Σάββατο 22 Φλεβάρη 2020 - Κυριακή 23 Φλεβάρη 2020
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 35
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
«ΔΙΑΡΡΟΗ ΕΓΚΕΦΑΛΩΝ» ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Σύγχρονοι «νομάδες» στην εργασιακή ζούγκλα της Ευρώπης

Copyright 2020 The Associated

Πάνω από 450.000 υπολογίζονται οι Ελληνες που εγκατέλειψαν την Ελλάδα από το 2007 μέχρι και το 2016, ιδιαίτερα στα χρόνια της καπιταλιστικής κρίσης, αναζητώντας εργασία στο εξωτερικό, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα της ICAP. Το 90% είναι απόφοιτοι Ανώτατης Εκπαίδευσης, εκ των οποίων το 64% διαθέτει υψηλή εξειδίκευση, είναι κάτοχοι μεταπτυχιακών ή/και διδακτορικών. Το 68% είναι μέχρι 35 ετών, χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις.

Το 55% αναφέρει ως λόγο μετανάστευσης την αναζήτηση εργασίας, έχοντας όμως εργαστεί στην Ελλάδα, ενώ μόλις ένας στους 10 δηλώνει ότι δεν έχει εργαστεί ποτέ στην Ελλάδα και αναζητά εργασία σε άλλη χώρα. Ο «επαναπατρισμός» ενός ικανού αριθμού από αυτούς αποτελεί πεδίο αντιπαράθεσης ανάμεσα στη ΝΔ και τον ΣΥΡΙΖΑ, με αλληλοκατηγορίες για το «ποιος έδιωξε τους νέους εργαζόμενους και επιστήμονες από τη χώρα», αλλά και ανταγωνισμό για το ποιος μπορεί να διαμορφώσει καλύτερες προϋποθέσεις και κίνητρα επανόδου.

Τον λόγο τον περιγράφει ο ΣΕΒ σε δελτίο του για το «brain gain», την ανάσχεση δηλαδή και αντιστροφή του «brain drain», όπως ονομάστηκε η διαρροή χιλιάδων εξειδικευμένων και νέων σε ηλικία εργαζομένων προς τις αγορές εργασίας του εξωτερικού: «Η ανάσχεση της τάσης αυτής, πόσο μάλλον η αντιστροφή της, πρέπει να γίνει εθνικός στόχος, ενόψει των μεγάλων προκλήσεων της εποχής, καθώς οι γνώσεις και δεξιότητές τους αποτελούν σημαντικό εφόδιο για τον παραγωγικό μετασχηματισμό και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας», αναφέρει ο Σύνδεσμος των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων.

Ανησυχούν για τα κέρδη τους

Τα ίδια πάνω κάτω ισχυριζόταν και ο υπουργός Εργασίας Γ. Βρούτσης, μιλώντας τον περασμένο Νοέμβρη για την ανάγκη να καταπολεμηθεί το «brain drain»: «Ο τεχνολογικός μετασχηματισμός της αγοράς εργασίας λόγω της εκθετικής διείσδυσης των νέων τεχνολογιών, όπως αυτή της τεχνητής νοημοσύνης, συνιστούν μείζονες προκλήσεις για τη χώρα μας, καθώς θα έχουν άμεση επίδραση στην παραγωγική της διαδικασία (...) Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου της "διαρροής εγκεφάλων" και η ριζική αναδιαμόρφωση της αγοράς εργασίας σε ένα νέο ψηφιακό περιβάλλον είναι απαραίτητες προϋποθέσεις του νέου αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας».

Οπως προκύπτει μάλιστα από έρευνα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, η ανησυχία του κεφαλαίου και των κυβερνήσεών του για τη «διαρροή εγκεφάλων» δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο, καθώς «η φυγή εκατομμυρίων νέων, μορφωμένων από τα κράτη της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης προς τη Βόρεια και Δυτική Ευρώπη έχει καταστεί η κύρια αιτία ανησυχίας στα κράτη - μέλη της ΕΕ, όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Ρουμανία».

Η προτεραιότητα που τίθεται επομένως είναι να επιστρέψει ένα σημαντικό μέρος από αυτό το επιστημονικό και εξειδικευμένο δυναμικό, το οποίο αντιμετωπίζεται ως «κεφάλαιο» από τα μονοπώλια που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας, απέναντι στις προκλήσεις της «4ης βιομηχανικής επανάστασης» και της «ψηφιακής εποχής», όπως ονομάζουν την εισαγωγή τεχνολογίας αιχμής στην παραγωγή και τη γενικευμένη αντικατάσταση των μέσων παραγωγής, που επηρεάζει συθέμελα και τις εργασιακές σχέσεις.

Ανάμεσα σε άλλα, ο ΣΕΒ προτείνει «την άρση της υπερφορολόγησης της παραγωγικής εργασίας και τη μείωση του υψηλού μη μισθολογικού κόστους αυτής, δράσεις διασύνδεσης των Ελλήνων του εξωτερικού με την εγχώρια επιχειρηματική και ερευνητική κοινότητα, δημιουργία ενός μόνιμου μηχανισμού παρακολούθησης και σχεδιασμού πολιτικών για την αντιμετώπιση του brain drain» και άλλα μέτρα, ενισχυτικά στην επιχορήγηση του μισθού που ανακοίνωσε πρόσφατα η κυβέρνηση.

«Ζούγκλα», όπως κι αν το δεις...

Σε ποια «αγορά» όμως τους καλούν να επιστρέψουν; Ορισμένα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τους πτυχιούχους Ανώτατης Εκπαίδευσης δίνουν αποκαλυπτική απάντηση στο ερώτημα: Η προσωρινή ή σύμβαση ορισμένου χρόνου συναντιέται πιο συχνά σε όσους ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους από το 2006 και μετά. Σχεδόν έξι στους 10 εργαζόμενους, οι οποίοι έλαβαν πτυχίο Ανώτατης Εκπαίδευσης μετά το 2011, δηλώνουν ότι λαμβάνουν μισθό από 400 ευρώ έως 800 ευρώ, ενώ ποσοστό 16% δηλώνει ότι αμείβεται με λιγότερα από 400 ευρώ!

Αυτός είναι επομένως ο «παράδεισος» που τους υπόσχονται, και μάλιστα στη φάση της ανάπτυξης και όχι της κρίσης, οπότε εγκατέλειψε τη χώρα η συντριπτική πλειοψηφία των σύγχρονων οικονομικών μεταναστών, κάτω από το βάρος της ανεργίας. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι η δουλειά και η ζωή εκεί που πήγαν, έχουν κάτι να ζηλέψουν από τη σύγχρονη εργασιακή ζούγκλα που διαμορφώνεται σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο και στην ΕΕ, με αντεργατικούς νόμους των κυβερνήσεων, που διαμορφώνουν προϋποθέσεις έντασης της εκμετάλλευσης, ακόμα κι εκεί που οι μισθοί εμφανίζονται σχετικά υψηλότεροι σε σύγκριση με άλλους κλάδους.

Να πώς περιγράφει στον «Ριζοσπάστη» την απόφασή του να φύγει από τη χώρα ο Χρήστος Μπ., που σήμερα ζει στην Αγγλία: «Ολοκλήρωσα τις σπουδές μου το 2010, κι όταν τελείωσα τη θητεία μου στο στρατό, βρέθηκα για 6 μήνες άνεργος, στην επαρχία, με χαρτζιλίκι από τους γονείς. Τα μάζεψα και έφυγα. Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι μετά από τόσες θυσίες, τόσα χρόνια σπουδών, δεν μπορούσα να βρω τι πιο απλό; Μια δουλειά στον τόπο μου και στο αντικείμενό μου. Από τότε άλλαξα τρεις χώρες: Ιταλία, Κύπρο και τα τελευταία πέντε χρόνια βρίσκομαι στο Λονδίνο. Ενας σύγχρονος νομάς».

Ιδιες εμπειρίες και για τον Τάσο Μ., ο οποίος βρέθηκε στην Αγγλία «καθώς εκεί βρήκα μια θέση διδακτορικού. Ομως στην πραγματικότητα ήταν από τις πολύ λίγες επιλογές για επιβίωση, καθώς στην Ελλάδα το μόνο που μπορούσα να κάνω ήταν ιδιαίτερα μαθήματα και αυτό γινόταν όλο και πιο δύσκολο». Σημειώνουμε ότι σύμφωνα με έρευνα της ΕΕ που έγινε πέρυσι σε Λονδίνο και Κάτω Χώρες, λιγότεροι από το 10% των Ελλήνων μεταναστών σχεδιάζουν να επιστρέψουν τα επόμενα τρία χρόνια και μόνο το 20% επιθυμούν να το κάνουν μακροπρόθεσμα.

Συμβόλαια «staff bank» και αστερίσκοι

Ο Χρήστος εργάζεται ως υπεύθυνος φαρμακοποιός στο τμήμα Ιατρικών Υπηρεσιών φαρμακευτικής εταιρείας, με ατομική σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου.

«Το εξωτερικό είναι μια διέξοδος, αλλά δεν είναι η Γη της Επαγγελίας. Κανείς δεν σε περιμένει με ανοιχτές αγκάλες. Η δουλειά μου σε περιόδους έντασης μπορεί να φτάσει και τις 50 ώρες τη βδομάδα. Εννοείται απλήρωτες, αφού όλα τα "εξτρά" καλύπτονται από τους αστερίσκους του συμβολαίου μου. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά πρέπει να είμαι διαθέσιμος και να απαντώ σε τηλέφωνα από ασθενείς - πελάτες σε 24ωρη βάση, 7 μέρες τη βδομάδα. Για την εταιρεία, όμως, αυτό θεωρείται απλά "διαθεσιμότητα" και όχι χρόνος εργασίας».

Ο Τάσος δουλεύει ως επιστημονικός συνεργάτης στο δημόσιο νοσοκομείο, με διετές συμβόλαιο. Να σημειωθεί ότι μόνο στο χώρο της Υγείας έχουν μεταναστεύσει και εργάζονται στο εξωτερικό περίπου 18.000 γιατροί, ενώ το μεγαλύτερο ρεύμα κατευθύνεται προς τη Γερμανία.

Οπως λέει στον «Ριζοσπάστη», «το πρώτο εξάμηνο δούλευα με ένα καθεστώς "ωριαίου" εργαζόμενου, το λεγόμενο "staff bank" ("τράπεζα εργαζομένων"). Πρόκειται για μορφή συμβολαίου όπου το πόσες ώρες θα δουλέψεις εξαρτάται από το νοσοκομείο και μόνο, το οποίο σε καλεί οπότε και αν θέλει: Από 0 ώρες τη βδομάδα έως και τις μέγιστες που ορίζει η συμφωνία. Δεν υπάρχει απολύτως τίποτα που να σε υπερασπίζεται σε οποιαδήποτε αντιπαράθεση με το νοσοκομείο, αφού η συμφωνία ορίζει ρητά ότι δεν υποχρεούται να καλύψει ούτε μισή ώρα, αν δεν κρίνει ότι χρειάζεται. Σε τέτοιο καθεστώς είναι πολλοί εργαζόμενοι, ακόμα και αυτοί που καλύπτουν πάγιες ανάγκες, με το πρόσχημα του ελαστικού ωραρίου.

Κι επειδή σε πιέζει η ανεργία, αναγκάζεσαι να κάνεις την έξτρα δουλειά, γιατί αλλιώς δεν θα σου γίνει ανανέωση συμβολαίου. Αυτό είναι και το βασικό μέτρο πίεσης, αφού οι συμβάσεις αορίστου χρόνου σπανίζουν. Το ανειδίκευτο προσωπικό σαφώς βιώνει πολύ χειρότερα από όλες τις απόψεις, μισθού, ωραρίου, συμπεριφοράς κ.τ.λ. Οι νέοι γιατροί βιώνουν εξαντλητικά ωράρια, που πολλές φορές γίνονται επικίνδυνα για τους ίδιους και για τον ασθενή. Στον τομέα της έρευνας στη Βιολογία - Ιατρική η πίεση για δημοσιεύσεις και χρηματοδοτήσεις είναι πια δεδομένη».

«Η εντατικοποίηση - λέει ο Χρήστος - γίνεται με το "γάντι", με ...αγγλικό τρόπο. Κλασικό παράδειγμα ο βομβαρδισμός με e-mails από τη manager σου για να "τσεκάρει" αν απάντησα στο τάδε ηλεκτρονικό μήνυμα, με το πρόσχημα "πρέπει να ενημερώσω τον διευθυντή". Η επιβράβευση, σε καταφατική απάντηση, έρχεται με χαρακτηρισμούς "Καλή δουλειά. Αντέχεις την πίεση". Αν έχεις καθυστερήσει για οποιοδήποτε λόγο, η κριτική γίνεται με όρους προπόνησης: "Να είσαι πιο δραστήριος, υπάρχει περιθώριο βελτίωσης", που μαθηματικά σε γεμίζει με απορίες για το "τι δεν κάνω καλά;", ενώ στην ουσία απλά δεν είναι αρκετό ένα 24ωρο για να "βγάλεις" τη δουλειά».

Υπεράνω όλων η αγορά

Συζητώντας για τους μισθούς, οι απαντήσεις είναι αφοπλιστικές: «Ο μισθός σου εδώ κρίνεται μόνο από τις τάσεις της αγοράς, δηλαδή πόσο πιάνεις εσύ στον τομέα σου με βάση το τι παίρνουν οι γύρω. Στον τομέα της Υγείας, αν και υπάρχουν καθορισμένες βαθμίδες με μισθούς και ωράρια, ακόμη κι αυτές οι βαθμίδες "παζαρεύονται" από τους εργοδότες. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, αν είσαι εξειδικευμένο προσωπικό "την βγάζεις", αν όχι, δεν έχω ιδέα πώς θα επιβιώσεις», λέει ο Τάσος.

Κι όλα αυτά σε μια πόλη όπως το Λονδίνο, όπου χρειάζονται περίπου 850 λίρες (1.025 ευρώ) μόνο για σπίτι, χώρια τα έξοδα για τα παιδιά!

«Ολα ξεκινούν και τελειώνουν στην τελευταία σελίδα του συμβολαίου σου, όπου το δόγμα είναι ένα: Πάνω απ' όλα η εταιρεία! Ούτε καν λόγος για Συλλογική Σύμβαση Εργασίας και τέτοια "αναχρονιστικά"», προσθέτει ο Χρήστος. «Στη δουλειά μου έχω ιδιωτική ασφάλιση υγείας, που ουσιαστικά μου δίνει πρόσβαση σε δημόσια νοσοκομεία. Για σύνταξη πάλι, δεν ξέρω τι μου ξημερώνει. Οσο είμαι στην Αγγλία έχω αλλάξει τρεις δουλειές και σε καθεμιά διαφορετικό fund διαχειρίζεται τις εισφορές μου. Αν ποτέ φύγω από δω δεν ξέρω τι ένσημα θα πάρω μαζί, μιας και όλες οι εισφορές μου τζογάρονται κανονικά! Κι όλα αυτά ζώντας χωρίς χρόνο για μένα, με μιάμιση ώρα να πάω στη δουλειά κι άλλο τόσο να γυρίσω, 8 - 10 ώρες δουλειά, σούπερ μάρκετ, να μαγειρέψω κάτι και καληνύχτα!»...


Ε.


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ