Η τηλεργασία στον καπιταλισμό γίνεται άλλο ένα μέσο που εκτοξεύει την εκμετάλλευση των εργαζομένων

Γύρω από το ζήτημα της τηλεργασίας αναπτύσσεται μια ολόκληρη ιδεολογική εκστρατεία, ότι δήθεν κερδισμένοι είναι οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες. Αυτό που αποδεικνύεται στη χώρα μας αλλά και διεθνώς σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο, είναι ότι η τηλεργασία καταργεί κάθε διάκριση ανάμεσα στον εργάσιμο και μη εργάσιμο χρόνο. Πυκνώνουν οι καταγγελίες που μιλούν για 12ωρη εργασία, δουλειά τα Σαββατοκύριακα, αργά το βράδυ, κλήσεις σε κινητά και ηλεκτρονικό ταχυδρομείο από προϊστάμενους και πέραν του ωραρίου.

Οι μεγαλοεργοδότες, ειδικά ορισμένων κλάδων, είχαν στα συρτάρια τους για χρόνια την επέκταση της τηλεργασίας, και με την πανδημία βρήκαν την ευκαιρία να κατοχυρώσουν μια σειρά από αντεργατικά μέτρα, που παρουσιάστηκαν ως έκτακτα και τείνουν να μονιμοποιούνται. Οι εργοδότες προβάλλουν σειρά από «πλεονεκτήματα» της τηλεργασίας και προσπαθούν να της προσδώσουν μια αίσθηση «πλήρους ελευθερίας και ιδανικών εργασιακών συνθηκών», αφού «αλλάζει απλά ο χώρος από τον οποίο δουλεύει κάποιος», όμως στην πλειοψηφία των περιπτώσεων οι εργαζόμενοι επωμίζονται το κόστος της μετατροπής του σπιτιού σε εργασιακό χώρο, αυξάνονται ο βαθμός εκμετάλλευσής τους και η κερδοφορία των επιχειρήσεων.

Ταυτόχρονα, σε διάφορες χώρες έρευνες καταγράφουν τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει η εφαρμογή διαφόρων μορφών τηλεργασίας, με τον τρόπο που γίνεται από τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις, στην υγεία των εργαζομένων. Σε συνθήκες πολλών ελαστικών ωρών εργασίας και των απαιτητικών χρονοδιαγραμμάτων, της εφαρμογής σύγχρονων συστημάτων αξιολόγησης και μέτρησης της απόδοσης των εργαζομένων, της ταυτόχρονης παρουσίας των παιδιών στο σπίτι, όχι μόνο δεν είναι εύκολο να συνδυαστούν οι οικογενειακές υποχρεώσεις, αλλά αντίθετα επηρεάζεται αρνητικά η κοινωνική ζωή του εργαζόμενου και των μελών της οικογένειας. Επίσης, εμφανίζονται φαινόμενα επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout) που επιδεινώνουν την υγεία των εργαζομένων.

Ταυτόχρονα, ο εργαζόμενος λόγω της έλλειψης αλληλεπίδρασης με συναδέλφους στο χώρο εργασίας απομονώνεται, κάτι που επιδιώκουν η μεγαλοεργοδοσία και οι αστικές κυβερνήσεις, προκειμένου να χτυπηθεί η οργάνωση των εργατών, η συνδικαλιστική και πολιτική δράση, που αμφισβητεί το καπιταλιστικό εκμεταλλευτικό σύστημα.

Μια πλευρά για να επιτυγχάνονται από τη μεγαλοεργοδοσία όλοι αυτοί οι στόχοι συνδυασμένα είναι τα εξελιγμένα συστήματα παρακολούθησης των εργαζομένων.

Οπως καταγράφουν στοιχεία από ισχυρές καπιταλιστικές οικονομίες, που έρχονται στο φως της δημοσιότητας, εταιρείες και επιχειρήσεις που ενδεχομένως δεν είχαν «υιοθετήσει» τον «Μεγάλο Αδελφό» της παρακολούθησης (και στον εργασιακό βίο...), μπήκαν σε ένα νέο παιχνίδι «γάτας και ποντικού», με τα ποντίκια - πειραματόζωα - εργαζόμενους να αναζητούν προγράμματα και εφαρμογές - «ασπίδα» προστασίας, μετά το πρώτο σοκ παραβίασης σχεδόν κάθε αίσθησης ιδιωτικότητας.

Αμερικανοί και Βρετανοί δημοσιογράφοι μεταξύ άλλων σε «Τάιμς Νέας Υόρκης», «Ουάσιγκτον Ποστ», «Guardian» και «Wired», καταγράφοντας τις εμπειρίες από τη γεωμετρική αύξηση της τηλεργασίας για πολλά επαγγέλματα στον τομέα των υπηρεσιών (συμπεριλαμβανομένου και του δικού τους), διαπίστωσαν έκρηξη κερδών σε ένα «νέο» κομμάτι της αγοράς: Τις εταιρείες λογισμικού, προγραμμάτων και εφαρμογών για υπολογιστές και κινητά.

Αυτές, σε πρώτη φάση, διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: α) Σε εκείνες που προσφέρουν υπηρεσίες προς τους εργοδότες ώστε να εξασφαλίσουν την απερίσπαστη εργασία και ...αφοσίωση του εργαζόμενου στο υποτίθεται συμφωνημένο ωράριο εργασίας. β) Σε εκείνες που απευθύνονται στους εργαζόμενους, προσφέροντας «ασπίδα» προστασίας από το αδιάκριτο βλέμμα του αφεντικού - «Μεγάλου Αδελφού» που ξαφνικά δεν απέκτησε πρόσβαση μόνο στην εργασιακή ζωή των υπαλλήλων του, αλλά και σε ένα κομμάτι της ιδιωτικής ζωής μέσω παρακολούθησης της δραστηριότητάς του, μέσω εφαρμογών τηλεδιάσκεψης.

Η «έκρηξη» ζήτησης για υπηρεσίες και προς τις δύο κατηγορίες υπηρεσιών ήταν πρωτοφανής, ακόμη και για τα δεδομένα των ΗΠΑ που χρόνια τώρα έχουν θεσπίσει διάφορες ελαστικές μορφές απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένης της τηλεργασίας.

Οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης» σε διάφορα ρεπορτάζ που δημοσίευσαν από τον περασμένο Απρίλη, Μάη έως σήμερα, καταγράφουν τριπλάσια ζήτηση σε υπηρεσίες εταιρειών λογισμικού που απευθύνονται σε εργοδότες. Στην κορυφή της πυραμίδας ζήτησης βρίσκονται εταιρείες όπως οι: «Time Doctor», «ActivTrak», «StaffCop», «HubStaff», «TeraMind» και elorus.com, η οποία δραστηριοποιείται και στην Ελλάδα προσφέροντας ειδικά για την εγχώρια αγορά υπηρεσία παρακολούθησης του χρόνου του εργαζόμενου (employee time tracking). Μάλιστα, σε μία προσπάθεια οι υπηρεσίες της «Elorus» να εμφανιστούν «βοηθητικές» και «χρήσιμες» και για τους εργαζόμενους, διαβεβαιώνει πως με την καταγραφή του χρόνου χρήσης on-line σε υπολογιστές και κινητά, οι υπάλληλοι «δεν θα χάσουν ούτε λεπτό εργασίας».

Τι προσφέρουν οι εταιρείες στους εργοδότες; Σχεδόν τα πάντα! Η «Time Doctor», για παράδειγμα, έχει πρόσβαση σχεδόν σε όλα τα δεδομένα του υπολογιστή του εργαζόμενου. Ανά δέκα λεπτά φωτογραφίζει την οθόνη του υπολογιστή, ώστε να αποτυπώνει το στιγμιότυπο δραστηριοτήτων του και μπορεί μέσω κάμερας να τους φωτογραφίζει ανά δεκάλεπτο για να εξασφαλίζει πως βρίσκονται στη θέση τους...

Το λογισμικό της εταιρείας με το εύσχημο όνομα «TeamViewer» («Θεατής ομάδας») προσφέρει στον εργοδότη πρόσβαση σε όλα τα δεδομένα του υπολογιστή του εργαζόμενου.

Η γνωστή πλατφόρμα τηλεδιασκέψεων «Zoom» στην επί πληρωμή εκδοχή της διαθέτει δυνατότητα ανίχνευσης της προσοχής του ατόμου που βρίσκεται μπροστά στην κάμερα (attention tracking), ώστε να εξασφαλιστεί ότι είναι διαρκώς απερίσπαστος σε αυτά που εμφανίζονται μπροστά στην οθόνη του (με διάλειμμα το πολύ 30 δευτερόλεπτα).

Η εφαρμογή «HubStaff», με το σύνθημα «Ξόδεψε λιγότερο χρόνο παρακολουθώντας και περισσότερο χρόνο στην παραγωγικότητα», προσφέρει έλεγχο του χρόνου χρήσης του εργαζόμενου σε υπολογιστές και κινητά, κάνοντας χρήση του γεωγραφικού εντοπισμού θέσης. «Μάθε πού δουλεύει ο καθένας», λέει απευθυνόμενη στον εργοδότη.

Η democompany.teramind.co προσφέρει τη συνεχή παρακολούθηση του εργαζόμενου σε πραγματικό χρόνο, αλλά και δυνατότητα παρακολούθησής του «μπρος και πίσω στο χρόνο», με βάση λεπτομερή αρχεία δεδομένων που αποθηκεύονται στον υπολογιστή. Υπόσχεται επίσης «βελτίωση της παραγωγικότητας» (από την ασφυκτική παρακολούθηση του υπαλλήλου) και προστασία... «κλοπής προσωπικών δεδομένων» (πέρα από αυτά που βάζουν στο χέρι η ίδια η εταιρεία και ο εργοδότης στο όνομα μεγιστοποίησης του κέρδους). Μέσω του προγράμματος «teramind» ο εργοδότης αποκτά πρόσβαση και στους λογαριασμούς που έχει ο υπάλληλος σε Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.

Στην ιστοσελίδα clockify.me/blog διαφημίζει τους βασικούς τρόπους, μεθόδους και εξελίξεις της τεχνολογίας που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να παρακολουθήσει στενά την απόδοση, την ποιότητα δουλειάς και την αποτελεσματικότητα των υπαλλήλων, ώστε «οι μάνατζερ να αποφασίζουν με ακρίβεια δεδομένων για τους μισθούς, τις αποδοχές, τις αποζημιώσεις αλλά και τις απολύσεις των υπαλλήλων». «Ετσι θα μάθετε εάν οι εργαζόμενοι είναι αξιόπιστοι», αναφέρεται σε άλλο σημείο, επικαλούμενη την έκθεση της εξειδικευμένης ιστοσελίδας «Comparably», «που διαπίστωσε ότι το 30% των εργαζομένων "ψεύδεται" σε σχέση με το τι πραγματικά κάνει εν ώρα εργασίας».

Σε κάθε περίπτωση, αποδεικνύεται και στην περίπτωση της τηλεργασίας πως οι εργοδότες (ειδικά όταν πρόκειται για μεγάλες εταιρείες, πολυεθνικές - μονοπώλια) βγάζουν από τη μύγα ξίγκι, καθώς προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν την απόδοση αξιοποιώντας το παραμικρό δευτερόλεπτο εργασιακού χρόνου. Στο βάρβαρο καπιταλιστικό σύστημα, πολύ περισσότερο σήμερα, ο εργαζόμενος συχνά αντιμετωπίζεται ως «πολυεργαλείο».

Οι εργαζόμενοι μπροστά σε όλα αυτά συχνά νιώθουν ανυπεράσπιστοι. Βρίσκονται εκτεθειμένοι στις απαιτήσεις του εργοδότη για ηλεκτρονική παρακολούθηση κατά τις ώρες δουλειάς από το σπίτι, μέχρι να συνειδητοποιήσουν αργά ή σύντομα την τεράστια παραβίαση της ιδιωτικότητας που υφίστανται. Εκεί έρχονται να τους πουλήσουν προστασία εταιρείες με εφαρμογές και προγράμματα «ασπίδας προστασίας από τους εργοδότες». Προτείνουν προγράμματα που ξεγελούν τις εφαρμογές παρακολούθησης της εργασίας, όπως π.χ. το πρόγραμμα «Presence Schedule». Η συγκεκριμένη εταιρεία φέρεται πως τριπλασίασε τις πωλήσεις μέσα σε ελάχιστους μήνες στις ΗΠΑ από τα μέτρα καραντίνας τον περασμένο Μάρτη λόγω πανδημίας.

Αν κάτι τελικά επιβεβαιώνεται είναι ότι στο πλαίσιο του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης, οι εργαζόμενοι δεν έχουν να περιμένουν τίποτε άλλο παρά χειροτέρευση των όρων εργασίας, βάθεμα της εκμετάλλευσής τους από τους καπιταλιστές. Οι δυνατότητες που δίνει η νέα τεχνολογία, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων μετατρέπονται σε νέα δεινά σε βάρος τους.

Ομως, όλες αυτές οι δυνατότητες σε μια κοινωνία που κουμάντο κάνουν η εργατική τάξη και οι σύμμαχοί της, όπου έχει καταργηθεί η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, στον σοσιαλισμό, θα μπορούν να τεθούν στην υπηρεσία της ικανοποίησης των σύγχρονων αναγκών τους.