Σάββατο 12 Ιούνη 2021 - Κυριακή 13 Ιούνη 2021
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 40
ΝΕΟΛΑΙΑ
Δεξιότητες στην Εκπαίδευση: Αναπαράγουν τα αδιέξοδα

Εχουν στόχο τη συνείδηση της νέας γενιάς

Eurokinissi

Πρόσφατα, το υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε ότι βραβεύτηκε από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Εκπαίδευση για την ιδιότητα του Παγκόσμιου Πολίτη (GENE)1, για την πρωτοβουλία του για τα «Εργαστήρια Δεξιοτήτων του 21ου αιώνα». Επίσης, έλαβε τιμητική διάκριση για το πρόγραμμα εισαγωγής της αγγλικής γλώσσας στο νηπιαγωγείο.

Λίγο πιο πριν, στο πλαίσιο του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, η υπουργός Παιδείας παρουσίασε τους βασικούς άξονες των μεταρρυθμίσεων στην Παιδεία, με επίκεντρο, όπως είπε, «το αναβαθμισμένο σχολείο των πολλαπλών γνώσεων, των δεξιοτήτων και των προοπτικών». Δίνοντας πιο αναλυτικά τις κατευθύνσεις μέσα από τις οποίες θα υλοποιηθεί αυτή η πολιτική, ανακοίνωσε ότι το επόμενο διάστημα επικαιροποιούνται τα προγράμματα σπουδών και δίνεται βαρύτητα στις δεξιότητες, μέσα και από την προώθηση του πολλαπλού σχολικού βιβλίου και επίσης ότι η πιλοτική δράση των εργαστηρίων των δεξιοτήτων σε 218 σχολεία θα γίνει πια από του χρόνου καθολική και θα ενταχθούν στο υποχρεωτικό σχολικό πρόγραμμα. Πρόκειται για σοβαρή εξέλιξη (που θα επιφέρει αλλαγές και στα ωρολόγια προγράμματα, κάνοντας πιο εμφανείς τις προτεραιότητες του υπουργείου Παιδείας), η οποία χτίζεται στην ήδη υπάρχουσα συμφωνημένη κοινή στρατηγική προώθησης των δεξιοτήτων από όλες τις αστικές κυβερνήσεις στην Ελλάδα, από τα μέσα της δεκαετίας του 2000.

Η «μεγάλη είδηση»...

...η οποία δεν μας έρχεται από το υπουργείο Παιδείας ούτε από κάποιον εκπαιδευτικό θεσμό, ίδρυμα κ.τ.λ. αλλά από τον ΣΕΒ. Σε τελευταία του έκθεση με τίτλο «Το μέλλον της εργασίας σε έναν κόσμο που αλλάζει» (27/5/2021) εκθέτει μια σειρά από συμπεράσματα για το πώς οι αλλαγές στην τεχνολογία επιδρούν στην οργάνωση της εργασίας, στη φύση των επαγγελμάτων κ.α. Ανάμεσα στα πολλά που γράφονται (και είναι αντικείμενο ευρύτερης ανάλυσης) μπορούμε να συμπυκνώσουμε τα εξής: Σύμφωνα με έρευνες, το 85% των θέσεων εργασίας του 2030 δεν έχει δημιουργηθεί ακόμα. Η αυτοματοποίηση των εργασιών ρουτίνας στρέφει την ανθρώπινη εργασία σε πιο δημιουργικές και κομβικές ασχολίες. Σε αυτήν τη βάση, απαιτούνται δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, φαντασίας, δημιουργικότητας, ομαδικότητας, οι οποίες μάλιστα πρέπει να ανανεώνονται συνέχεια. Και αυτό γιατί οι τεχνολογικές αλλαγές μειώνουν ακόμα περισσότερο το χρόνο ζωής των δεξιοτήτων, ο οποίος κυμαίνεται σε 2,5 με 5 χρόνια!

Δεν είναι η πρώτη φορά που έκθεση του ΣΕΒ φωτίζει τους στόχους των κυβερνητικών επιλογών στην Εκπαίδευση, ιδιαίτερα από τη σκοπιά της σχέσης της οικονομίας με την Παιδεία. Και φυσικά, δεν είναι η πρώτη φορά που το πνεύμα των κατευθύνσεων του ΣΕΒ και άλλων φορέων του κεφαλαίου ενσωματώνεται στο νομοθετικό έργο. Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν και πρόσφατα σε σχέση με τον νόμο της ΝΔ για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση αλλά και παλιότερα σε σχέση με την ίδρυση των διετών προγραμμάτων κατάρτισης εντός των ΑΕΙ, από τον ΣΥΡΙΖΑ.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως έχουμε κάτι πιο συνολικό. Γιατί οι αλλαγές που προωθούνται δεν αφορούν μόνο την Επαγγελματική Εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες της (ΑΕΙ, ΙΕΚ, ΕΠΑΛ, ΕΠΑΣ, κ.ά.) αλλά και τη Γενική Εκπαίδευση, τα σχολεία.

Ο νόμος που ψηφίστηκε πέρσι (Μάης 2020) και η συζήτηση στη Βουλή ανέδειξαν την κοινή στρατηγική των αστικών κομμάτων2. Ετσι η κα Κεραμέως δήλωσε:

«Απομακρυνόμαστε από τη στείρα μετάδοση γνώσεων και σηματοδοτούμε τη στροφή σε ένα σύγχρονο σχολείο, σε ένα σχολείο που δίνει έμφαση στην καλλιέργεια δεξιοτήτων του 21ου αιώνα, ήπιες δεξιότητες, δεξιότητες ζωής, δεξιότητες τεχνολογίας και επιστήμης, όπως ενδεικτικά, κριτική σκέψη, δημιουργικότητα, συνεργασία, επικοινωνία, ευελιξία, προσαρμοστικότητα, πρωτοβουλία, οργανωτική ικανότητα, ενσυναίσθηση, κοινωνικές δεξιότητες, επίλυση προβλημάτων, ψηφιακός και τεχνολογικός γραμματισμός».

Ενώ ο κ. Φίλης απάντησε: «Δεξιότητες. Είμαστε αναφανδόν υπέρ του να υπάρχουνε ήπιες δραστηριότητες στο σχολείο. Δεν είμαστε, το κάναμε ως κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ».

Είναι τελικά σύγχρονη και ρηξικέλευθη η ένταξη των δεξιοτήτων στα σχολεία;

Τα σημερινά σχολικά βιβλία και τα αναλυτικά προγράμματα που θα αλλάξουν, σύμφωνα με το πνεύμα της εισαγωγής δεξιοτήτων, δεν είχαν «κλασικό και ακαδημαϊκό χαρακτήρα». Δεν ήταν «βαριά» και δυσκολοχώνευτα. Αλλού ήταν το πρόβλημά τους.

Αν πάει κανείς πίσω, στα μέσα της δεκαετίας του 2000, θα εντοπίσει ότι η προώθηση των νέων βιβλίων και αναλυτικών προγραμμάτων βασιζόταν ακριβώς στην ανάγκη να «δουλευτούν» οι νέες δεξιότητες που αρκετές από αυτές ισχύουν ακόμα. Και έτσι έγινε. Το πνεύμα των δεξιοτήτων είναι ενσωματωμένο στα σχολικά βιβλία, διαχέεται επίσης σε μια σειρά από προγράμματα στα σχολεία, όπου διάφορες ΜΚΟ και επιχειρήσεις μπαινοβγαίνουν με τη βούλα των κατά καιρούς υπουργών Παιδείας.

Εχουν περάσει 15 χρόνια από τότε. Οι μαθητές της Α' Δημοτικού έχουν γίνει φοιτητές. Ολοι αυτοί διδάχτηκαν, διάβασαν, «μορφώθηκαν» με τα βιβλία των δεξιοτήτων. Υπάρχει αποτέλεσμα; Υπάρχει αποτίμηση; Φυσικά και υπάρχει. Η μεγαλύτερη αδυναμία συγκρότησης ενός στέρεου μεθοδολογικού υπόβαθρου κατανόησης του κόσμου, φυσικού και κοινωνικού. Η δυσκολία πολλών φοιτητών να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις των πανεπιστημιακών τμημάτων στα οποία εισάγονται και είναι μάλιστα από τις πρώτες τους επιλογές. Ολα αυτά είναι σημαντικά αποτελέσματα αυτής ακριβώς της στρατηγικής που προωθήθηκε με τα σχολικά βιβλία των δεξιοτήτων.

Το ερώτημα είναι το εξής: Γιατί οι αστικές κυβερνήσεις επιμένουν σε αυτήν τη στρατηγική αφού η πολιτική αυτή παράγει αρνητικά αποτελέσματα στο συνολικό μορφωτικό υπόβαθρο της νεολαίας; Γιατί επιμένουν αφού γνωρίζουν, και αυτό μάλιστα φωτίζεται από την τελευταία έκθεση του ΣΕΒ, ότι οι δεξιότητες «φθείρονται» ακόμα πιο γρήγορα;

Το αστικό σχολείο «έχει φάει τα ψωμιά του»...

Η καπιταλιστική κοινωνία, έχοντας στον πυρήνα της την εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης, απαιτεί μεγαλύτερη εκπαιδευτική ταχύτητα στην απόκτηση των εκάστοτε αναγκαίων δεξιοτήτων και με το λιγότερο δυνατό «κόστος» για το αστικό κράτος. Γι' αυτό από την εκπαιδευτική διαδικασία τείνει να συρρικνώνεται η γενική μόρφωση.

Είτε ως πιο κλασικό και ακαδημαϊκό είτε ως σχολείο των δεξιοτήτων, το αστικό σχολείο δεν μπορεί να δώσει απάντηση στις ολοένα και πιο διευρυνόμενες δυνατότητες για μόρφωση με βάση την πρόοδο των επιστημών, με παιδαγωγικά οργανωμένη μέθοδο. Δεν μπορεί γιατί «δουλεύει» για τη διαιώνιση της αστικής ιδεολογίας και για τη λειτουργία της καπιταλιστικής οικονομίας.

Αυτήν την αντίφαση έχουμε εντοπίσει και στην πρόταση του ΚΚΕ για το Ενιαίο Δωδεκάχρονο Σχολείο Σύγχρονης Γενικής Παιδείας (2016), αλλά και φέτος στην πρόταση του ΚΚΕ για το Πανεπιστήμιο των Σύγχρονων Αναγκών και Δυνατοτήτων, όπου τοποθετούμαστε αναλυτικά:

«(...) Οι αντιφάσεις της καπιταλιστικής παραγωγής επιδρούν και στην αστική Εκπαίδευση. Ετσι, ενώ από τη μία η καπιταλιστική παραγωγή προϋποθέτει ολοένα και πιο αναπτυγμένες ικανότητες από την πλευρά της σύγχρονης εργατικής τάξης, ενώ χρειάζεται ολοένα και περισσότερες πλευρές της προσωπικότητας των εργαζομένων (φαντασία, δημιουργικότητα κ.λπ.) προς όφελος της κερδοφορίας της, από την άλλη ούτε θέλει ούτε μπορεί να αναπτύξει σε αυτήν (την εργατική τάξη) το σύνολο των ικανοτήτων που επιτρέπει και απαιτεί το σημερινό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων (...)

Η επιβολή ενός τέτοιου τρόπου σκέψης στο σημερινό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων θέτει όρια στην ανάπτυξη της βασικής παραγωγικής δύναμης, του ανθρώπου, δυσκολεύοντάς τον όχι μόνο να ερμηνεύσει σωστά τον κόσμο που τον περιβάλλει, αλλά και να διευρύνει τα περιθώρια προσφοράς στον κάθε ειδικό τομέα απασχόλησης που του αναλογεί, στα πλαίσια του κοινωνικού καταμερισμού εργασίας. Δυνατότητα που συνολικά απαιτεί μη εκμεταλλευτικές κοινωνικές σχέσεις για να πραγματοποιηθεί σε μια προοπτική»3.

Ποια είναι η απάντηση απέναντι «σε έναν κόσμο που αλλάζει»;

«Κανείς βεβαίως δεν μπορεί να αρνηθεί τη ραγδαία ανάπτυξη της επιστήμης και των τεχνολογικών εφαρμογών της στην εποχή μας. Ομως, προϋπόθεση για να μπορέσει κάθε επιστήμονας να συμμετέχει στην κατάκτηση της νέας επιστημονικής γνώσης και να αποκτά την ικανότητα να προσαρμόζεται στις νέες τεχνολογίες, είναι να αποκτήσει ισχυρές βάσεις από τις αρχικές του σπουδές. Ιδιαίτερα να αποκτήσει βάσεις στα πιο ανθεκτικά στο χρόνο στοιχεία της γνώσης, που είναι οι θεμελιώδεις νόμοι της κάθε επιστήμης στη σύνδεσή τους με τους καθολικούς νόμους εξέλιξης της φύσης, της κοινωνίας και της νόησης»4.

Το μοναδικά σύγχρονο και προοδευτικό σήμερα είναι να διαμορφωθεί ένα εκπαιδευτικό σύστημα που σε κάθε του βαθμίδα θα δημιουργεί εκείνο το υπόβαθρο γενικής παιδείας το οποίο θα δίνει τη δυνατότητα να ενσωματώνονται δημιουργικά, να «εξημερώνονται» γνωστικά και φιλοσοφικά τα πορίσματα της ανθρώπινης σκέψης και οι νέες τάσεις στην οργάνωση της εργασίας, που εκφράζουν και την εμβάθυνση του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας, από την οποία προκύπτουν νέες και διευρυμένες δυνατότητες και ανάγκες επικοινωνίας και συνεργασίας, ανάληψης πρωτοβουλιών και νέων εργασιακών καθηκόντων5.

Απ' αυτήν τη σκοπιά άλλωστε αντιμετωπίζουμε χωρίς καμία αμηχανία και μια σειρά από νέα δεδομένα (π.χ. STEM6, κυκλοφοριακή αγωγή, σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, ανθρώπινα δικαιώματα, κ.ά.) που εισάγονται στο σχολείο και στα ΑΕΙ. Διακρίνουμε δηλαδή τη σημασία που υπάρχει να συζητιούνται θέματα με τους μαθητές, αλλά εντοπίζουμε το ιδεολογικό περιεχόμενο με το οποίο παρουσιάζονται, το παιδαγωγικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται, τους φορείς που υλοποιούν τα προγράμματα αυτά.

Με την υπεροχή των ιδεών μας

Και δεν τα διακρίνουμε θεωρητικά και «εξ αποστάσεως», αλλά διά ζώσης. Γιατί - όσο και να φθείρονται κάποιες δεξιότητες - αν κάτι δεν αλλάζει είναι η σταθερή προσπάθεια της αστικής τάξης να διαιωνίσει και να εκσυγχρονίσει την ιδεολογική της κυριαρχία, αξιοποιώντας και τη νεανική ανάγκη για δημιουργία, για αναγνώριση και σεβασμό της προσωπικότητας κ.τ.λ.

Ετσι, θέτουμε το δικό μας περιεχόμενο στις διάφορες θεματικές ενότητες που εισάγει το υπουργείο Παιδείας, αξιοποιούμε την επικαιρότητα που βρίθει από παραδείγματα που συμβάλλουν στην αποκάλυψη της κοινωνικής - ταξικής φύσης μιας σειράς ζητημάτων. Συζητάμε με τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, και με αυτό το περιεχόμενο παρεμβαίνουμε και κρίνουμε το υλικό που θα δίνεται στο πλαίσιο των επιμορφωτικών σεμιναρίων του υπουργείου Παιδείας.

Αποκαλύπτουμε, φωτίζουμε στιγμές και γεγονότα που ταρακουνούν τις παιδικές και νεανικές συνειδήσεις. Οπως τις ανατριχιαστικές εξισώσεις των αστών για την αξία της ανθρώπινης ζωής7, που μετατρέπουν την ανθρώπινη ζωή σε νούμερο, έχοντας δίπλα του το σύμβολο του δολαρίου, του ευρώ ή κάποιου άλλου νομίσματος. Και κόντρα στον παλιό κόσμο που σαπίζει, αντιπαραθέτουμε το νέο, το πραγματικά σύγχρονο που - στο συγκεκριμένο παράδειγμα - εκφράζεται με τα λόγια του Τσε: «Η ζωή ενός ανθρώπινου πλάσματος αξίζει ένα εκατομμύριο φορές περισσότερο από την περιουσία του πλουσιότερου ανθρώπου στη Γη!».

Ξεπερασμένος κάθε τύπος αστικής Εκπαίδευσης!

Αν λοιπόν οι δεξιότητες «μειώνουν τον χρόνο ζωής τους» ολοένα και πιο γρήγορα, ευθύνη της Εκπαίδευσης δεν είναι να παραδοθεί στον αδιέξοδο κυκεώνα της απάντησης στην απαξίωση των δεξιοτήτων, αλλά να δημιουργήσει όλες εκείνες τις αναγκαίες προϋποθέσεις ώστε η οικειοποίηση μιας σειράς δεξιοτήτων να γίνει ουσιαστικά και να παγιωθεί ως ικανότητα του ανθρώπου. Αυτό προϋποθέτει τη διαμόρφωση ενός ευρύτερου μορφωτικού υπόβαθρου, μέσα από τη συγκρότηση ενός λογικού τρόπου σκέψης, γνώση της ουσιώδους σχέσης αιτίας - αποτελέσματος, φυσικά με διαβαθμίσεις και εξειδικεύσεις ανάλογα με το κάθε επιστημονικό αντικείμενο.

Να το πούμε απλά: Το «νέο σχολείο των δεξιοτήτων» δεν είναι απάντηση στα παλιά προβλήματα αλλά ούτε και στα νέα και πιο σύγχρονα που παράγει η αστική Εκπαίδευση και συνολικότερα η αστική κοινωνία. Ακριβώς επειδή σήμερα, στο αστικό εκπαιδευτικό σύστημα, τόσο στα σχολεία, όσο και στα ΑΕΙ οι μαθησιακοί στόχοι αντιμετωπίζονται με όρους δεξιοτήτων, βλέπουμε και την έκρηξη μιας σειράς εκπαιδευτικών προβλημάτων, που τελικά εκφράζουν και προβλήματα της εξέλιξης της αστικής κοινωνίας8.

Ομως, αυτό δεν είναι τελικά εκπαιδευτικό ζήτημα. Είναι πολιτικό. Δηλαδή ποια κοινωνική τάξη, έχοντας την εξουσία και κατέχοντας τον πλούτο, μπορεί να οργανώσει την κοινωνία και την οικονομία με βάση τα δικά της κριτήρια, τα δικά της συμφέροντα.

Και ακριβώς επειδή έχουμε ως κριτήριο την ικανοποίηση των σύγχρονων μορφωτικών αναγκών των νέων, μπορούμε σήμερα να οργανώσουμε την παρέμβασή μας στο περιεχόμενο αυτών των δράσεων αλλά και να απαιτήσουμε ό,τι είναι πραγματικά αναγκαίο για τη μόρφωση των παιδιών του λαού να παρέχεται με ενιαίο τρόπο, χωρίς τις παρεμβάσεις διαφόρων ΜΚΟ και επιχειρήσεων, με αναβάθμιση όλων των μέσων που απαιτούνται.

Για να μπολιάσουμε, χωρίς να αφήσουμε καμία δυνατότητα ανεκμετάλλευτη, με τον δικό μας ανατρεπτικό, επιστημονικό σπόρο τη συνείδηση των μαθητών. Αλλωστε, αυτός είναι ο δρόμος για να απαντήσουμε στις σύνθετες απαιτήσεις της ιδεολογικής διαπάλης για το κέρδισμα της νεολαίας, για την όσο το δυνατόν πιο στέρεη και μαζική απόσπασή της από την αστική επιρροή, όπως θέτουν και οι Θέσεις της ΚΕ για το 21ο Συνέδριο και επιβεβαιώνεται από τον γόνιμο προβληματισμό και τη συζήτηση που διεξάγεται.

Παραπομπές - Σημειώσεις

1. Σε αυτό συμμετέχουν υπουργεία Παιδείας των κρατών - μελών της ΕΕ, υπουργεία Εξωτερικών, Οικονομικής Ανάπτυξης, και άλλοι φορείς, τα οποία το χρηματοδοτούν μαζί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

2. «Δεξιότητες στο σχολείο. Εκεί που αναδεικνύεται η κοινή στρατηγική των αστικών κομμάτων», «Ριζοσπάστης», 3/6/2020.

3. «Το Ενιαίο Δωδεκάχρονο Σχολείο Σύγχρονης Γενικής Παιδείας», Τμήμα Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 11.

4. «Για το πανεπιστήμιο των σύγχρονων αναγκών και δυνατοτήτων της εποχής μας», Τμήμα Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 43.

5. Ο.π., σελ. 29.

6. STEM και Εκπαίδευση: Με ποιους όρους και ποιες αλλαγές; «Ριζοσπάστης», 4/3/2020.

7. «Ανατριχιαστικές Εξισώσεις», «Ριζοσπάστης» 11/5/2021 και «Αναλύσεις κόστους - οφέλους στην οικονομία. Η ανθρώπινη υγεία και ζωή, αλγόριθμοι στον υπολογισμό του κέρδους», «Ριζοσπάστης» 22 - 23/5/2021.

8. Πιο αναλυτικά, βλ. «Δεξιότητες στο σχολείο. Εκεί που αναδεικνύεται η κοινή στρατηγική των αστικών κομμάτων», «Ριζοσπάστης», 3/6/2020.


Του
Κυριάκου ΙΩΑΝΝΙΔΗ*
* Ο Κυριάκος Ιωαννίδης είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ