Σάββατο 25 Απρίλη 2020 - Κυριακή 26 Απρίλη 2020
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 20
150 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΛΕΝΙΝ
Ο Λένιν και η εποχή του μέσα από τις εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής»

Τη φετινή χρονιά συμπληρώνονται 150 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου κομμουνιστή επαναστάτη ηγέτη Β. Ι. Λένιν. Κάθε τέτοια μεγάλη επέτειος αποτελεί ευκαιρία για να διασταυρωθεί η μελέτη της Ιστορίας με την επιστημονική ανάλυση του παρόντος, τη μελέτη και διερεύνηση των τάσεων και νομοτελειών της κοινωνικής ανάπτυξης.

Οι θεωρητικές και πολιτικές επεξεργασίες του Λένιν και των μπολσεβίκων αποτέλεσαν θεμέλιο για τη συγκρότηση και ανάπτυξη του κομμουνιστικού κινήματος, άνοιξαν το δρόμο για την κοσμοϊστορική νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία.

Η ιστορική πείρα επίσης μας διδάσκει ότι η μεγάλη αυτή θεωρητική και πολιτική εργασία του Λένιν δεν ήταν «έργο μίας πράξης», αλλά καρπός σύνθετης και απαιτητικής προσπάθειας, συνδυασμού της πρωτοπόρας θεωρητικής δουλειάς με την πρωτοπόρα μαχητική επαναστατική δράση.

Το δίδαγμα αυτό φωτίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις για τη δράση του επαναστατικού εργατικού κόμματος και σήμερα, με βάση τις σύγχρονες ανάγκες αφομοίωσης και δημιουργικής ανάπτυξης της μαρξιστικής - λενινιστικής κοσμοθεωρίας, το καθήκον μελέτης της ηρωικής ιστορίας του διεθνούς εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος και εξαγωγής συμπερασμάτων που συμβάλλουν στη διαμόρφωση σύγχρονης επαναστατικής στρατηγικής, την προσήλωση στις αρχές συγκρότησης και λειτουργίας του λενινιστικού Κόμματος Νέου Τύπου, την εμπιστοσύνη στη δύναμη της εργατικής τάξης.

Το ΚΚΕ και η «Σύγχρονη Εποχή» στυλοβάτες της έκδοσης των λενινιστικών έργων

Το ΚΚΕ, από την ίδρυσή του, πρωτοστάτησε στη μετάφραση και διάδοση των έργων των θεμελιωτών του μαρξισμού στη χώρα μας. Η πρωτοπόρα αυτή προσπάθεια αποτελεί ξεχωριστό κομμάτι της συγκλονιστικής ιστορικής διαδρομής του ΚΚΕ, καθώς έγινε συχνά κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες - διωγμών και παρανομίας, όξυνσης του ταξικού αγώνα, πολιτικής προσφυγιάς, μέσα στις φυλακές και τις εξορίες.


Με Απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ το 1963 ξεκίνησε η μετάφραση του συνόλου των έργων του Λένιν. Η προσπάθεια αυτή ολοκληρώθηκε το 1983 και αποτέλεσε τη μοναδική έκδοση του συνόλου των Απάντων του Λένιν σε δυτική χώρα. Η ελληνική έκδοση των Απάντων που κυκλοφορεί από τη «Σύγχρονη Εποχή» είναι πλήρης, πανομοιότυπη με τη ρωσική, η οποία περιλαμβάνει 55 τόμους και 2 ευρετήρια και όπου περιέχονται σχεδόν 9.000 κείμενα του Λένιν.

Από τη «Σύγχρονη Εποχή» κυκλοφορούν επίσης σε αυτοτελείς τόμους και μπροσούρες πολλά από τα σπουδαία έργα του Β. Ι. Λένιν, παλαιότερες αλλά και πιο πρόσφατες συλλογές με θεματικές επιλογές λενινιστικών κειμένων. Ενδεικτικά: «Από τη μαχητική πείρα των μπολσεβίκων», «Σοσιαλισμός και Θρησκεία», «Για τον πόλεμο και τη σοσιαλιστική επανάσταση» κ.ά.

Μελετώντας το έργο του Λένιν

Η μελέτη του έργου και της ζωής του Λένιν μπορεί να γίνεται μόνο υπό το πρίσμα της δικής του διαπίστωσης ότι «χωρίς επαναστατική θεωρία δεν υπάρχει επαναστατικό κίνημα». Τα έργα του εκτείνονται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και ιστορικές καμπές.

Οι μπολσεβίκοι ατσαλώθηκαν στη θεωρητική, πολιτική και πρακτική πάλη πολλά χρόνια πριν την επανάσταση. Μέσα από τις θύελλες και τα αιματηρά διδάγματα της επανάστασης του 1905 - 1907, μέσα από τα τρομερά χρόνια της αντίδρασης που διαδέχτηκαν την επανάσταση, μέσα από τη φωτιά και τους καπνούς του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, κυνηγημένοι στην παρανομία, διέσωσαν την πίστη στα ιδεώδη της εργατικής τάξης, υπερασπίζοντας αποφασιστικά το μαρξισμό ενάντια σε κάθε είδους αναθεώρηση και παρέκκλιση, αναπτύσσοντας δημιουργικά την επαναστατική μαρξιστική θεωρία, συνενώνοντάς την στην πορεία της επανάστασης με το μαζικό προλεταριακό κίνημα.


Η νίκη του Οκτώβρη δεν ήρθε ξαφνικά. Είχε προηγηθεί μια πολυετής και σύνθετη προσπάθεια θεωρητικής, πολιτικής και πρακτικής επαναστατικής δράσης με επικεφαλής τον Λένιν. Οι μπολσεβίκοι νίκησαν γιατί κατάφεραν να ανταποκριθούν στο ρόλο τους ως επαναστατικής πρωτοπορίας. Αποτέλεσαν πρωτοπορία σκέψης και δράσης, επαναστατικής θεωρίας και επαναστατικής πολιτικής πράξης.

Ο Λένιν έβαλε τα θεμέλια για τη συγκρότηση του επαναστατικού Κόμματος Νέου Τύπου. Με το θεμελιώδες έργο του «Τι να κάνουμε;» (1902), ανέδειξε την ανάγκη σφυρηλάτησης ενός ισχυρού κόμματος, με μέλη συνειδητούς αγωνιστές - μαχητές, που η οργανωτική του συγκρότηση θα αποτυπώνει την πρωτοπόρα επαναστατική ιδεολογία του. Ο Λένιν θεωρούσε το Κόμμα ένα οργανωμένο και πειθαρχημένο σύνολο, που για να γίνει κανείς μέλος του έπρεπε να αποδέχεται το Πρόγραμμά του, να το υποστηρίζει με υλικά μέσα και να συμμετέχει προσωπικά σε μία από τις Κομματικές Οργανώσεις του. Το ζήτημα αυτό αποτύπωνε ουσιαστικά τη διαπάλη για την πολιτική φυσιογνωμία και τη δυνατότητα του Κόμματος να εκπληρώνει το ρόλο του ως επαναστατικής πρωτοπορίας που καθοδηγεί την εργατική τάξη στην ιστορική της αποστολή, όπως αποδείχθηκε και από την εξέλιξη των ιστορικών γεγονότων, που δικαίωσε τις επεξεργασίες του Λένιν.

Ο Λένιν από νωρίς μελετά την καπιταλιστική οικονομική ανάπτυξη της τσαρικής Ρωσίας με το έργο του «Η ανάπτυξη του καπιταλισμού στη Ρωσία» (Απαντα τ. 3), που γράφτηκε την περίοδο 1896 - 1899, θεμελιώνοντας τον πρωτοπόρο ρόλο της εργατικής τάξης.Με το ιστορικής σημασίας έργο του «Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού» αποκαλύπτει την οικονομική και πολιτική ουσία του ιμπεριαλισμού ως του νέου και τελευταίου σταδίου του καπιταλισμού. Φανερώνει ότι στον μονοπωλιακό καπιταλισμό οξύνονται όλες οι αντιθέσεις της καπιταλιστικής κοινωνίας και ταυτόχρονα αναπτύσσεται ολόπλευρα η κοινωνικοποίηση της παραγωγής, γίνεται η «υλική προετοιμασία» για την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού και το πέρασμα στον κομμουνιστικό τρόπο παραγωγής. Στις παραμονές της επανάστασης, το καλοκαίρι του 1917, ολοκληρώνει το «Κράτος και Επανάσταση», τεκμηριώνοντας τη θεμελιώδη μαρξιστική θέση για την ανάγκη τσακίσματος του αστικού κράτους και την αντικατάστασή του από τα επαναστατικά όργανα εξουσίας της εργατικής τάξης, τη δικτατορία του προλεταριάτου. Το έργο αυτό είχε κομβική σημασία σε συνθήκες διεκδίκησης της εξουσίας.


Οι επεξεργασίες αυτές φώτισαν τις δυνατότητες κοινωνικοποίησης των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής την εποχή του μονοπωλιακού καπιταλισμού, όσο και τις δυνατότητες που δημιουργούσαν η ανισόμετρη οικονομική και πολιτική ανάπτυξη και η όξυνση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών ώστε να σπάσει η ιμπεριαλιστική αλυσίδα στον αδύναμο κρίκο της και να ξεκινήσει η προσπάθεια οικοδόμησης τους σοσιαλισμού σε μία χώρα ή ομάδα χωρών. Ανέδειξαν ότι ο μονοπωλιακός καπιταλισμός σημαίνει βάθεμα της βασικής αντίθεσης της καπιταλιστικής κοινωνίας, ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και την ατομική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της, τον παρασιτικό ρόλο του μετόχου - καπιταλιστή, ότι ο ιμπεριαλισμός έχει πια περάσει σε μια «αντίδραση σε όλη τη γραμμή» και δεν επιτρέπει την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που έχουν αναπτυχθεί προς όφελος της κοινωνικής προόδου. Οι επεξεργασίες αυτές συνέβαλαν καθοριστικά ώστε ο Λένιν, αναπτύσσοντας τη στρατηγική των μπολσεβίκων, να ξεπεράσει στην πράξη τις θέσεις που κυριαρχούσαν έως τότε στον μαρξισμό (Πλεχάνοφ, Κάουτσκι κ.ά.), όπως και αυτές των μενσεβίκων, οι οποίοι θεωρούσαν ότι η Ρωσία έπρεπε να περάσει ένα στάδιο «ωρίμανσης» του καπιταλισμού και μετά να τεθεί το θέμα της εργατικής εξουσίας.

Κορυφαίας σημασίας είναι το έργο του Λένιν «Οι Θέσεις του Απρίλη», το οποίο είναι απαραίτητο για τη μελέτη και κατανόηση της πορείας και ανάπτυξης της επαναστατικής πολιτικής των μπολσεβίκων από το Φλεβάρη του 1917 μέχρι τον Οκτώβρη. Στις «Θέσεις του Απρίλη» και στα άλλα γραπτά της περιόδου, ο Λένιν έκανε μια πολύ σαφή εκτίμηση του χαρακτήρα της επανάστασης του Φλεβάρη. Εκτιμούσε ότι η εξουσία άλλαξε χέρια, πέρασε στα χέρια της αστικής τάξης. Απέναντι στη θέση των λεγόμενων «παλιών μπολσεβίκων» (Κάμενεφ, Ζηνόβιεφ κ.ά.) ότι η αστικοδημοκρατική επανάσταση δεν είχε ολοκληρωθεί και ότι δεν είχαν πραγματοποιηθεί μια σειρά στόχων (π.χ. Συντακτική Συνέλευση, αγροτική μεταρρύθμιση), ο Λένιν απάντησε ότι το κύριο ζήτημα σε κάθε επανάσταση είναι το ζήτημα της εξουσίας. Με αυτήν την έννοια, η αστικοδημοκρατική επανάσταση είχε τελειώσει. Με τις «Θέσεις του Απρίλη» ο Λένιν ουσιαστικά σάλπισε το κάλεσμα στην προλεταριακή επανάσταση. Για αυτήν την περίοδο είναι σημαντική η συλλογή κειμένων με τίτλο «Από τον Απρίλη στον Οκτώβρη», που θα κυκλοφορήσει τις επόμενες βδομάδες.


Κομβική για τη νίκη της επανάστασης ήταν η λενινιστική επεξεργασία για τον πόλεμο. Στις συνθήκες του Α' Παγκοσμίου οι μπολσεβίκοι ήταν εκείνοι που κατάφεραν να αναπτύξουν τη συνεπή διεθνιστική επαναστατική γραμμή. Στη συλλογή κειμένων του Λένιν «Για τον πόλεμο και τη σοσιαλιστική επανάσταση» περιλαμβάνονται κείμενα της περιόδου 1914 - 1917 τα οποία αποτυπώνουν τη μεγάλη σημασία της ταξικής - επιστημονικής προσέγγισης στο ζήτημα του πολέμου, πράγμα που έδωσε τη δυνατότητα στο κόμμα των μπολσεβίκων να καθοδηγήσει την εργατική τάξη της Ρωσίας στη νίκη της επανάστασης, ενάντια στη δική της αστική τάξη. Αναδεικνύονται η σφοδρή πολεμική με το σοσιαλσοβινισμό, που θέτει την εργατική τάξη «κάτω από ξένη σημαία», αλλά και τον πασιφισμό, που αφοπλίζει την εργατική τάξη, η ανάγκη μετατροπής του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε πάλη για την εργατική εξουσία, καθώς και η συγκεκριμένη επεξεργασία αυτής της γραμμής ώστε να πείθονται και να τραβιούνται οι εργατικές - λαϊκές μάζες σε επαναστατική κατεύθυνση.

Μια σημαντική πτυχή της δράσης των μπολσεβίκων αναδεικνύεται στη συλλογή κειμένων του Λένιν «Από τη μαχητική πείρα των μπολσεβίκων». Είναι πλευρά όχι ιδιαίτερα γνωστή στο ευρύ κοινό: Η οργανωτική ετοιμότητα στο καθήκον καθοδήγησης της ένοπλης επαναστατικής εξέγερσης για την κατάκτηση της εξουσίας, η πρακτική και τεχνική υποδομή τόσο των μπολσεβίκων όσο και μιας ευρύτερης δύναμης εργατών, αποφασισμένων να αποτελέσουν τη δύναμη κρούσης της επανάστασης. Η έκδοση αυτή περιλαμβάνει κείμενα που αφορούν την επανάσταση του 1905 που ηττήθηκε, την πάλη των χρόνων 1908 - 1912, όπου η πάλη πήρε έως ένα βαθμό το χαρακτήρα παρτιζάνικων συγκρούσεων, και βέβαια την Επανάσταση του 1917 και την πραγματοποίηση της ένοπλης εξέγερσης.

«Η εποχή του ιμπεριαλισμού και των ιμπεριαλιστικών κλονισμών» - Κατανοώντας την ιστορική περίοδο


Η Οκτωβριανή Επανάσταση ξέσπασε μέσα στις συνθήκες που διαμόρφωσε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, αυτός ο «μεγάλος σκηνοθέτης της επανάστασης», όπως τον χαρακτήρισε ο Λένιν. Ο πόλεμος προκλήθηκε από τον οξύτατο ανταγωνισμό μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και η εξέλιξή του έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση επαναστατικών συνθηκών που έθεσαν στη ημερήσια διάταξη το ζήτημα της πάλης για την εξουσία. Το βιβλίο του Γκόντος Ερνο «Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος και η προϊστορία του» παρουσιάζει μια περιεκτική εικόνα της περιόδου που προηγήθηκε και οδήγησε στον πόλεμο, όπως και την εξέλιξή του, με πλούσια εικονογράφηση που το καθιστά ιδιαίτερα χρήσιμο για τις νέες (και όχι μόνο) ηλικίες.

Για την Οκτωβριανή Επανάσταση πιο συγκεκριμένα διαφωτιστική είναι η έκδοση «Οκτώβρης 1917, η πορεία των μπολσεβίκων προς τη νίκη». Προσφέρει πλούσια στοιχεία για την ιστορική πορεία του εργατικού κινήματος από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης. Η μελέτη του βιβλίου βοηθάει τον αναγνώστη να καταλάβει με ποιο τρόπο κατάφεραν οι μπολσεβίκοι, σε δύσκολες συνθήκες, να διαμορφώσουν επαναστατική γραμμή, να υπερνικήσουν την επιρροή των αστικών και μικροαστικών δυνάμεων στις λαϊκές μάζες και να καθοδηγήσουν την εργατική τάξη στην πραγματοποίηση της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Ιδιαίτερα πλούσιο και αποκαλυπτικό για τις συνθήκες της ταξικής πάλης στη Ρωσία του 1917 είναι το υλικό που περιλαμβάνεται στην εικονογραφημένη έκδοση «1917 - Η πορεία προς την Οκτωβριανή Επανάσταση από μήνα σε μήνα». Η έκδοση αυτή παρουσιάζει το πυκνό σε πολιτικά γεγονότα 1917 μέσα από πλούσια εικονογράφηση, αξιοποιώντας φωτογραφίες και ντοκουμέντα της εποχής, χαρακτηριστικές τοποθετήσεις των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων που συγκρούστηκαν κατά την επανάσταση, δημοσιεύματα των εφημερίδων, μικρές καθημερινές ειδήσεις, αποσπάσματα από μυστικές εκθέσεις της τσαρικής αστυνομίας, εκτιμήσεις ξένων διπλωματών. Στο σύνολό τους προσφέρουν στον αναγνώστη το «σύμπαν» του επαναστατικού 1917, ανασυνθέτοντας το κλίμα και την ατμόσφαιρα της συναρπαστικής αυτής περιόδου.

Ο Λένιν μέσα από τη λογοτεχνική πένα


Από τη «Σύγχρονη Εποχή» κυκλοφορούν επίσης εκδόσεις στις οποίες παρουσιάζονται πλευρές των ιστορικών γεγονότων της εποχής, της δράσης και της προσωπικότητας του Λένιν, μέσα από τη λογοτεχνική αφήγηση.

Το βιβλίο του Λ. Γκιούρκο «Ο Λένιν τον Οκτώβρη» αποτελεί μια ιδιαίτερα ζωντανή παρουσίαση των γεγονότων της Οκτωβριανής Επανάστασης και της δράσης του Λένιν. Ο συγγραφέας με γλαφυρό λογοτεχνικό ύφος καταφέρνει να ανασυνθέσει το κλίμα και τη γενικότερη ατμόσφαιρα της εποχής, αλλά και να αναδείξει κομβικά ζητήματα της επαναστατικής πάλης, όπως: Η διαλεκτική σχέση Κόμματος - λαϊκών μαζών, ο ρόλος της ηγετικής προσωπικότητας στο επαναστατικό κίνημα, οι συνθήκες που αποτυπώνουν την απότομη αλλαγή στο συσχετισμό των τάξεων, η απότομη άνοδος των διαθέσεων των μαζών και η αποφασιστική δράση των μπολσεβίκων, καθώς και η διαλεκτική σχέση επιστημονικής γνώσης και πείρας από τον ταξικό αγώνα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ποιητικό έργο του Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι «Β. Ι. Λένιν», το οποίο γράφτηκε μετά το θάνατο του Λένιν (Γενάρης του 1924) και δημοσιεύτηκε τον Οκτώβρη του 1924.

Ο Μαγιακόφσκι σημειώνει στην αυτοβιογραφία του ότι ήδη από το 1923 είχε αρχίσει να σκέφτεται ένα ποιητικό έργο για τον Λένιν.

Οπως αναφέρεται στο σχετικό σημείωμα της έκδοσης, η μεγάλη αδελφή του ποιητή, Λιουντμίλα, εξιστορεί στις αναμνήσεις της πως ο Μαγιακόφσκι «συγκλονίστηκε πολύ βαθιά από το θάνατο του Λένιν, που τον αντιμετώπισε σαν θάνατο του πιο κοντινού δικού του (...) Τη μορφή του Λένιν, τις ιδέες του Λένιν, ο Βολόντια τις αναπολούσε στην ποιητική του δουλειά μόνιμα, ως το τέλος της ζωής του».

Τέλος, ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το ιστορικό μυθιστόρημα του Ε. Καζακίεβιτς «Το Γαλάζιο Τετράδιο», του οποίου η υπόθεση τοποθετείται το καλοκαίρι του 1917, περίοδο κατά την οποία ο Λένιν έχει περάσει στην παρανομία μετά τις διώξεις της Προσωρινής Κυβέρνησης. Ουσιαστικά το «Γαλάζιο Τετράδιο» παρουσιάζει, μέσα από τη μυθοπλασία, την ταραγμένη και κρίσιμη περίοδο που προηγήθηκε της εξέγερσης του Οκτώβρη. Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από το τετράδιο σημειώσεων του Λένιν «Ο μαρξισμός για το κράτος», στο οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως και ήταν δεμένο με γαλάζιο εξώφυλλο. Εκεί ο Λένιν είχε συγκεντρώσει το υλικό το οποίο επεξεργάστηκε και εξέδωσε τελικά σε ολοκληρωμένη μορφή με το έργο του «Κράτος και Επανάσταση».

Οταν δημοσιεύτηκε το «Κράτος και Επανάσταση», ο Λένιν αποκάλυψε ότι δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει τη μελέτη του όπως αρχικά είχε σχεδιάσει, σκοπεύοντας να συμπεριλάβει και ένα κεφάλαιο για την πείρα από τις επαναστάσεις του 1905 και του 1917 στη Ρωσία, καθώς η εργασία του «διακόπηκε» από τα πολιτικά καθήκοντα της εξέγερσης του Οκτώβρη. Οπως ο ίδιος γράφει στον επίλογο της πρώτης έκδοσης (με ημερομηνία 30 Νοέμβρη 1917): «Η μπροσούρα αυτή γράφτηκε τον Αύγουστο με Σεπτέμβρη του 1917. Είχα ήδη καταρτίσει το σχέδιο του επόμενου, έβδομου κεφαλαίου: ''Η πείρα των ρωσικών επαναστάσεων του 1905 και του 1917''. Εκτός όμως από τον τίτλο δεν κατάφερα να γράψω ούτε μια αράδα από το κεφάλαιο αυτό: Με ''εμπόδισε'' η πολιτική κρίση, η παραμονή της Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917. Από ένα τέτοιο ''εμπόδιο'' μπορείς μόνο να χαίρεσαι (...) Είναι πιο ευχάριστο και χρήσιμο να πραγματοποιείς την ''πείρα της επανάστασης'', παρά να γράφεις γι' αυτήν».


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ