Ο λαός μας δικαίως κατέτασσε τον Μίκη Θεοδωράκη μαζί με τον Μάνο Χατζιδάκι στην κορυφή των Ελλήνων συνθετών του 20ού αιώνα.

Ολοι οι παλιότεροι θυμούνται και οι νεότεροι έχουν ακούσει για το καλοκαίρι του 1962, που ο Θεοδωράκης κάνει μαζί με τον Μιχάλη Κακογιάννη και τον Μποστ την «Ομορφη Πόλη» και δίπλα ακριβώς ο Χατζιδάκις έκανε την «Οδό Ονείρων». «Υπήρχε ακριβώς αυτή η αντιπαράθεση δύο διαφορετικών στιλ με τις ομοιότητες και με τις διαφορές τους, που φανάτισε το κοινό και δημιούργησε πραγματικά μια, έτσι, πολύ ευνοϊκή ατμόσφαιρα για κείνη την εποχή», λέει ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης για τα έργα και συμπληρώνει: «Ετσι τον επόμενο χρόνο συνεργαστήκαμε στο ίδιο πια θέατρο με τον Χατζιδάκι και κάναμε τη "Μαγική Πόλη"».

Η μεταξύ τους σχέση και συνεργασία όμως ξεκινάει από τη νεαρή τους ηλικία, από τα 20 του χρόνια και η δημιουργία τους ακολούθησε παράλληλους δρόμους.

Διηγείται ο Μίκης Θεοδωράκης γι' αυτό («Το ΒΗΜΑ» 15-6-2003):

«H πρώτη μας συνάντηση με τον Μάνο Χατζιδάκι έγινε την άνοιξη του 1945. Ημαστε και οι δύο εν τη γενέσει μας συνθέτες, με κοινά πρότυπα τα αριστουργήματα της συμφωνικής μουσικής. (...)

H πρώτη μας συνύπαρξη με τον Μάνο έγινε στις κουίντες του θεάτρου της Βρετάνιας. Αυτός είχε γράψει τη μουσική για "Το καλοκαίρι θα θερίσουμε" του Αλέξη Δαμιανού κι εγώ διηύθυνα τη μικρή χορωδία από ΕΠΟΝίτες. Κάπου κάπου τον αντικαθιστούσα στο αρμόνιο. Ο θίασος των Ενωμένων Καλλιτεχνών ήταν ο επίσημος θίασος της Αριστεράς, του EAM, κι αυτό από μόνο του έδειχνε το ιδεολογικό στρατόπεδο στο οποίο ανήκαμε και οι δύο. (...)

Οταν αρχίσαμε να επισκεπτόμαστε ο ένας το σπίτι του άλλου, αυτός να έρχεται στη Σμύρνης 39 στη Νέα Σμύρνη κι εγώ στη Μάνου 3 στο Παγκράτι, ήταν φυσικό να παίζουμε ο ένας στον άλλο τις συνθέσεις μας στο πιάνο. Ακολουθούσε συζήτηση στην αρχή για τη μουσική, με κατάληξη στην πολιτική. (...)

Μετά τον Εμφύλιο, ο Χατζιδάκις ήταν ήδη πολύ γνωστός κυρίως από τις μουσικές που έγραψε για το θέατρο. Οταν ξεκινούσε με τον Κάρολο Κουν, με τον "Ματωμένο γάμο" του Λόρκα, στα 1948, δεν μπόρεσα να αντισταθώ και πήγαμε με την Μυρτώ στην πρεμιέρα. Ημουν παράνομος και κινδύνευα την ίδια τη ζωή μου. Καθήσαμε στα πίσω καθίσματα, για να κρύβομαι, και μαγεμένος από τη θεσπέσια μουσική του τού έστειλα ένα μικρό σημείωμα που το είχε φυλάξει και μου το έδειχνε συχνά με μεγάλη πάντα συγκίνηση. Υποθέτω τόσο για τα καλά μου λόγια όσο και γιατί γνώριζε τους κινδύνους που αψήφησα για να είμαι κοντά του σ' εκείνη την ξεχωριστή για κείνον στιγμή. Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί σήμερα την ιδιαιτερότητα εκείνων των καιρών. Πόσο ο θάνατος σεργιανούσε στις γειτονιές της Αθήνας και πόσο διακινδύνευες αν τύχαινε να βοηθήσεις κάποιον... μελλοθάνατο. Και ο Μάνος ήταν από τους λίγους που στην περίπτωσή μου δεν φοβήθηκε τις συνέπειες. Μου άνοιξε το μικρό του σπίτι στο Παγκράτι και με έκρυβε συστηματικά. Πόσο όμορφες ήταν εκείνες οι μέρες που ο θάνατος καιροφυλακτούσε, όμως εμείς - ίσως γι' αυτό - παίζαμε αμέτρητες ώρες στο πιάνο τις συνθέσεις μας, ανταλλάσσαμε απόψεις και όνειρα, επιθυμίες και σχέδια, αδιαφορώντας αν μια στιγμή αργότερα όλα θα είχαν τελειώσει...

Νομίζω ότι ο Μάνος βρήκε τότε, στη δεκαετία του '50, τον δρόμο του που αργότερα θα γινόταν και δικός μου δρόμος. Το θέατρο, το Ελληνικό Χορόδραμα και αργότερα ο κινηματογράφος τον βοήθησαν να λυτρωθεί από τις φαντασιώσεις των προτύπων της ευρωπαϊκής μουσικής και να ακολουθήσει έναν δρόμο μοναδικό, προσωπικό, πρωτότυπο και βαθιά ελληνικό. (...)

Ευτύχησα να είμαι μαζί του στην Οπερα της Ρώμης στα 1953, όταν ο Ανδρέας Παρίδης διηύθυνε με τους Ιταλούς μουσικούς τον "Καραγκιόζη" (σ.σ. Χατζιδάκις) και την "Ελληνική Αποκριά" (σ.σ. Θεοδωράκης). Βγαίναμε και οι δύο για πρώτη φορά στην εμβληματική Ευρώπη των μεγάλων συμφωνιστών! Την επομένη εγώ θα πήγαινα στο Παρίσι να δαμάσω επιτέλους τα φαντάσματα της συμφωνικής μουσικής που με βασάνιζαν, ο δε Μάνος θα γύριζε στην Ελλάδα ακολουθώντας έναν δρόμο που ο ίδιος είχε στρώσει και που θα είχε ως αποτέλεσμα την κατάκτηση μιας κορυφής που ήταν ίσως η πιο ψηλή για όλους μας: Το Ελληνικό Τραγούδι. (...)

Ο Μάνος ηχογράφησε πρώτος τα τραγούδια του "Επιτάφιου", κάνοντας έτσι τις πορείες μας παράλληλες. Το πόσο ήταν όχι μόνο παράλληλες αλλά και παρόμοιες το δείχνει η κοινή μας αγάπη τόσο για το τραγούδι όσο και για τη συμφωνική μουσική. Εγώ την έδειξα με συμφωνικές συνθέσεις, ενώ ο Μάνος με τη διεύθυνση συμφωνικών έργων».

Και σε άλλο άρθρο του («Καθημερινή, 18-3-1999 & 7 ημέρες 6-6-1999) συμπερασματικά σημειώνει:

«Βλέποντας τώρα τις ομοιότητες και τις διαφορές μας με την απόσταση του χρόνου, νομίζω ότι ο ελληνικός λαός έχει τελικά δίκιο να μας ταυτίζει. Κι αυτό γιατί θεωρώ πως η μεγαλύτερη ίσως προσφορά μας υπήρξε η συμβολή μας στην εξέλιξη και διαμόρφωση του ελληνικού τραγουδιού. Ενώ η κοινή μας αγάπη για την ποίηση και τους ποιητές οδήγησε την έμπνευσή μας σε κείμενα μεγάλης αξίας που ντυμένα στις μελωδίες μας έγιναν κτήμα μιας μεγάλης μερίδας του ελληνικού λαού».