Λαζαρέτο. Τόπος μαρτυρίου, νησί των μελλοθανάτων. Μία κουκίδα βαλμένη στον χάρτη, 3 περίπου ναυτικά μίλια βορειοδυτικά του λιμανιού της Κέρκυρας, φάρος φωτεινός στον αγώνα ενάντια στον φασισμό και για την οικοδόμηση μιας δίκαιης κοινωνίας.
Σε αυτόν τον ιερό τόπο, σύμβολο των αγώνων του λαού της Κέρκυρας, της Επτανήσου και ολάκερης της Ελλάδας, βρέθηκαν εκατοντάδες μέλη και φίλοι του ΚΚΕ την Κυριακή, στην εκδήλωση τιμής και μνήμης της Τομεακής Επιτροπής Κέρκυρας του Κόμματος για τους εκατοντάδες εκτελεσθέντες κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές που στάθηκαν αταλάντευτοι στον αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση από την ταξική σκλαβιά, ακόμα και μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Πλήθος κόσμου όλων των ηλικιών από την Κέρκυρα, τους Παξούς και την Ηπειρο με ενθουσιασμό επιβιβάζονται σε πλοίο που ναυλώθηκε αποκλειστικά για τη μετάβασή τους. Τιμητική φρουρά νέων κομμουνιστών ορθώνεται δεξιά και αριστερά της πλώρης του πλοίου, ανεμίζοντας ψηλά τις κόκκινες σημαίες. Στην απέναντι πλευρά, στο Λαζαρέτο, δίπλα από τη μικρή προβλήτα δεσπόζει ένα κατακόκκινο πανό που αναγράφει «Να στέκεσαι ολόρθος στον αγώνα».
Οι επισκέπτες ξεχύνονται στον χώρο. Μαγνήτης ο τοίχος των εκτελεσθέντων, απομεινάρι ενετικού ερειπωμένου κτίσματος. Μικροί - μεγάλοι αναζητούν τα σημάδια. Μικρές οπές στον τοίχο μέσα στις οποίες ήταν καρφωμένα τα «κρικέλια» πάνω στα οποία έδεναν με χειροπέδες τους μελλοθάνατους.
Απέναντι στέκει το εγκαταλελειμμένο διώροφο κτίσμα του λοιμοκαθαρτηρίου, που με μεράκι και εθελοντική δουλειά των κομμουνιστών μετατρέπεται άτυπα σε μουσείο - μια μετατροπή που επίσημα δεν έχει γίνει πράξη ακόμα, παρά τη σχετική δέσμευση των κρατικών αρχών. Εκεί εκτίθενται πρωτότυπα έργα των Κερκυραίων ζωγράφων Αγγελου Γερακάρη και Γιώργου Μικάλεφ, καθώς και της οικογένειας Τζίνου Δημητράτου, έργα εμπνευσμένα και αφιερωμένα στο Λαζαρέτο και τη μαρτυρική του Ιστορία. Στον χώρο φιλοξενείται και το σπαθί του ταγματάρχη του ΔΣΕ Αλέκου Πρίφτη από τη Σχολή Ευελπίδων, το οποίο παρέδωσε για τις ανάγκες της εκδήλωσης η οικογένειά του.
Στο μήνυμά της η Ασπα Μανδηλαρά - Καλοδίκη, σύζυγος του δολοφονημένου από τη χούντα το 1967, αγωνιστή της δημοκρατίας Νικηφόρου Μανδηλαρά, κόρη του πρωτοπόρου Κερκυραίου επαναστάτη, εκπαιδευτικού Περικλή Καλοδίκη, και ανιψιά του αγωνιστή λοχαγού του ΕΛΑΣ Κέρκυρας, Κίμωνα Καλοδίκη, και του δολοφονημένου το 1947 στη Λάρισα ήρωα του εργατικού κομμουνιστικού κινήματος, Σπύρου Καλοδίκη, σημείωσε:
«Αγαπητοί σύντροφοι και συντρόφισσες,
Χαιρετίζω τη σημερινή εκδήλωση τιμής και μνήμης για τους 200 εκτελεσμένους κομμουνιστές, που διοργανώνει η TE Κέρκυρας του ΚΚΕ στο Λαζαρέτο, το "Σκοπευτήριο της Καισαριανής" των Επτανήσων.
Αγαπητοί συμπατριώτες, νιώθω μεγάλη υπερηφάνεια που οι πατρογονικές μου ρίζες είναι εδώ, στα νησιά του Ιονίου, και ακόμα αισθάνομαι υπέρτατη τιμή γιατί τα Επτάνησα γέννησαν λαϊκούς αγωνιστές που ήταν στην πρωτοπορία των αγώνων του λαού μας, στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα ενάντια στον ξένο κατακτητή, του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού Στρατού. Αγωνιστές που φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν στο κολαστήριο των φυλακών Κέρκυρας και όχι μόνο, και εκτελέστηκαν, γιατί πίστεψαν στα μεγάλα, πανανθρώπινα ιδανικά της ελευθερίας και του σοσιαλισμού.
Ο Γιώργος Ρούσης, πανεπιστημιακός, γιος του Τηλέμαχου Ρούση, που την περίοδο της Κατοχής είχε φυλακιστεί στο Λαζαρέτο από τους Ιταλούς, τόνισε: «Η καρδιά μας σήμερα χτυπάει από δω, την Αθήνα, στο Λαζαρέτο. Οι λαϊκοί αγωνιστές που υπέφεραν εκεί στην Κατοχή, μεταξύ των οποίων και ο ακατάβλητος μέχρι τη δύση του Μάχος Ρούσης, όλοι και ακόμη περισσότερο όσοι αντιμετώπισαν εκεί μετά την Κατοχή το εκτελεστικό απόσπασμα, βροντοφωνάζοντας υπέρ του ελληνικού λαού και του Κόμματος της Αντίστασης, δεν ξεχνιούνται. Η αγωνιστική συμπόρευσή τους με το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας δείχνει σε όλους μας τον δρόμο για το καλό του λαού».
«Είμαστε εδώ για να δώσουμε υπόσχεση σε όσους έδωσαν τη ζωή τους για τα μεγάλα μας ιδανικά. Να τους πούμε ότι η θυσία τους δεν πήγε χαμένη», τονίζει στον χαιρετισμό του ο Γιάννης Μπορμπότης, Γραμματέας της ΤΕ Κέρκυρας του ΚΚΕ, για να επισημάνει στην συνέχεια ότι «ο καλύτερος τρόπος για να τους τιμήσουμε είναι να συνεχίσουμε τον αγώνα που έδωσαν και οι ίδιοι, για την ανατροπή του συστήματος που γεννά κρίσεις, πολέμους, φτώχεια και προσφυγιά, για να ανοίξουν οι δρόμοι για το χτίσιμο μίας νέας κοινωνίας, για τον σοσιαλισμό».
Τιμητική φρουρά των μελών της ΚΝΕ συνοδεύει την ανάγνωση των ονομάτων όσων έχουν διασωθεί από τους εκτελεσθέντες, υπενθύμιση ότι το παράδειγμά τους καθοδηγεί τους συγχρόνους αγώνες του ΚΚΕ. 118 «παρών» σκίζουν τον αέρα.
Ακολουθεί κατάθεση στεφάνων από τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα και τον Γιώργο Δαρδαμάνη, μέλος του ΚΣ της ΚΝΕ και Γραμματέα της ΟΠ Ηπείρου - Κέρκυρας - Λευκάδας της ΚΝΕ. Αμέσως μετά κρατήθηκε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη των εκτελεσθέντων αγωνιστών, με τους συγκεντρωμένους στο τέλος να φωνάζουν «Αθάνατοι», να τραγουδούν το «Επέσατε θύματα» και η εκδήλωση να ολοκληρώνεται με την ανάκρουση της «Διεθνούς».
Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν κλιμάκιο του ΚΚΕ αποτελούμενο από την Λουίζα Ράζου, μέλος του ΠΓ της ΚΕ, και τον Νεκτάριο Τριάντη, μέλος της ΚΕ και Γραμματέα της ΕΠ Ηπείρου - Κέρκυρας - Λευκάδας, καθώς επίσης περιφερειακοί και δημοτικοί σύμβουλοι της «Λαϊκής Συσπείρωσης». Παρευρέθηκε ακόμα ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Κέρκυρας Σταμάτης Πελάης και άλλοι εκπρόσωποι σωματείων και φορέων του νησιού. Επίσης η Μερόπη Υδραίου, δήμαρχος Κεντρικής Κέρκυρας, και ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου.