Εντονη κινητικότητα καταγράφεται το τελευταίο διάστημα γύρω από το ζήτημα των «αστικών αναπλάσεων» σε επίπεδο Τοπικής Διοίκησης και πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Περιβάλλοντος.

Ωστόσο, τα μεγάλα λόγια περί «δημιουργίας ελεύθερων χώρων πρασίνου για τους πολίτες» δεν μπορούν να κρύψουν την πραγματική στόχευση, που είναι το άνοιγμα νέων πεδίων κερδοφορίας για τους μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους, τις εταιρείες του real estate, του Τουρισμού, τους κάθε λογής «επενδυτές», που αναζητούν κερδοφόρα διέξοδο για τα κεφάλαιά τους.

Καθόλου τυχαία, άλλωστε, οι σχεδιασμοί αυτοί προχωρούν παράλληλα με άλλα επιχειρηματικά πλάνα, όπως την ανάδειξη της Αθήνας σε διεθνή τουριστικό προορισμό καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου, την κατασκευή συγκροτημάτων κατοικιών τύπου «loft» στο κέντρο της πόλης και περιμετρικά, την ανακαίνιση ή και κατασκευή ξενοδοχειακών μονάδων πολλών αστέρων στην πρωτεύουσα.

Η ημερίδα που διοργάνωσε γι' αυτό το ζήτημα την περασμένη βδομάδα το υπουργείο Περιβάλλοντος, αν και έγινε προσπάθεια να αποτελέσει ένα βήμα δήλωσης «καλών προθέσεων» για την «προστασία του δημόσιου χώρου» και «αναβάθμισης της καθημερινότητας των κατοίκων των αστικών κέντρων», ήταν αρκετά αποκαλυπτική για το πού θέλει να το πάει η κυβέρνηση.

Αρχικά, να σημειώσουμε ότι το ζήτημα των «αστικών αναπλάσεων» έχει μακρά ιστορία στη χώρα μας και ειδικότερα στην Αθήνα, όπου κατά καιρούς έχουν παρουσιαστεί μια σειρά από πρωτοβουλίες για την «ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων», για τις «αναπλάσεις προσόψεων κτιρίων» και μια σειρά άλλες ανάλογες ενέργειες.

Σήμερα, ωστόσο, όπως θα δούμε και στη συνέχεια, αυτό που επιδιώκεται είναι η δημιουργία καταρχάς ενός συνολικού νομοθετικού πλαισίου που θα διευκολύνει τη διενέργεια ριζικών παρεμβάσεων στα αστικά κέντρα, λύνοντας προβλήματα που αφορούν από την παροχή των απαιτούμενων χρηματοδοτήσεων μέχρι την επιτάχυνση των διαδικασιών απαλλοτρίωσης ιδιοκτησιών - βασικά των πολύ μικρών - εντός του οικιστικού ιστού.

Ταυτόχρονα, θα είναι πλήρως εναρμονισμένο με τις - κατ' όνομα - «πράσινες» πολιτικές της ΕΕ για την «αντιμετώπιση της λιματικής αλλαγής», που περιλαμβάνει ανάμεσα σε άλλες δράσεις και κτιριακές παρεμβάσεις για την «εξοικονόμηση Ενέργειας».

Από το βήμα της ημερίδας, ο υπουργός Περιβάλλοντος Γ. Σταθάκης στάθηκε στις θεσμικές παρεμβάσεις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια και αφορούν γενικότερα το «δομημένο περιβάλλον», αναφέροντας τις νομοθετικές πρωτοβουλίες που έχει πάρει η κυβέρνηση, όπως η επέκταση του κτηματολογίου και των δασικών χαρτών, η χάραξη του αιγιαλού, το θεσμικό πλαίσιο για τις χρήσεις γης και τα ειδικά χωροταξικά σχέδια για τους «δυναμικούς» τομείς της οικονομίας, πρωτοβουλίες οι οποίες - όπως είπε - «αποτελούν τομές για τον οικιστικό τομέα».

Πρόκειται στο σύνολό τους για παρεμβάσεις που αφορούν συνολικά τον χωρικό σχεδιασμό και ρυθμίζουν με τέτοιο τρόπο τις χρήσεις γης ώστε να διευκολύνεται η επιχειρηματική δραστηριότητα και επέμβαση στο φυσικό περιβάλλον, σε κλάδους που ιεραρχεί το κεφάλαιο, από τον Τουρισμό και την Ενέργεια μέχρι τις εξορύξεις υδρογονανθράκων και άλλων ορυκτών πόρων.

Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η «ασφάλεια δικαίου» που ζητούσαν επιτακτικά οι επιχειρηματικοί όμιλοι, γα να βγουν από τη μέση τα όποια εναπομείναντα εμπόδια καθυστερούν τις επενδύσεις τους.

Ολα τα παραπάνω νομοθετήματα για τη διαχείριση του χώρου, που ψήφισε τα προηγούμενα χρόνια η κυβέρνηση, μαζί με άλλες σχετικές διατάξεις, που σήμερα είναι διάσπαρτες, επιδιώκεται να συγκεντρωθούν σε έναν συνολικότερο νόμο, ο οποίος θα αποτελέσει τον βασικό άξονα όπου θα κινηθεί το επενδυτικό πρόγραμμα των αστικών αναπλάσεων. Αυτή τη στιγμή, προτεραιότητα δίνεται στο κέντρο της Αθήνας, αλλά στη συνέχεια θα αξιοποιηθεί και για τα υπόλοιπα αστικά κέντρα της χώρας.

Οπως εξήγησε ο Κ. Μενουδάκος, τέως πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας και προεδρεύων στην ημερίδα, πρόκειται για έναν «νόμο - πλαίσιο για την αστική διαχείριση και συγχρόνως μια κωδικοποίηση αλλά και εκσυγχρονισμό των διατάξεων, διάσπαρτες διατάξεις που θα συγκεντρώνονται σε ένα νομοθέτημα, όχι αυτούσιες αλλά τροποποιούμενες στο πλαίσιο του νομοθετήματος, και θα δίνει τη δυνατότητα ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού».

Πρόσθεσε ότι το νέο θεσμικό πλαίσιο θα «αντιμετωπίζει συνολικά τα επιμέρους θέματα, όπως είναι τα διατηρητέα, θέματα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή... Είναι ένας ολικός σχεδιασμός και κυρίως είναι η υλοποίηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων, με εξασφάλιση κατά το δυνατόν της χρηματοδότησης και της παρακολούθησης στο στάδιο της εφαρμογής».

Ο υπουργός Περιβάλλοντος, από την πλευρά του, μίλησε για «διασφάλιση πόρων και αυστηρή προτεραιοποίηση των περιοχών, στις οποίες θα προχωρήσουν ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των αναπλάσεων», με κριτήρια που αφορούν βέβαια την επιχειρηματική δράση και όχι τις ανάγκες του λαού.

Εθεσε μάλιστα ως προϋποθέσεις για να υλοποιηθεί ο σχεδιασμός τη «συναίνεση των ιδιοκτητών», δείχνοντας εν πολλοίς ότι εκεί υπάρχει πρόβλημα, αλλά και την «ουσιαστική συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και όλων των εμπλεκόμενων φορέων στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των αναπλάσεων»,αναβαθμίζοντας το ρόλο της Τοπικής Διοίκησης στον αναπτυξιακό σχεδιασμό για το κεφάλαιο και στον τομέα των αναπλάσεων.

Από τις πλέον χαρακτηριστικές τοποθετήσεις που έγιναν στην ημερίδα ήταν και αυτή του προέδρου του ΤΕΕ, Γ. Στασινού, ο οποίος υπογράμμισε ότι το κύριο ζήτημα για να μπορεί να επιτευχθεί ένας σχεδιασμός τέτοιου μεγέθους είναι να δοθούν κίνητρα στους επενδυτές για να συμμετάσχουν στο έργο, αναφέροντας ως παράδειγμα την παροχή επιπλέον συντελεστή δόμησης.

Ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Γ. Δημαράς άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να χρειαστεί ακόμα και αναθεώρηση άρθρων του Συντάγματος, προκειμένου να προχωρήσει ο σχεδιασμός των αστικών αναπλάσεων, σημειώνοντας ότι πρόκειται για παρεμβάσεις «τα αποτελέσματα των οποίων δεν είναι άμεσα ορατά, αλλά φαίνονται ύστερα από 30 - 40 χρόνια».

Ξεκαθάρισε ότι οι περιοχές που μπαίνουν ψηλά στην ατζέντα των παρεμβάσεων είναι οι περιοχές του κέντρου της Αθήνας, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «αποτελεί πολεοδομικό παραλογισμό το κέντρο της πόλης να υποβαθμίζεται, να ερημώνεται και να σαπίζει, ενώ έχουμε μια διαρκή μετακίνηση και οικοδομική ανάπτυξη προς τα προάστια. Είναι επιτακτική ανάγκη να αντιστρέψουμε αυτή την κίνηση από τα προάστια προς το κέντρο».

Ο υφυπουργός πρόσθεσε ότι οι σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις προβλέπουν τη δημιουργία ενός «μακροχρόνιου προγράμματος απόσυρσης κτιρίων και κατεδάφισης μέρους ή ολόκληρων οικοδομικών τετραγώνων» και ότι «για να γίνουν τόσο τολμηρές, αλλά αναγκαίες παρεμβάσεις, απαιτείται νέο θεσμικό πλαίσιο - πιθανόν να απαιτείται και αναθεώρηση κάποιων άρθρων του Συντάγματος. Το πιο δύσκολο είναι το ζήτημα των πολλών μικρών ιδιοκτησιών και των εξ αδιαιρέτου οικοπέδων, όπου είναι αδύνατη η κοινή απόφαση για τέτοιες αλλαγές, προκειμένου να γίνει παρέμβαση σε κλίμακα οικοδομικού τετραγώνου».

Ο Β. Γκοιμίσης, μέλος της ομάδας εργασίας που έχει συστήσει το ΥΠΕΝ, ανακοίνωσε ότι μέχρι την άνοιξη του 2019 σχεδιάζεται να γίνει ο πρώτος αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την «Αθήνα του 2050», ενώ σημείωσε πως εξετάζεται και η «σκέψη» να επιβληθεί νέο «χαράτσι» στους δημότες υπό μορφή «Πράσινου Τέλους», για τη δημιουργία ενός λογαριασμού που θα συγχρηματοδοτεί τα προγράμματα αναπλάσεων.

Πρόσθεσε ότι το υπουργείο στοχεύει να εξασφαλίσει χρηματοδότηση στους επιχειρηματικούς ομίλους και μέσω του νέου ΕΣΠΑ, της περιόδου 2020 - 2027, και φυσικά τα σχήματα τύπου ΣΔΙΤ (Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα) για την ανάληψη και εκτέλεση των έργων που θεωρούνται δεδομένα.

Αρκετή προεργασία έχει γίνει στη διοίκηση του δήμου Αθήνας, όπως φάνηκε από την τοποθέτηση στην ημερίδα της Λ. Μυριβήλη, αντιδημάρχου Πρασίνου του δήμου Αθηναίων, η οποία μάλιστα ζήτησε την άμεση επαναφορά παλιότερου σχεδίου νόμου για την «επανεξέταση» 1.650 εγκαταλειμμένων κτιρίων που βρίσκονται εντός διοικητικών ορίων της Αθήνας. Είπε ακόμη ότι ο δήμος Αθηναίων τα τελευταία χρόνια έχει αναλάβει σειρά πρωτοβουλιών για τα «γερασμένα» κτίρια και έχει εξασφαλίσει 55 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, που προορίζονται για αστικές παρεμβάσεις.

Από τα όσα ειπώθηκαν στη σχετική ημερίδα, αλλά και από την όλη μέχρι σήμερα δράση της κυβέρνησης στο ζήτημα διαχείρισης του χώρου, είναι ξεκάθαρο ότι τα σχέδια αστικών αναπλάσεων που ετοιμάζονται είναι κομμένα και ραμμένα στα μέτρα των αναγκών του μεγάλου κεφαλαίου, ενώ επιφυλάσσουν νέα χαράτσια και φόρους για το λαό.

Οι επενδυτές (κατασκευαστικοί όμιλοι, μεγάλες εταιρείες real estate) «μυρίζονται» κέρδη στα κέντρα των πόλεων, όπου σήμερα υπάρχει ένα τεράστιο και αναξιοποίητο κτιριακό απόθεμα, εξαιτίας και της καπιταλιστικής κρίσης, που έπληξε και την αγορά ακινήτων.

Στην πραγματικότητα, αυτό που επιδιώκεται είναι η συγκέντρωση του αστικού χώρου από τους επιχειρηματικούς ομίλους, μια διαδικασία που «ενθαρρύνεται» επίσης από την εκκαθάριση των «κόκκινων» στεγαστικών δανείων, μέσω της οποίας χιλιάδες λαϊκές κατοικίες αναμένεται τα επόμενα χρόνια να περάσουν στα χέρια των τραπεζών.

Ενθαρρύνεται όμως και από την άθλια κατάσταση που επικρατεί στο υποβαθμισμένο κέντρο, κάνοντας πολλούς από τους μικροϊδιοκτήτες να εγκαταλείπουν άρον άρον τις ιδιοκτησίες τους, ενώ δίνεται άλλοθι και σε σχέδια ανάπλασης που σχεδιάζονται από και για τα μονοπώλια.