Ερώτηση:
Μπορεί να γίνει το πέρασμα στο σοσιαλισμό μόνο σε μία χώρα;
Απάντηση:
Το πέρασμα στο σοσιαλισμό, μπορεί να γίνει σε μια χώρα αδύνατο κρίκο του ιμπεριαλισμού, λόγω της δράσης του νόμου της ανισόμετρης οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης.
Στην εποχή του ιμπεριαλισμού, αυτή η διαδικασία συντελείται πολλαπλάσια πιο γοργά και σε μεγαλύτερες διαστάσεις λόγω του μονοπωλίου. Οσο μεγαλώνουν οι διαστάσεις των μονοπωλίων, τόσο διεκδικούν μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά, αλλά αυτή η τάση μεταβάλλει τη δύναμη ανάμεσά τους. Εδώ βρίσκεται και η ουσία του νόμου της ανισόμετρης οικονομικής ανάπτυξης.
Στα καπιταλιστικά κράτη με ισχυρή οικονομία, η συγκέντρωση του πλούτου γίνεται αρκετά πιο γρήγορα, απ' ό,τι σε κράτη με πιο αδύνατη καπιταλιστική οικονομία. Στην πορεία διαμόρφωσης του ιμπεριαλιστικού συστήματος, ανακατατάξεις έγιναν και ανάμεσα σε ισχυρά καπιταλιστικά κράτη. Αρχές του αιώνα ηγέτιδα ιμπεριαλιστική δύναμη ήταν η Αγγλία, αλλά μετά έγιναν οι ΗΠΑ.
Η ανισομετρία στην οικονομική ανάπτυξη αντανακλάται και στο πολιτικό επίπεδο. Τα κράτη με ισχυρή καπιταλιστική οικονομία έχουν την τάση της ολοένα και σε περισσότερα εδάφη πολιτικής κυριαρχίας και έχουν αφ' ενός τη δύναμη μέσω της εξαγωγής κεφαλαίων και εμπορευμάτων να το κάνουν, και αφ' ετέρου να επιδιώκουν τη διασφάλιση των συμφερόντων τους μέσω των κυβερνήσεων των υποδεέστερων κρατών, ενίοτε και με τη στρατιωτικοπολιτική βία (π.χ. δικτατορικά καθεστώτα στη Λατινική Αμερική, πόλεμος στα Βαλκάνια κλπ). Η αστική τάξη των υποδεέστερων κρατών συμμετέχει στο ιμπεριαλιστικό σύστημα από πολιτικά υποδεέστερη θέση, αφού το κεφάλαιο και τα συμφέροντά της διαπλέκονται, και μόνο έτσι μπορούν να διασφαλίζονται, με το ξένο κεφάλαιο. Οι κυβερνήσεις τους επομένως ασκούν ανάλογη πολιτική, με τη συνειδητή αποδοχή ακόμη και εκχώρησης κυριαρχικών τους δικαιωμάτων.
Βεβαίως, η εκμετάλλευση και καταπίεση της εργατικής τάξης και των λαών των χωρών που βρίσκονται σε υποδεέστερη θέση είναι σε μεγαλύτερο βαθμό εντεινόμενη και πιο οξεία. Αντικειμενικά ο νόμος της ανισόμετρης οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης οξύνει στο έπακρο και τις ταξικές αντιθέσεις, με μεγαλύτερη όξυνση στις χώρες που βρίσκονται σε υποδεέστερη θέση στο άρμα του ιμπεριαλισμού. Επίσης, οι οικονομικές κρίσεις εκδηλώνονται οξύτερα σ' αυτές τις χώρες. Αυτές οι συνθήκες είναι που τις προσδιορίζουν και ως αδύνατους κρίκους του ιμπεριαλισμού. Και ως αδύνατοι, είναι ευκολότερο να αποσπαστούν απ' αυτόν, άρα με δεδομένες τις υλικές προϋποθέσεις και τη δράση για την ωρίμανση του υποκειμενικού παράγοντα για τη σοσιαλιστική επανάσταση, στον αδύνατο κρίκο του ιμπεριαλισμού, μπορεί να εκδηλωθεί πανεθνική κρίση και επαναστατική κατάσταση και να γίνει το πέρασμα στο σοσιαλισμό. Βεβαίως, αυτό δε σημαίνει ότι η ταξική πάλη αναπτύσσεται μόνο σε μια χώρα, αλλά και σε άλλες, στον περίγυρο αυτής που γίνεται το επαναστατικό άλμα, ότι ο διεθνής συσχετισμός γίνεται ευνοϊκός. Για παράδειγμα, το 1917, η Ρωσία αποδείχτηκε ο πιο αδύνατος κρίκος της αλυσίδας του ιμπεριαλισμού και αποσπάστηκε απ' αυτόν, με τη Μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση. Την ίδια περίοδο, ξέσπασαν επαναστάσεις στην Ουγγαρία, στη Γερμανία. Ο Λένιν, μελετώντας τον ιμπεριαλισμό και λόγω της δράσης του νόμου της ανισόμετρης ανάπτυξης, επεξεργάστηκε τη θεωρία του αδύνατου κρίκου, σύμφωνα με την οποία είναι δυνατή η νίκη του σοσιαλισμού σε μερικές χώρες ή ακόμα και σε μία μονάχα χώρα.