Τετάρτη 5 Φλεβάρη 2020
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 14
ΝΕΟΛΑΙΑ (ΤΕΤΡΑΣΕΛΙΔΟ)
ΤΙ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Με αφορμή την «απογοητευτική» επίδοση των Ελλήνων μαθητών στο πρόγραμμα PISA

«ΣΟΚ! Οι Ελληνες μαθητές τελευταίοι στην Ευρώπη», «Μετεξεταστέοι οι Ελληνες μαθητές», «Τούβλα οι Ελληνες μαθητές». Αυτά είναι κάποια από τα πρωτοσέλιδα του έντυπου και διαδικτυακού Τύπου μετά τα αποτελέσματα του διεθνούς διαγωνισμού PISA, που αξιολογεί το επίπεδο των 15χρονων σε κατανόηση κειμένου, Μαθηματικά και φυσικές επιστήμες.

Κάνοντας παντιέρα τις «απογοητευτικές» επιδόσεις της Ελλάδας στο διαγωνισμό, η κυβέρνηση προσπαθεί να παρουσιάσει τις προτεινόμενες αντιδραστικές μεταρρυθμίσεις ως τη «θεραπεία διά πάσαν νόσον». Η υπουργός Παιδείας, Ν. Κεραμέως, σχολιάζει: «Τα αποτελέσματα του διαγωνισμού PISA για το 2018 καταδεικνύουν μία χρόνια παθογένεια του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Απαιτούνται δομικές και ουσιαστικές παρεμβάσεις, ξεκινώντας από τα "θεμέλια", δηλαδή από το ίδιο το νηπιαγωγείο... Θέλουμε να δώσουμε έμφαση στην καλλιέργεια ήπιων δεξιοτήτων, όπως η κριτική σκέψη και η συνεργατικότητα».

Γι' αυτό άλλωστε στην ατζέντα της κυβέρνησης για την Εκπαίδευση του 2020 ξεχωρίζουν: Τα «Προγράμματα Σπουδών για τη συστηματικότερη καλλιέργεια ήπιων δεξιοτήτων», η «ενίσχυση της αυτονομίας και εξωστρέφειας των σχολικών μονάδων», η «επένδυση, με σχεδιασμό, στην εξωστρέφεια του εκπαιδευτικού μας συστήματος με την καλλιέργεια διμερών σχέσεων με χώρες που έχουν επιδείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών στην Ελλάδα, όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα...».


Πράγματι, οι απαιτήσεις, τόσο για την εργασία όσο και για την εκπαίδευση, αλλάζουν γρήγορα. Υπάρχουν η απαίτηση για αποτελεσματικότερο συνδυασμό γνώσεων και δεξιοτήτων, η αναθεώρηση προγραμμάτων σπουδών, η συνεχής επιμόρφωση και ο συντονισμός με τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες.

Υπάρχει η απαίτηση οργάνωσης της εργασίας σε πιο διευρυμένα δίκτυα επικοινωνίας και συνεργασίας, εφόσον όλο και περισσότεροι άνθρωποι από διαφορετικές κουλτούρες εργάζονται για τον ίδιο σκοπό, σε πολυδιάστατα έργα, με τη συμβολή διαφορετικών επιστημονικών και τεχνικών κλάδων. Η κοινωνικοποίηση της εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο είναι γεγονός. Ομως, όσο το αποτέλεσμά της το ιδιοποιείται μία χούφτα ανθρώπων, η διαστρέβλωση, ο ανορθολογισμός και η ημιμάθεια θα διογκώνονται.

Οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί, όπως ο ΟΟΣΑ, που εξυπηρετούν τα οικονομικά συμφέροντα όλο και μικρότερου τμήματος του παγκόσμιου πληθυσμού με έντονο ανταγωνισμό, αντιμετωπίζουν την Εκπαίδευση και ως πεδίο κερδοφορίας. Αυτό συμβαίνει αφενός βραχυπρόθεσμα, μέσω επενδύσεων σε εκπαιδευτικά προγράμματα, ιδιωτικά εκπαιδευτικά και συμβουλευτικά ιδρύματα, εκπαιδευτικό τουρισμό και αφετέρου μακροπρόθεσμα, ως πεδίο βελτίωσης της βασικής τους πρώτης ύλης, της ανθρώπινης εργασίας, που θα αυξήσει την παραγωγικότητα και έτσι τα κέρδη τους.


Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να αντιμετωπίσουμε και τις κατά καιρούς εκθέσεις αξιολόγησης του ΟΟΣΑ ή άλλων ιμπεριαλιστικών οργανισμών.

Και να γίνει αυτό, πρέπει αντικειμενικά να αποτυπώνουν και στοιχεία της πραγματικότητας. Ωστόσο, η εικόνα που δίνουν παραμένει τμηματική και επιφανειακή. Γιατί υπάρχει ο φακός του κέρδους που παραμορφώνει τους σκοπούς. Υπάρχει η αστική αντίληψη για τη γνώση, που παρόλο που αναπτύσσεται, αυτή δίνεται με το σταγονόμετρο. Τόσο όσο επιτρέπει και απαιτεί το κεφάλαιο.

PISA όπως ΟΟΣΑ

Για να δούμε ποιες είναι οι δεξιότητες που καλλιεργούνται από το PISA, αρκεί να θυμηθούμε πως πρόκειται για πρόγραμμα του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ), στην έκθεση του οποίου για το PISA 2018 βρίσκουμε: «Οι μαθητές θα κληθούν να εφαρμόσουν τη γνώση τους σε άγνωστες υπό εξέλιξη καταστάσεις. Για αυτό απαιτείται ένα ευρύ φάσμα δεξιοτήτων, γνωστικών (κριτική, δημιουργική σκέψη κ.α.), κοινωνικών και συναισθηματικών (γνωστές και ως ήπιες δεξιότητες/ soft skills) και πρακτικών (διαχείριση πληροφορίας και επικοινωνίας μέσω νέων τεχνολογικών συστημάτων)».

Στενά συνδεδεμένο με τις μετρήσεις του PISA είναι και το πρόγραμμα του ΟΟΣΑ PIAAC που αφορά ηλικίες 16-65 χρονών. Αξιολογεί συγκεκριμένα τρεις «δεξιότητες - κλειδιά» στην επεξεργασία πληροφορίας: Ανάγνωση (literacy), αριθμητική (numeracy) και επίλυση προβλήματος σε πλούσια τεχνολογικά περιβάλλοντα.


Στην έκθεση του ΟΟΣΑ για το PIAAC 2016 διαβάζουμε: «Στον κόσμο όπου εκατομμύρια άνθρωποι είναι άνεργοι ενώ οι εργοδότες διαμαρτύρονται πως δεν μπορούν να βρουν καταρτισμένους εργάτες, κάτι προφανώς είναι ανισόρροπο. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να έχουν καθαρή την εικόνα όχι μόνο για το πώς αλλάζει η αγορά εργασίας αλλά και για το πόσο προετοιμασμένοι είναι οι πολίτες να ακολουθήσουν και να επωφεληθούν από την αναπτυσσόμενη οικονομία της γνώσης (knowledge-based economies)».

Ο διαγωνισμός PISA αποτυπώνει έναν εκπαιδευτικό στόχο που αντιστοιχεί στη σύγχρονη ανάγκη για ολόπλευρη μόρφωση. Στην πράξη όμως, το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει, κατά PISA, να καλλιεργεί στους μαθητές δεξιότητες, που εύκολα τυποποιούνται και αντικαθιστούν την παραδοσιακή «παπαγαλία».

Βασικό μέλημα είναι να μάθει κάποιος γρήγορα «τι να κάνει», γιατί το «να μάθει» είναι αργό και αντιοικονομικό. Παράλληλα, δεν καλλιεργεί τον επιστημονικό συλλογισμό (αίτιο - αποτέλεσμα), με συνέπεια να δημιουργούνται εμπόδια στις ανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες. Στο χώρο της Τριτοβάθμιας, οι κατευθύνσεις ενισχύουν την κατηγοριοποίηση και την πολυδιάσπαση πτυχίων από τη μία ή τον αναχρονισμό της κατάργησης διακριτών επιστημονικών αντικειμένων από την άλλη.

Οι προβληματισμοί αυτοί προκύπτουν από τα θέματα εξέτασης, τον τρόπο αξιολόγησης και τις συνέπειες των αποτελεσμάτων.

Ο μαθητής να μπορεί μόνο να αναλύει ή και να συνθέτει;

Η επιλογή θεμάτων και προβλημάτων, κατά τα πρότυπα του PISA, ακονίζουν την αναλυτική σκέψη των μαθητών αλλά όχι τη συνθετική. Δηλαδή οι μαθητές εξασκούνται σε προβλήματα γενικής φύσης, ως προς την ανάλυσή τους με ποικίλους τρόπους και μερικώς ως προς την εύρεση μιας μεθόδου επίλυσης. Μέχρι εδώ μπορούμε να πούμε πως κάτι τέτοιο είναι απολύτως αναγκαίο για τον σύγχρονο άνθρωπο. Τότε από πού προκύπτει το πρόβλημα;

Η ανεπάρκεια της θεματολογίας έχει δύο διαστάσεις. Αφενός η πλειοψηφία των θεμάτων είναι τέτοια που επιλύονται μεν με διαφορετικές προσεγγίσεις, αλλά πολύ συγκεκριμένες δε. Συνεπώς η επίλυσή τους γίνεται ένα λίγο πιο πολύπλοκο «τυφλοσούρτι», χωρίς καμία καλλιέργεια της δημιουργικότητας.

Αφετέρου το πλαίσιο των προβλημάτων, ενώ είναι ρεαλιστικό, προσεγγίζεται επιφανειακά και μονοδιάστατα. Π.χ. στο παρακάτω πρόβλημα δεν παρουσιάζεται ούτε η αιτία του, πώς προκύπτει η αλλαγή του τύπου, ούτε η αναγκαιότητα λύσης του, δηλαδή οι συνέπειες.

Τα ερωτήματα είναι αμιγώς υπολογιστικής φύσης πάνω στις πρωτοβάθμιες εξισώσεις.

Αντίθετα, ουσιαστικότερη θα ήταν η χρήση του τύπου σε μια υποθετική κατάσταση, όπου ο μαθητής θα έπρεπε να υπολογίσει τα όρια των καρδιακών του παλμών, για να διαμορφώσει πρόγραμμα άσκησης που να συνάδει με την ηλικία του, σε ένα ευρύτερο πλαίσιο δεδομένων.

Να το λύσω επειδή μου το ζητούν ή επειδή θέλω;

Η προσπάθεια να παρουσιαστεί οικείο το πλαίσιο του προβλήματος καταλήγει σε εισαγωγές όπως αυτή, που εύλογα οδηγεί τους μαθητές να πουν «Και εμένα τι με νοιάζει;».

Το βασικό κίνητρο του ανθρώπου για να λύνει προβλήματα δεν είναι απλώς το προσωπικό γούστο, αλλά κάποια κοινωνική ανάγκη. Ακριβώς επειδή στην ανάγκη αυτή βρίσκει το υποκειμενικό του όφελος, ασχολείται και συμβάλλει στη λύση. Το προσωπικό κίνητρο διαμορφώνεται κοινωνικά. Ο ακραίος υποκειμενισμός, να λύσω το πρόβλημα του άλλου, ως αντίληψη οδηγεί σε αδιέξοδο για την εμπλοκή των μαθητών. Πώς λοιπόν θα πειστεί ο μαθητής να υπολογίσει πόσους κύβους έχουν οι συνθέσεις της Σούζαν, αν δεν βρίσκει το δικό του κίνητρο; Πώς θα λύσει το πρόβλημα αν δεν το αντιληφθεί ως δικό του;

Αντίθετα, στο πλαίσιο της γεωμετρικής τεκμηρίωσης ενός ιστορικού μνημείου ο υπολογισμός του πλήθους των δομικών στοιχείων θα είχε άλλη βαρύτητα. Κάποιοι μαθητές ίσως έβρισκαν το κίνητρό τους στην ίδια την ανάγκη συντήρησης του μνημείου και της ιστορίας του. Για άλλους κίνητρο μπορεί να ήταν η αισθητική ή κάτι άλλο.

Τουλάχιστον, σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η ερώτηση «Και εμένα τι με νοιάζει;» ανοίγει μια γενικότερη συζήτηση, αντί να την κλείνει με τον εκπαιδευτικό απ' έξω.

Πώς κρίνεται η σωστή απάντηση;

Στο πρόβλημα αξιολόγησης της ικανότητας συσχετισμών που ακολουθεί, ως σωστή βαθμολογείται η απάντηση Γ, δηλαδή πως σε έναν χώρο το πολύ 5.000 τ.μ. θα χωρέσουν 20.000 όρθια άτομα.

Χώρια που δεν προβλέπεται χώρος ούτε για τη μουσική σκηνή, θεωρείται λογικό σε κάθε άτομο να αντιστοιχεί χώρος λίγο μεγαλύτερος από ένα πλακάκι. Πόσο παράλογο είναι ένα παιδί να απαντήσει το Β, σκεπτόμενο πως ένας άνθρωπος δεν είναι κολόνα και άρα κινείται; Ποιος είναι ο συσχετισμός που δεν έχει κάνει; Μήπως ότι τα έσοδα από 20.000 εισιτήρια είναι περισσότερα από αυτά των 5.000;

Κάποια συμπεράσματα

Συμπέρασμα πρώτο: Ο συντονισμός με τις απαιτήσεις του PISA σημαίνει κάποια γνωστική ανάπτυξη, αλλά όχι απαραίτητα ολόπλευρη μόρφωση.

Από την πείρα των σκανδιναβικών χωρών, φαίνεται πως οι περισσότερες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, που προτείνει ο ΟΟΣΑ, αφορούν συγχωνεύσεις σχολείων, πολυπληθέστερες τάξεις, περισσότερες εξετάσεις, αξιολόγηση εκπαιδευτικών και σχολικών μονάδων, σύνδεση των μισθών με τις επιδόσεις των εξετάσεων. Στην έκθεσή του προς τη νορβηγική κυβέρνηση προειδοποιεί: «Από την περαιτέρω χρηματοδότηση των σχολείων δεν υπάρχει όφελος» (ΟΟΣΑ, 2008).

Προκλήθηκε μια γενική «φρενίτιδα» σε μαθητές και εκπαιδευτικούς για να πετύχουν καλύτερη κατάταξη. Ασκήθηκε μεγάλη οικονομική πίεση προς τις οικογένειες για να υποστηρίξουν τα παιδιά τους. Το «PISA for schools» έγινε το προϊόν, που σαν άλλη «Τράπεζα Θεμάτων» δένει τις εξετάσεις όλο και πιο στενά με το αναλυτικό πρόγραμμα των σχολείων. Το φθινόπωρο του 2014 οι εκπαιδευτικοί των δημόσιων σχολείων προχώρησαν σε απεργία για την αντι-εκπαιδευτική αξιολόγηση και την ανούσια εντατικοποίηση της δουλειάς τους.

Συνέπεια ήταν και η αύξηση των ιδιωτικών σχολείων, με την ελεύθερη επιλογή του πιο ανταγωνιστικού προγράμματος σπουδών στα πρότυπα του PISA, όπως και η άμεση ενίσχυση ιδιωτικών συμβουλευτικών ιδρυμάτων. Ο όμιλος Pearson Inc., ιδιοκτήτης μεταξύ άλλων των εφημερίδων «Financial Times» και «The Economist», αντλεί το 80% των εσόδων του από εκπαιδευτικά προγράμματα και εξετάσεις. Είναι από τις μεγαλύτερες εταιρείες στην αναπτυσσόμενη αγορά της Εκπαίδευσης, με 40.000 εργαζόμενους σε 80 χώρες.

Συμπέρασμα δεύτερο: Τα Μαθηματικά υποβαθμίζονται σε αμιγώς συμπληρωματικό εργαλείο για την ανάγνωση στατιστικών διαγραμμάτων, στοιχειωδών υπολογισμών και ερμηνείας ποσοστών.

Αυτό προκύπτει και από τα γεγονότα στην άλλοτε χώρα - εκπαιδευτικό πρότυπο, τη Φινλανδία, όπου εκδηλώθηκε έντονη διαμάχη εκπαιδευτικών με ιδιαίτερα οξύ το πρόβλημα στα Μαθηματικά. Πολλοί διαφωνούσαν με τον τρόπο αξιολόγησης των μαθητών, εφόσον αξιολογεί αποκλειστικά την καθημερινή, μη επιστημονική γνώση.

Το 2005 πάνω από 200 Φινλανδοί ακαδημαϊκοί κοινοποίησαν την ανησυχία τους για τον διαγωνισμό PISA. Φινλανδοί εμπειρογνώμονες της Εκπαίδευσης σχολίαζαν: «Θεωρούμε ότι είναι αρκετά φυσικό στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ο καθένας να αποκτήσει τις βασικές δεξιότητες της αριθμητικής. Αλλά η παρούσα κατάσταση σημαίνει ότι σχεδόν όλη η τυπική Αλγεβρα και η Γεωμετρία έχουν εξαφανιστεί από το πρόγραμμα σπουδών, ως αυξημένης δυσκολίας για ένα σημαντικό τμήμα του μαθητικού πληθυσμού. Μια συνέπεια αυτού είναι ότι τα Μαθηματικά στο Λύκειο πρέπει να ξεκινήσουν σχεδόν από το μηδέν και υπάρχει πραγματικά πολύς δρόμος να διανύσει κάποιος για να φτάσει σε επίπεδο επαρκές για πανεπιστημιακές σπουδές, σε οποιοδήποτε θέμα που αφορά τα Μαθηματικά».

Τα Μαθηματικά του PISA κυρίως αφορούν κάποια δυνατότητα εκτίμησης και πρακτικές μεθόδους υπολογισμών και στατιστικής. Δεν συσχετίζονται ουσιαστικά με τις άλλες φυσικές επιστήμες, όπως άλλωστε αναπτύχθηκαν, με αποτέλεσμα την αποσπασματική προσέγγιση προβλημάτων μέσω συγκεκριμένων μαθηματικών χειρισμών.

Η πραγματικότητα, τόσο πλούσια σε ευκαιρίες μάθησης και προσεγγίσιμη με πλήθος μαθηματικών εννοιών, χρησιμοποιείται στενά ως «κράχτης» εφαρμογής μεθόδων αντί να γίνει αντικείμενο μελέτης, αφετηρία και πεδίο επιβεβαίωσης συλλογισμών.

Συμπέρασμα τρίτο: Την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητα, την επικοινωνία και τη συνεργατικότητα τις θέλουν «με το σταγονόμετρο».

Τον Μάη του 2014, 2.000 ακαδημαϊκοί, ένας και των οποίων ο γνωστός γλωσσολόγος Noam Chomsky, έστειλαν ανοιχτή επιστολή στον επικεφαλής του PISA και διευθυντή εκπαίδευσης του ΟΟΣΑ, λέγοντας πως ο διαγωνισμός «σκοτώνει τη χαρά της μάθησης και προκαλεί ζημιά στις βασικές παιδαγωγικές αξίες». Στις χώρες που βρίσκονται στις υψηλότερες θέσεις, είναι πολύ έντονη η απέχθεια των παιδιών για το σχολείο. Φαίνεται να ωθούνται στο να μη θέλουν να μάθουν.

Ως εκ τούτου, οι προσδοκίες που διατυμπανίζουν εξαντλούνται στο να μπορούν να σκέφτονται τόσο ώστε να μην ενοχλούν τον διευθυντή για «ψύλλου πήδημα», να έχουν τη δυνατότητα να δημιουργούν ιδέες μάρκετινγκ, ατομικά ή ομαδικά, για να χτυπηθεί ο ανταγωνιστής όμιλος και να εξοικειωθούν δουλεύοντας σε μεγάλες οργανωμένες ομάδες πάνω στο ίδιο πρότζεκτ ή σε start up εταιρείες.

Οταν πρόκειται να φανούν οι ουσιαστικές δυνατότητες της οργάνωσης, της κριτικής σκέψης και της ομαδικής δημιουργίας για τη δραστική βελτίωση της καθημερινότητας και της ζωής των εργαζομένων από τους ίδιους, ξαφνικά επιστρατεύονται μόνο οι πρακτικές δεξιότητες διαχείρισης πληροφοριών από εργαζόμενους σε ειδικές υπηρεσίες ή «αυτόνομοι συνεργάτες» και οι δεξιότητες χειρισμού υπολογιστικών συστημάτων επικοινωνίας εξ αποστάσεως για παντός τύπου ψηφοφορίες, από τηλεριάλιτι έως πλαίσιο δράσης σωματείων. Ετσι το σύστημα αυτορρυθμίζεται μέσω ενός ραφιναρισμένου και σύγχρονου μηχανισμού.

Αντί επιλόγου

Η καλλιέργεια των δεξιοτήτων που συνολικά μορφώνουν τον άνθρωπο, που τον εξοπλίζουν να ανταπεξέρχεται στην κοινωνία που αναπτύσσεται μαζί και γύρω του, γίνεται από τη διδασκαλία μαθημάτων πάνω στις αρχές του αντίστοιχου επιστημονικού κλάδου και μέσω της ιστορίας του.

Στη διδασκαλία των Μαθηματικών θα έπρεπε να αξιοποιηθούν οι πραγματικές ανάγκες που οδήγησαν τον άνθρωπο να μελετήσει επισταμένα νέες ποσότητες, νέες δομές και σχέσεις ποσοτήτων, που τον οδήγησαν στην οργάνωση νέων λογικών σχημάτων, ξεκλείδωσαν νέες δυνατότητες εκτίμησης και έδωσαν βάση για νέους τρόπους τεκμηρίωσης.

Ακόμα και αν διαγωνισμοί όπως ο PISA εντοπίζουν τέτοιες αδυναμίες, οι οδηγίες προσαρμογής των εκπαιδευτικών προγραμμάτων απέχουν πολύ από το να αποτελέσουν λύση.


Ελπίδα ΝΑΣΙΟΠΟΥΛΟΥ
Μαθηματικός

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
Νέα αγωγή κατά εκπαιδευτικών για να εφαρμοστεί η «ελληνική PISA»(2023-05-09 00:00:00.0)
Ανακοίνωσε εξετάσεις της «ελληνικής PISA» για τις 10 Μάη(2023-04-14 00:00:00.0)
Εργαλείο προώθησης της κατηγοριοποίησης η «ελληνική PISA»(2022-05-10 00:00:00.0)
Εργαλείο αναδιαρθρώσεων στην Παιδεία(2010-12-08 00:00:00.0)
Ολοταχώς για την εκπαίδευση της αγοράς(2007-12-25 00:00:00.0)
«Μοντέλο» αντιδραστικών τομών(2005-03-22 00:00:00.0)

Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ