέφυρες ανάμεσα στα ΑΕΙ και τις μικρότερες επιχειρήσεις.

«Το πεδίο συνεργασίας των πανεπιστημίων και των φορέων της παραγωγής και της οικονομίας μπορεί να αναπτυχθεί σε ένα πολύ ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων. Από την έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη, ανάπτυξη καινοτομίας και νέας επιχειρηματικότητας, τη μεταφορά τεχνολογίας και γνώσης, αλλά πρωτίστως την εκπαίδευση σε όλα αυτά τα θέματα», είπε χαρακτηριστικά ο Α. Μπουντουβής και παρουσίασε μια σειρά άξονες για την ενίσχυση της διάχυσης της τεχνολογίας προς τις επιχειρήσεις, την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας φοιτητών και μελών ΔΕΠ κ.ά.

«Στα ίδια τα πανεπιστήμια νομίζω ότι πρέπει να ενθαρρύνουμε ομάδες ανθρώπων που έχουν τη διάθεση και να τους το κάνουμε όσο πιο εύκολο γίνεται - που αυτήν τη στιγμή δεν είναι εύκολο - να φτιάξουνε εταιρείες», είπε από την πλευρά του ο ταμίας του ΣΕΒ, Μ. Βερέμης.

Επειδή όμως, όπως είπαμε παραπάνω, όλα αυτά υλοποιούνται, απλά θέλουν να προχωρήσουν πιο γρήγορα και επιθετικά, στο τραπέζι της συζήτησης έπεσαν και κάποια επιπλέον θέματα, που έχει αξία να αναφέρουμε.

Συζήτηση έγινε για παράδειγμα γύρω από το θέμα της διοίκησης των πανεπιστημίων, που θα υλοποιήσει καλύτερα όλα τα παραπάνω, σημειώνοντας ότι αυτή θα πρέπει να είναι ισχυρή, περισσότερο απαγκιστρωμένη από το υπουργείο, να λογοδοτεί στην ακαδημαϊκή κοινότητα, να στηρίζεται στην αξιολόγηση κ.ά. Ωστόσο δεν έγινε κάποια πιο συγκεκριμένη πρόταση, όπως έκανε το Ιδρυμα Μποδοσάκη και το σχέδιο Πισσαρίδη για επαναφορά των Συμβουλίων Διοίκησης, κάτι που συζητιέται έντονα μεταξύ των πανεπιστημιακών ως προς τις προθέσεις της κυβέρνησης για τον νέο νόμο - πλαίσιο.

Προβληματισμός εκφράστηκε και όσον αφορά το θέμα της επανασύστασης των ΤΕΙ, καθώς η ενσωμάτωσή τους στα ΑΕΙ «δημιούργησε ένα τεράστιο κενό», όπως είπε χαρακτηριστικά ο διευθυντής του ΙΟΒΕ, Ν. Βέττας, σημειώνοντας ότι έτσι μειώθηκε η πρακτική άσκηση που ήταν υποχρεωτική για τους σπουδαστές των ΤΕΙ. Να σημειωθεί ότι η επαναφορά των ΤΕΙ ως «τεχνολογικών πανεπιστημίων» έχει διαρρεύσει ότι συζητιέται από την κυβέρνηση.

Συζήτηση έγινε και για τα προγράμματα σπουδών, που θυμίζουμε ότι είχαν μπει στο στόχαστρο και των προτάσεων του Ιδρύματος Μποδοσάκη. Σε παρόμοιο πνεύμα, στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων ο Π. Μήτκας είπε ότι «η δημιουργία και η τροποποίηση ενός προπτυχιακού προγράμματος σπουδών δεν είναι εύκολη υπόθεση στο ελληνικό πανεπιστήμιο, ιδιαίτερα αν απαιτεί και ανάλογη αναπροσαρμογή των αντίστοιχων επαγγελματικών δικαιωμάτων». Και πρότεινε «αποδέσμευση του προπτυχιακού προγράμματος σπουδών από το Τμήμα, πράγμα που θα επέτρεπε και τη λειτουργία διατμηματικών προγραμμάτων σπουδών, που σήμερα δεν επιτρέπονται».

Αντίστοιχα, ο Ν. Βέττας περιέγραψε ότι «δηλώνεις στα 17 σου στο μηχανογραφικό ένα τμήμα και έχουμε απόλυτη ταύτιση τμήματος με πτυχίο, εκεί που μπαίνεις εκεί βγαίνεις. Μπορείτε να φανταστείτε ότι αυτό είναι ένα πολύ σκληρό πλαίσιο, πολύ δύσκολο πλαίσιο, το οποίο, μάλιστα, ρυθμίζεται από τον εκάστοτε υπουργό, δεν μπορεί να προσαρμόζεται εύκολα και δεν σου δίνει τη δυνατότητα αλλαγών». Κι αυτό γιατί το μοντέλο που προσβλέπουν είναι η διαρκής ευελιξία, το κυνήγι πιστοποιήσεων και τίτλων για έναν απόφοιτο, που πρέπει να ξεγράψει ότι με το πτυχίο του θα έχει μια δουλειά με δικαιώματα!

Οπως το περιέγραψε κυνικά αυτό με τα δικά του λόγια ο εκπρόσωπος του ΣΕΒ, «ένα από τα προνόμια του μοντέρνου κόσμου, στο οποίο θα ζήσουν τα παιδιά μας, είναι ότι δεν θα κάνουν ένα επάγγελμα στη ζωή τους»... Ομως δεν πρόκειται για προνόμιο, αλλά για καταναγκασμό. Την επιλογή να αλλάξει κάποιος επάγγελμα ή κατεύθυνση σπουδών την έχει κάποιος και σήμερα. Αλλά εδώ δεν συζητάμε για μια τέτοια ατομική επιλογή που μπορεί να κάνει κάποιος. Συζητάμε για κατάργηση του δικαιώματος στη σταθερή εργασία, γρήγορη απαξίωση γνώσεων και καταναγκαστική περιπλάνηση για ανανέωση τίτλων σπουδών και πιστοποιήσεων, κυνηγώντας την ελπίδα για εργασία, με πλήρη ατομική ευθύνη και ατομικό κόστος.