Από περσινές φοιτητικές κινητοποιήσεις

Οι αναδιαρθρώσεις αυτές διαμορφώνουν ένα νέο τοπίο στην ελληνική Ανώτατη Εκπαίδευση και με αφορμή αυτές μίλησαν στον «Ριζοσπάστη» η Κέλλυ Παπαϊωάννου, μέλος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ, και η Ζωή Χαχάμη, μέλος του Γραφείου του ΚΣ της ΚΝΕ.

-- Ποιος είναι ο στόχος των αλλαγών που προωθούνται με τις συγχωνεύσεις ιδρυμάτων ανά Περιφέρεια;

-- Κέλλυ Παπαϊωάννου: Ο βασικός στόχος καταρχάς δεν είναι καινούργιος. Δηλαδή, ήδη έχουν προηγηθεί δύο σχέδια «Αθηνά» (προηγούμενων κυβερνήσεων), που εξυπηρετούσαν τον ίδιο στόχο και αλλαγές στην κατεύθυνση του Ενιαίου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και Ερευνας, το οποίο είναι και η στρατηγική κατεύθυνση. Ευρωενωσιακός είναι ο στόχος δηλαδή, που εδώ υλοποιείται τώρα με αυτές τις αλλαγές κι έχει να κάνει κυρίως με την προσπάθεια να διαμορφώσουν μια «ενιαία ομπρέλα», κάτω από την οποία θα συνυπάρχουν όλα τα ιδρύματα, όλων των κατηγοριοποιήσεων, αντίστοιχα όλων των ειδών τα πτυχία και οι απόφοιτοι. Θα υπάρχει μια ενιαία αγορά στην ουσία, εκπαιδευτικών και ερευνητικών προϊόντων και εργαζομένων, υψηλά ειδικευμένου και μεσαία ειδικευμένου δυναμικού.

Από τη συζήτηση με την Ζωή Χαχάμη και την Κέλλυ Παπαϊωάννου

Να επιλέγουν τα παιδιά ανάλογα με το βαλάντιό τους, με την τσέπη τους, σε ποιο ίδρυμα θα πάνε, κι εκεί να υπάρχουν ιδρύματα α', β', γ' κατηγορίας κι ανάλογα με το τι θα μπορεί να πληρώσει ο καθένας και με τις επιδόσεις του παράλληλα (οι οποίες βέβαια κι αυτές είναι ένα ταξικό θέμα και δεν είναι καθαρά θέμα ικανοτήτων), θα επιλέγει το ίδρυμα στο οποίο θα μπορεί να ανταπεξέλθει. Αυτό μέχρι σήμερα συνέβαινε, σε πολύ μικρότερο βαθμό όμως. Τώρα, έτσι όπως διαμορφώνεται η κατάσταση στην ίδια πόλη, στην Αθήνα π.χ., έχεις μηχανικούς 5ετούς φοίτησης, μηχανικούς 4ετούς φοίτησης, σε λίγο θα έρθει κι αναγνώριση των κολεγίων (που θα τη φέρει πάλι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, αν και συζητιέται πολλά χρόνια πριν)... ένα σκαλί παραπάνω στην κατηγοριοποίηση. Κι ο καθένας θα πηγαίνει εκεί που μπορεί να πληρώσει και να ανταπεξέλθει. Θα τον πηγαίνει ο δρόμος του. Φυσικά, η ταξική επιλογή ξεκινάει - και θα ξεκινάει από τις εξελίξεις που έχουμε και στο Λύκειο - από πολύ νωρίτερα. Γι' αυτό έφερα το παράδειγμα με τις τηλεοπτικές σειρές τις αγγλικές, όπου βλέπουμε το παιδί εκεί γύρω στην ηλικία των 16 χρόνων να αρχίζει να σκέφτεται πού μπορεί να πάει, να επιλέξει ένα ίδρυμα, με βάση όμως πόσο αντέχει η τσέπη του και περίπου πώς τα καταφέρνει ήδη με τις επιδόσεις του στο αντίστοιχο Λύκειο. Δεν είναι μακρινό αυτό το σενάριο, το έχουν προδιαγράψει εδώ και χρόνια, τώρα όμως όντως αρχίζει και γίνεται πραγματικότητα.

Ο στόχος αυτού του τοπίου που διαμορφώνεται, απαντάει στη δική τους την ανάγκη να βρουν απόφοιτους με τις δεξιότητες που θέλουν πιο στοχευμένα, χωρίς να πληρώνουν για ακαδημαϊκή γνώση (που το ελληνικό πανεπιστήμιο πρόσφερε σε ένα βαθμό ακαδημαϊκή γνώση υψηλού επιπέδου). Τώρα σου λένε ότι δεν αντιστοιχίζεται η ακαδημαϊκή γνώση σε αυτό που ζητάει η αγορά, θέλουν πιο στοχευμένα δεξιότητες, πιστοποιητικά δηλαδή, που αποδεικνύουν με κάποιο τρόπο στις εταιρείες, στα μονοπώλια ότι κάποιος έχει μια εξειδικευμένη γνώση εκεί που τη χρειάζεται το κεφάλαιο κι εκεί που έχει περιθώρια κερδοφορίας.

Το έλεγαν χρόνια ότι χρειάζεται μια σε βάθος αναδιάρθρωση της Ανώτατης Εκπαίδευσης για να λύσουν αυτά τα ζητήματα της αντιστοίχισης της παρεχόμενης εκπαίδευσης σε αυτό που ζητάει η αγορά. Και με τις «αξιολογήσεις» της ΑΔΙΠ εκεί ήταν το ζήτημα, στην αναντιστοιχία παρεχόμενης γνώσης και δεξιοτήτων που ζητάει η καπιταλιστική αγορά. Με τα Τμήματα και τα προγράμματα που δημιουργούνται ήδη, διαφαίνεται ότι αυτό πάνε να λύσουν, αφού συνδέονται και με τα «αναπτυξιακά» συνέδρια ανά Περιφέρεια, με το νέο παραγωγικό μοντέλο του ΣΥΡΙΖΑ (που δεν είναι «του ΣΥΡΙΖΑ», αλλά είναι η αναδιάρθρωση της καπιταλιστικής οικονομίας στο πλαίσιο της Περιφέρειας, με τους άξονες κερδοφορίας και ανταγωνιστικότητας του κεφαλαίου).

Ζωή Χαχάμη: Και στα ίδια τα νομοσχέδια φαίνεται ότι στόχος τους είναι να διασφαλιστούν τα παραπάνω, ακόμα και από τις σελίδες που αφιερώνουν σε αυτά τα ζητήματα, που έχουν σχέση με τη δημιουργία νέων ιδρυμάτων επιχειρηματικής δραστηριότητας, νέων κέντρων ερευνών κ.λπ. Ενώ στα ζητήματα που αντικειμενικά η πολιτική των προηγούμενων κυβερνήσεων αλλά και αυτής έχει δημιουργήσει οξύτατα προβλήματα σε όλα τα επίπεδα στις σπουδές (φοιτητική μέριμνα, κατηγοριοποιήσεις, τίτλοι σπουδών κ.τ.λ.), τα παγιώνουν και τα πάνε κι ένα βήμα παραπέρα.

-- Είδαμε σε αυτήν τη φάση εκπροσώπους της αγοράς να παραγγέλνουν απευθείας προγράμματα σπουδών, βλέπουμε να ιδρύονται ερευνητικά που συνδέονται ανά περιοχή με συγκεκριμένες μεγάλες επιχειρήσεις... Ποιος ωφελείται τελικά από αυτές τις αλλαγές;

-- Κ.Π.: Με τον νόμο Διαμαντοπούλου έγινε μια πολύ χαρακτηριστική τομή σε αυτό το κομμάτι. Δηλαδή μπήκαν τα Συμβούλια Ιδρύματος, τα μνημόνια συνεργασίας με επιχειρήσεις, οι επώνυμες έδρες... μπήκαν πιο εμβληματικά οι επιχειρήσεις στη δομή και το περιεχόμενο των σπουδών. Αυτό σήμερα η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ το συνεχίζει και με την αλλαγή της διοίκησης από τα Συμβούλια Ιδρύματος στα Ακαδημαϊκά Συμβούλια Ανώτατης Εκπαίδευσης και Ερευνας ανά Περιφέρεια, για να παίξουν πιο αποτελεσματικά το ρόλο της σύνδεσης με τις επιχειρήσεις. Γιατί τα Συμβούλια Ιδρύματος είχαν μείνει πίσω σε αυτόν το στόχο, είχαν καθηγητές - μάνατζερ που ήταν μακριά, με έδρες στο εξωτερικό, δεν είχαν και καλή εικόνα της καπιταλιστικής οικονομίας της χώρας και δεν μπορούσαν εύκολα να είναι εύστοχοι. Ενώ τα Περιφερειακά Συμβούλια, έτσι όπως τα νομοθέτησε ο ΣΥΡΙΖΑ, θα μπορούν να εξελίξουν ακόμα περισσότερο τη σύνδεση με τις επιχειρήσεις στο επίπεδο της Περιφέρειας. Δεν είναι και τυχαίο το γεγονός ότι τα πρώτα διετή προγράμματα που ανακοινώθηκαν στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής είναι σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, με δυο - τρεις δήμους που είχαν προγράμματα κατάρτισης και σε συνεργασία με την «Cosco»... Θα διευκολύνουν δηλαδή ώστε μέσω των ιδρυμάτων να παίζουν έναν ρόλο διάταξης δυναμικού με τις δεξιότητες που θέλει το κεφάλαιο και εκεί που τους θέλει. Και θα παίζει και η Τοπική Διοίκηση αυτόν το ρόλο.

-- Κάποιος καλοπροαίρετα θα μπορούσε να ρωτήσει «δεν βοηθάει η μεγαλύτερη σύνδεση με την αγορά και η αντιστοίχιση δεξιοτήτων και στη μεγαλύτερη απορρόφηση των αποφοίτων»;

-- Ζ.Χ.: Στην πραγματικότητα, η λεγόμενη σύνδεση με την αγορά δεν μπορεί να ενισχύσει ούτε τα μορφωτικά ούτε τα εργασιακά δικαιώματα των φοιτητών.

Πρώτον, γιατί έτσι κι αλλιώς το ζήτημα της ανεργίας δεν μπορεί να λυθεί από το περιεχόμενο της μόρφωσης και τον τίτλο σπουδών που δίνεται. Παρότι η διαμόρφωση του τίτλου σπουδών συμβάλλει στο με τι όρους ο νέος απόφοιτος θα βγει στην αγορά εργασίας, όμως δεν είναι αυτός ο καθοριστικός παράγοντας που θεμελιώνει το δικαίωμα στην εργασία.

Δεύτερον, υπάρχει και συγκεκριμένη πείρα. Ας πάρουμε για παράδειγμα το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής: Αυτή η μεγαλεπήβολη πρωτοβουλία χαιρετήθηκε από όλα τα επιμελητήρια (αυτοί ήταν που χάρηκαν) και σε αυτήν τη φάση λένε ότι έχουν ένα πολύ ανταγωνιστικό πανεπιστήμιο! Ομως, αυτό το «ανταγωνιστικό πανεπιστήμιο» αυτήν τη στιγμή έχει σοβαρό ζήτημα λειτουργίας, λόγω της υποχρηματοδότησης, λόγω της έλλειψης των υποδομών. Τα κριτήρια με τα οποία διαμορφώνονται τα προγράμματα των σπουδών είναι με βάση τις ελλείψεις των καθηγητών, του τύπου «αυτά θα διδάξουμε γιατί αυτούς έχουμε». Ακόμα και η δημιουργία διετών προγραμμάτων σπουδών γίνεται σε έναν βαθμό με κατευθύνσεις και μαθήματα επιλογής, που κόπηκαν από τα προγράμματα σπουδών των τμημάτων. Αρα, ούτε τις γνώσεις των φοιτητών ενισχύουν, ούτε εξασφαλίζουν το δικαίωμα στη δουλειά.

Τρίτο ζήτημα. Η σύνδεση αυτή με την αγορά, τα επιμελητήρια κ.τ.λ. με τον έναν ή τον άλλο τρόπο υπάρχει εδώ και χρόνια, ιδιαίτερα στα ΤΕΙ (π.χ. χρόνια συνεργασία του ΤΕΙ Πειραιά με το τοπικό Εμποροβιομηχανικό Επιμελητήριο). Ομως, όλα αυτά τα χρόνια, ούτε θέσεις εργασίας άνοιξαν, ούτε δούλευαν με καλύτερα δικαιώματα οι απόφοιτοι εκεί.

Και εκτός των άλλων, ανοίγει ο δρόμος ώστε το ίδιο το πανεπιστήμιο να πρέπει να βρίσκει τρόπους μόνο του να λύνει τα ζητήματά του... Ετσι στο θέμα της χρηματοδότησης έχουμε τα δίδακτρα να γενικεύονται στα μεταπτυχιακά. Εχουμε - επί πληρωμή - μια σειρά προγράμματα πιστοποιήσεων, που είναι χτύπημα στο ίδιο το πτυχίο από τη μία και από την άλλη σπρώχνεται ο φοιτητής σε ένα αέναο κυνήγι δεξιοτήτων. Ετσι ανεβαίνει και το κόστος σπουδών για τους φοιτητές, που φαίνεται τελικά ότι όλες αυτές οι αλλαγές δεν συνιστούν αναβάθμιση γι' αυτούς.

Κ.Π.: Η επιχειρηματικότητα εδώ στον καπιταλισμό είναι συνδεδεμένη σαν έννοια (και έτσι την πλασάρουν) με αυτό που ονομάζουν αυτοί «ελευθερία», το όνειρο του τύπου «ο απόφοιτος αν είναι καλός θα μπορεί να επιλέξει δουλειά ανάμεσα σε διαφορετικές επιχειρήσεις, να πάει μπροστά»... Αυτό που γίνεται στην πραγματικότητα, όμως, είναι ότι η μόρφωση γίνεται ατομική υπόθεση του καθενός. Και εδώ αυτό λένε: Για να είσαι ανταγωνιστικός στην αναζήτηση εργασίας, προκειμένου να διεκδικήσεις μια δουλειά στα πλαίσια αυτά του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος (που εντάθηκε στα χρόνια της κρίσης και στα χρόνια της ανάκαμψης το ίδιο είναι), το τι θα πάρεις ως εκπαίδευση, πλέον γίνεται ατομική υπόθεση. Και σκέφτεται ο απόφοιτος «να πάρω κι αυτό το πιστοποιητικό», «να πάρω και την παιδαγωγική επάρκεια», «να μαζέψω εφόδια μπας και μπορέσω να διεκδικήσω μια δουλειά» μέσα σε αυτήν τη ζούγκλα που είναι ο καπιταλισμός. Αυτή είναι η «ελευθερία» που ευαγγελίζονται.

Και πραγματικά, με αυτές τις εξελίξεις οι νέοι πρέπει να προβληματιστούν για το ποιο περιβάλλον είναι αυτό που εξασφαλίζει την ελευθερία του ατόμου. Δηλαδή αν είχε εξασφαλισμένο υψηλό επίπεδο μόρφωσης σε όλες τις βαθμίδες, εξασφαλισμένη μια θέση εργασίας αντίστοιχη με αυτό που έχει σπουδάσει, αυτό δεν είναι ένα πλαίσιο ελευθερίας για να μπορεί ο καθένας να αναπτυχθεί κοινωνικά, πολιτισμικά; Αυτό εξασφαλίζει την ελευθερία του ατόμου κι όχι αυτά που μας λένε. Και πρέπει να συζητάμε και τέτοια θέματα με τους νέους, να θέτουμε τέτοιους προβληματισμούς.

-- Πώς πρέπει να σταθούν τελικά οι φοιτητές απέναντι σε αυτές τις αλλαγές; Τι πρέπει να διεκδικήσουν;

-- Ζ.Χ.: Οι φοιτητές μπορούν και πρέπει να διεκδικήσουν αυτά που αντικειμενικά μπορούν να έχουν. Κι αυτά φαίνονται από την τεράστια ανάπτυξη που υπάρχει και η οποία αποτυπώνεται με τα νέα δεδομένα που εισάγονται στην παραγωγή, στην τεχνολογία κ.τ.λ., δηλαδή αυτός ο πλούτος που σήμερα υπάρχει και που μπορεί να τους προσφέρει τα κατάλληλα εφόδια για τη γνώση, τους κατάλληλους όρους για να δουλέψουν. Αυτά πρέπει να είναι τα κριτήριά τους, γιατί αυτό το στοιχείο είναι που δείχνει με τι όρους θα μπορούσαν να σπουδάσουν, να δουλέψουν και να ζήσουν οι νέοι σήμερα.

• Τέτοιοι όροι είναι να παίρνουν πτυχίο που να είναι η μόνη προϋπόθεση για δουλειά, να έχει όλη την απαραίτητη για το επάγγελμα εξάσκηση.
• Προφανώς η υπόθεση της γνώσης δεν είναι ένα θέμα που τελειώνει μέσα σε τέσσερα χρόνια, είναι ζήτημα ζωής, όμως αυτό πρέπει να εξασφαλίζεται από το κράτος με δωρεάν επιμορφώσεις για όλους.
• Να έχουν δικαίωμα στη δουλειά όλοι, στο αντικείμενο που έχουν επιλέξει, με όλα τα δικαιώματα που καλύπτουν τις σύγχρονες ανάγκες.
• Κρατική χρηματοδότηση για να μπορέσουν να λειτουργούν πλήρως τα πανεπιστήμια, με υποδομές κ.τ.λ.

Αυτά, που τα δικαιούνται και μπορούν σήμερα να τα έχουν, θα τα έχουν μέσα από τον αγώνα τους, στο βαθμό που θα συγκρουστούν με τους νόμους που τους τα κόβουν, με τις κυβερνήσεις που τους θεσμοθετούν, με τις διοικήσεις που υλοποιούν «κατά γράμμα» μέσα στις σχολές την εφαρμογή αυτών των νόμων, τις Οδηγίες της ΕΕ κ.τ.λ. Ετσι μπορούν οι φοιτητές να ανοίξουν δρόμο για να μπορούν να μπλοκάρουν σχεδιασμούς, να πιέσουν οι ίδιοι τελικά και να περάσουν σε φάση επίθεσης αντί για άμυνας. Και προφανώς, μαζί με το εργατικό κίνημα, γιατί και η μόρφωση και η εργασία μπορούν και είναι ζήτημα διεκδίκησης συνολικά του εργαζόμενου λαού και των φοιτητών, που αύριο θα είναι εργαζόμενοι.

Ετσι, λοιπόν, οι διεκδικήσεις των ίδιων των φοιτητών, η ενότητα που οι ίδιοι μπορούν να χτίσουν μέσα από τους φοιτητικούς τους συλλόγους με το εργατικό κίνημα, έχοντας στο μυαλό τους τα δικά τους κριτήρια, τις δικές τους ανάγκες, είναι αυτά που μπορούν να τους ανοίξουν δρόμους για να σπουδάσουν σήμερα καλύτερα, για να ανοίξουν έναν δρόμο αναβάθμισης των σπουδών τους.