Ενιαία Ανώτατη Εκπαίδευση διεκδικούν οι φοιτητές, που θα παράγει πραγματικούς επιστήμονες (φωτό από 23/5/01)

Την άμεση εφαρμογή των Συνθηκών της Μπολόνια και της Πράγας επιχειρεί το υπουργείο Παιδείας με το σπάσιμο των σπουδών των ελληνικών πανεπιστημίων σε κύκλους. Στα περισσότερα Τμήματα και στις Συγκλήτους των πανεπιστημίων έχει επιδοθεί εδώ και δυο μήνες σχετική διάταξη νόμου, με την οποία το υπουργείο σκοπεύει να υιοθετήσει έναν επιπλέον κύκλο σπουδών, ο οποίος θα καταλήγει στο λεγόμενο Δίπλωμα Προχωρημένων Σπουδών (ΔΠΣ).

Αν και η διάταξη νόμου δε διευκρινίζει σαφώς ποια θα είναι η σχέση του Διπλώματος Προχωρημένων Σπουδών και των Μεταπτυχιακών Διπλωμάτων Ειδίκευσης (ελληνικός τίτλος των διαφόρων masters), φαίνεται πως πρόκειται για έναν ενδιάμεσο κύκλο σπουδών ανάμεσα στο πτυχίο και στο πρώτο μεταπτυχιακό δίπλωμα. Συγκεκριμένα, η διάταξη αναφέρει: «Τα Προγράμματα Σπουδών των Ελληνικών Πανεπιστημίων είναι δυνατό να οδηγούν και σε Διπλώματα Προχωρημένων Σπουδών (ΔΠΣ), ύστερα από σπουδές διάρκειας δυο τουλάχιστον εξαμήνων, μετά τη λήψη του βασικού πτυχίου, οι οποίες περιλαμβάνουν αφ' ενός μεν μαθήματα εμβάθυνσης προχωρημένου επιπέδου, αφ' ετέρου δε εκπόνηση διπλωματικής εργασίας εμβάθυνσης, εφόσον το αντίστοιχο προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών δεν προβλέπει την εκπόνηση σχετικής διπλωματικής εργασίας».

Παρακάτω εξηγεί ότι το ΔΠΣ αναφέρεται σε ολόκληρο το εύρος του γνωστικού αντικειμένου σπουδών και «συμμετέχουν αυτοδίκαια όλοι οι απόφοιτοι του Τμήματος». Είναι εμφανές ότι το ΔΠΣ δεν αναφέρεται σε ανώτερου επιπέδου σπουδές από αυτές του πτυχίου, δεν έχει το χαρακτήρα της ειδίκευσης, που η λειψή Ανώτατη Εκπαίδευση έχει «πετάξει» στα μεταπτυχιακά. Τι είναι λοιπόν το ΔΠΣ; Απλούστατα, ένα επιπλέον μεταπτυχιακό πρόγραμμα, που με την ολοκλήρωσή του, όμως, οι απόφοιτοι θα αποκτούν ένα πτυχίο ισάξιο αυτού που δίνουν σήμερα τα περισσότερα πανεπιστήμια. Οσο για το πρώτο πτυχίο που μέχρι σήμερα ξέρουμε... αυτό απλώς θα υποβαθμιστεί ακόμα περισσότερο!

Είναι χαρακτηριστικό το ότι θα μπορούν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα όλοι οι απόφοιτοι που θα αποκτούν το βασικό πτυχίο, χωρίς ιδιαίτερα κριτήρια (βαθμός πτυχίου, εξετάσεις, συνέντευξη κτλ.). Μέχρι τώρα, για να μπει ένας απόφοιτος σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα υπήρχαν τέτοιου είδους κριτήρια. Το ΔΠΣ, λοιπόν, δίνει την αίσθηση ότι είναι ένα μεταπτυχιακό για όλους, χωρίς ταξικούς φραγμούς. Είναι όμως έτσι;

Το πτυχίο αποστεώνεται από την εμβάθυνση στο επιστημονικό αντικείμενο και την ειδίκευση, που είναι απαραίτητη για να είναι ένας επιστήμονας ολοκληρωμένος. Η πρόταση για το ΔΠΣ έρχεται να υποβαθμίσει ακόμα περισσότερο το πτυχίο και να διασπάσει την επιστημονική γνώση. Ερχεται να σπείρει αυταπάτες στη μεγάλη μάζα των φοιτητών και αποφοίτων, ότι έχουν δήθεν τη δυνατότητα όλοι να κάνουν μεταπτυχιακά, αλλά αυτά τα μεταπτυχιακά θα είναι υποβαθμισμένα, θα τους προσφέρουν γνώσεις που έπρεπε να είχαν αποκτήσει μέσα στο πτυχίο τους.

Επιπλέον, κανείς δεν εξασφαλίζει ότι δε θα βάλουν και στο ΔΠΣ, αργότερα, κριτήρια εισαγωγής όπως και στα σημερινά μεταπτυχιακά ή ακόμα και δίδακτρα. Γιατί, όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε σε πανεπιστημιακό Τμήμα κατά τη συζήτηση της διάταξης νόμου, «δεν είναι δυνατό να δίνουμε μεταπτυχιακά διπλώματα σε τετρακόσιους αποφοίτους κάθε χρόνο»!

Με την πρόταση για το ΔΠΣ, το υπουργείο Παιδείας πετάει επίσης ένα «δόλωμα» στις σχολές πενταετούς φοίτησης και περιμένει να «τσιμπήσουν». Είναι γνωστό ότι τα πανεπιστήμια και οι σχολές πενταετούς φοίτησης (Πολυτεχνείο Αθήνας, Κρήτης, Πολυτεχνικές σχολές, Γεωπονική) έχουν ως πάγιο αίτημα την αναγνώριση των πτυχίων που παρέχουν ως ισότιμα με master. Το υπουργείο, λοιπόν, έρχεται να «ικανοποιήσει» δήθεν το αίτημά τους, εξισώνοντας τα πτυχία τους με το ΔΠΣ. Η σχέση όμως του ΔΠΣ με το master δε διευκρινίζεται μέσα στη διάταξη νόμου και δεδομένου ότι το ΔΠΣ αποκτιέται μετά από ένα έτος σπουδών ενώ το master συνήθως μετά από δυο, πιθανά το ΔΠΣ να είναι κατώτερο κι όχι ισότιμο του master.

Συγκεκριμένα, στη διάταξη νόμου αναφέρει: «Οι τίτλοι σπουδών Τμημάτων Ελληνικών Πανεπιστημίων που προκύπτουν ύστερα από σπουδές πενταετούς διάρκειας και ενιαίας και αδιάσπαστης δομής, στις οποίες περιλαμβάνεται και ένα εξάμηνο, τουλάχιστον, για την εκπόνηση της αναγκαίας διπλωματικής εργασίας εμβάθυνσης, είναι ισοδύναμοι με τα κατά τα ανωτέρω ΔΠΣ». Επίσης, συζητιέται η αναδρομική ισχύς αυτής της ρύθμισης και για τους πτυχιούχους αυτών των τμημάτων και σχολών, που αποφοίτησαν πριν την εφαρμογή του νομοθετήματος.

Πρόκειται, όμως, πραγματικά για ικανοποίηση του αιτήματος των Πολυτεχνείων και των άλλων σχολών, για αναγνώριση της πραγματικής αξίας των πτυχίων που παρέχουν ή αναβάθμισή τους; Από τις συζητήσεις που πραγματοποιούνται στα τμήματα των πανεπιστημίων, φαίνεται ότι με αφορμή το ΔΠΣ προετοιμάζονται μια σειρά από αλλαγές στα προγράμματα σπουδών, αλλαγές προσαρμογής στις επιταγές των Συνθηκών Μπολόνια και Πράγας, για τριετή πρώτο κύκλο σπουδών και πενταετή δεύτερο κύκλο μεταπτυχιακών.

Συγκεκριμένα, σε κάποια τμήματα επιλέγεται η αφαίρεση μαθημάτων από τον προπτυχιακό κύκλο για τη δημιουργία ΔΠΣ, η συρρίκνωση και αποστέωση του προπτυχιακού για να συμπληρώνεται από τα μεταπτυχιακά. Παραπέρα, υπάρχουν τμήματα όπου προωθείται το «σπάσιμο» των προπτυχιακών σπουδών με την εισαγωγή μεγάλου αριθμού προαπαιτούμενων μαθημάτων για τη συνέχιση των σπουδών μετά το τρίτο έτος. Το ενιαίο κι αδιάσπαστο των πενταετών σχολών δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα παραμείνει έτσι.

Το ίδιο ισχύει, όμως, και για τα τετραετούς φοίτησης τμήματα. Στη συζήτηση σε τέτοιου είδους τμήματα, προτάθηκε η ένταξη του ΔΠΣ στον προπτυχιακό κύκλο σπουδών, με αύξηση των μαθημάτων κατά δυο εξάμηνα και εισαγωγή εργασίας όπου δεν υπάρχει. Σ' αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να φανεί ακόμα πιο έντονη η διάκριση ανάμεσα στο παλιό πρώτο πτυχίο και στο ΔΠΣ, με διαχωρισμένα στάδια στα προγράμματα σπουδών.

Απλούστατα, όταν αφαιρούνται μαθήματα, όταν ουσιαστικά αφαιρείται ένα σημαντικό μέρος της επιστημονικής γνώσης (εμβάθυνση, ειδίκευση) από το πτυχίο, τότε γιατί να μη μειωθούν και τα έτη σπουδών; Προωθείται, λοιπόν, άμεσα μέσω του ΔΠΣ ο πρώτος στόχος της Συνθήκης της Μπολόνια που μιλάει για «πρώτο κύκλο σπουδών», διάρκειας τουλάχιστον τριών ετών, που θα οδηγεί ουσιαστικά σε ένα πρώτο πλήρως υποβαθμισμένο πτυχίο.

Μέσα από αυτές τις ρυθμίσεις γίνεται εύκολα κατανοητό, επίσης, γιατί ο νόμος που «ανωτατοποιεί» τα ΤΕΙ λέει ότι «το πτυχίο των ΤΕΙ αποτελεί τον πρώτο ακαδημαϊκό τίτλο»: Πολύ απλά, θα υπάρχει και δεύτερος ακαδημαϊκός τίτλος πριν τα μέχρι τώρα γνωστά μεταπτυχιακά κι αυτός θα είναι το ΔΠΣ. Το πτυχίο των ΤΕΙ θα παραμείνει ο πιο χαμηλός, ο πιο υποβαθμισμένος τίτλος σπουδών, γιατί - πρέπει να διευκρινίσουμε - το ΔΠΣ αναφέρεται αποκλειστικά στα πανεπιστήμια.

Αποδεικνύεται λοιπόν και η απάτη της «ανωτατοποίησης», που πρόσκαιρα είχε γεμίσει ελπίδες μια μερίδα του κόσμου των ΤΕΙ, ότι δήθεν θα εξισωθούν με τα πανεπιστήμια. Με τη θεσμοθέτηση του ΔΠΣ, βρίσκεται στον αέρα το αμφιλεγόμενο αίτημα των ΤΕΙ για διενέργεια αυτοτελών μεταπτυχιακών προγραμμάτων, ενώ αποδεικνύεται η σαθρότητα του οικοδομήματος των Τεχνολογικών Ιδρυμάτων, που οδεύουν προς ακόμα μεγαλύτερη υποβάθμιση, παρά τις μεγαλόσχημες διατυπώσεις του νόμου περί «ανωτατοποίησης».

Παράλληλα, όμως, αποδεικνύεται και η ορθότητα της θέσης του ΚΚΕ, που υιοθετήθηκε από τμήματα του κινήματος στην Ανώτατη Εκπαίδευση, για κατάργηση των αναχρονιστικών διαχωρισμών σε ΑΕΙ - ΤΕΙ, Ενιαία Ανώτατη Εκπαίδευση, με ειδίκευση μέσα στο πτυχίο και μεταπτυχιακά ενός κύκλου που να οδηγούν απευθείας σε διδακτορικό.

Αντί γι' αυτό, που θα οδηγούσε στη δημιουργία ολοκληρωμένων επιστημόνων, το υπουργείο προχωράει στη θεσμοθέτηση μιας «μεταπτυχιακής σούπας», που στρώνει το δρόμο για την ακόμα παραπέρα υποβάθμιση των πτυχίων και τη συρρίκνωση της διάρκειας των προπτυχιακών σπουδών.