«Η επικίνδυνος ομάς καλεί σε αγώνα "βόλευ μπωλ" μέχρις εσχάτων την μελλοθανάτιον ομάδα Δ πτέρυγος».

Ημερομηνία: 11 Απρίλη του σωτηρίου έτους 1950. Τα στρατοδικεία δουλεύουν στο φουλ. Το ίδιο και τα εκτελεστικά αποσπάσματα. Μα τούτοι εδώ που «έρχονται από πολύ μακριά» και «πάνε πολύ μακριά» ακόμα κι αυτήν την ώρα «χορεύουν πάνω στο φτερό του καρχαρία».

Δεκάδες μικρά σημειώματα πάνω στο τσιγαρόχαρτο, εφημερίδες που το τυπογραφείο τους δεν το 'δε το φως της μέρας ποτέ, κομψοτεχνήματα κεντημένα από καλάμι, μικρά - μικρά πραγματάκια που συνθέτουν ένα μπόι τεράστιο, εκατό χρόνια Κάπα Κάπα Εψιλον!

Σεπτέμβρης 2018. Πέμπτη, σήμερα. Το Φεστιβάλ 100 χρόνια ΚΚΕ - 50 χρόνια ΚΝΕ ανοίγει τις πύλες του. Το πάρκο όλο στολισμένο. Και κει, στο κέντρο του, 100 χρόνια ΚΚΕ και 50 χρόνια ΚΝΕ ξεδιπλώνονται σε μια μεγάλη έκθεση υλικών και ντοκουμέντων, τα οποία δύσκολα ο επισκέπτης θα μπορέσει να τα δει όλα, να τα μελετήσει όλα, να στοχαστεί πάνω σ' όλα.

Πώς να χωρέσουν, αλήθεια, 100 χρόνια αγώνα σε μια έκθεση;

Κι όμως, ο επισκέπτης του Φεστιβάλ θα έχει τη δυνατότητα να δει να κυλά μπρος στα μάτια του αυτή η εκατόχρονη εποποιία.

Με μια έξυπνη χωροθέτηση και με εναλλαγή χρονικής παρουσίασης και θεματικών ενοτήτων, με εξαιρετική αξιοποίηση του αρχειακού υλικού, κατορθώνεται βήμα το βήμα η παρουσίαση αυτών των 100 χρόνων αγώνων και θυσίας, των εκατό χρόνων αδιάλειπτης προσφοράς των μελών και στελεχών του ΚΚΕ στην υπόθεση της εργατικής τάξης.

Είτε απ' τα ξερονήσια, είτε απ' τις φυλακές, είτε από του Γράμμου της ψηλές κορφές, απ' τα υπόγεια τυπογραφεία της παρανομίας έως και τις σκαλωσιές των οικοδόμων του μέλλοντος, τα ντοκουμέντα της έκθεσης παίρνουν απ' το χέρι τον επισκέπτη και τον ταξιδεύουν σε μια συγκλονιστική πορεία.

Απ' τη μεριά του, βέβαια, ο επισκέπτης θα χρειαστεί να σταθεί για αρκετή ώρα σ' ένα προς ένα τα στοιχεία που παρουσιάζονται, καθώς δεν πρόκειται για μια έκθεση φωτογραφίας, αλλά έκθεση ντοκουμέντων που καθένα κουβαλά μια ολόκληρη ιστορία πίσω του, μια αφορμή για συλλογισμό, περίσκεψη, απόφαση.

Είχαμε το προνόμιο να δούμε την έκθεση στο στήσιμό της. Κι ομολογούμε πως δεν ξέρουμε από πού να αρχίσουμε και πού να τελειώσουμε.

Το μάτι κολλά σ' ένα απ' τα πρώτα ταμπλό. Ενα ποίημα. Με τίτλο «Η εργάτρια», απ' το περιοδικό «Αρδην» του 1887!

«Τα είκοσί μου χρόνια / τα έχουν τόσαις άλλαις / κόραις τραναίς μεγάλαις / και τρέχουν στα σαλόνια / εμέ νύχτα και μέρα / με τρώγει η μηχανή / το στήθος μου πονεί / βαρέθηκα η καϋμένη / το έργον δεν τελειώνει / και είν' η ώραις χρόνοι / Αχ! το ψωμί πως βγαίνει / Αχ! πιά... ήλθε η ώρα/ Σ' αφήνω μηχανή... το στήθος μου πονεί».

Κι ενώ ακόμα ο νους ταξιδεύει σ' εκείνο το τόσο επίκαιρο «τότε» των πρώτων βημάτων της εργατικής τάξης, διαβάζεις στο διπλανό ταμπλό:

«Υποδεχόμαστε τα 100 χρόνια του ΚΚΕ με ακλόνητη πεποίθηση και σιγουριά στον αγώνα για τον πιο όμορφο και σπουδαίο στόχο για την κοινωνική εξέλιξη: Την πάλη για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Δηλώνουμε με αποφασιστικότητα ότι το μέλλον μας δεν είναι ο καπιταλισμός, αλλά ο νέος κόσμος, ο σοσιαλισμός - κομμουνισμός»

Εχουμε μπει πια στα γεμάτα στην έκθεση. Παρακολουθώντας το εργατικό κίνημα από τα πρώτα του βήματα, πριν ακόμα εμφανιστεί στο προσκήνιο το κόμμα της εργατικής τάξης, βλέπουμε εικόνες απ' το Λαύριο και τη Σύρα, τα πρώτα έντυπα, τις πρώτες οργανώσεις, αλλά και την πρώτη επανάσταση, τον μεγάλο Οκτώβρη! Κι ύστερα το μέγα - για τα δικά μας, τα ντόπια δεδομένα - γεγονός. Το ιδρυτικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ!

Δύσκολα τα πρώτα βήματα. Χωρίς, βέβαια, και τα επόμενα να είναι ανθόσπαρτα. Η κρατική καταστολή πανταχού παρούσα. Την μαρτυρά το υλικό στα ταμπλό.

Διαβάζουμε, όμως, παραδίπλα, το Κόμμα, το ΚΚΕ «έδειξε αντοχή στις ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες παρανομίας σε διάφορες περιόδους, διασφαλίζοντας τη συνέχιση της δράσης του».

Και όχι μόνο. Απ' τα πρώτα του βήματα γίνεται δέκτης αλλά και αποστολέας της διεθνιστικής αλληλεγγύης.

Διαβάζουμε σ' ένα μικρό σημειωματάκι:

«Εμείς οι συνειδητοί ναύτες του πολεμικού ναυτικού δίνουμε για την αγορά του ΠΟΛΥΒΟΛΟΥ που θα χαριστεί στον Κόκκινο Στρατό δρχ. εκατόν δέκα και υποσχόμαστε στην τάξη μας: Τα πολυβόλα που μας μαθαίνουν οι μιλιταριστές να τα χρησιμοποιήσουμε ενάντια στα αδέρφια μας, θα τα στρέψουμε ενάντια στους μιλιταριστές και την πλουτοκρατία εγκαθιδρύοντας την εργατοαγροτική εξουσία σε όλο τον κόσμο» (ανταπόκριση για τον έρανο της ΟΚΝΕ για την αγορά πολυβόλου για τον Κόκκινο Στρατό).

Αλμα στον χρόνο, και πενήντα χρόνια μετά διαβάζουμε σ' ένα άλλο ταμπλό της έκθεσης ένα έγγραφο του υπουργείου Δημόσιας Τάξης:

«Κατόπιν των ανωτέρω παρακαλούμεν όπως εντείνετε την επαγρύπνισίν σας προς επισήμανσιν και ματαίωσιν των επί τη επετείω ιδρύσεως της ΟΚΝΕ προσπαθειών των κομματικών και εξοκομματικών οργανώσεων του ΚΚΕ προς ανάπτυξιν οργανωτικής και λοιπής δραστηριότητος». Είναι Σεπτέμβρης του 1972, χούντα και η ΚΝΕ στα πρώτα της βήματα. Το υπουργείο ενημερώνει τις αστυνομικές διευθύνσεις για την απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ να τιμηθούν τα 50 χρόνια από την ίδρυση της ΟΚΝΕ και τελικά για τα περαιτέρω...

Δυο χρόνια αργότερα, το 1974, το ίδιο υπουργείο βαρά ξανά συναγερμό: «Εντείνετε την επαγρύπνισιν και δραστηριότητά σας εις τον ευαίσθητον τούτον χώρον ένθα η ΚΝΕ έχει επιτύχει διείσδυσιν και επιδιώκει την ίδρυσιν κλαδικών οργανώσεων»...

Πίσω πάλι στον χρόνο, στα πρώτα βήματα. Διαβάζουμε για τους «κόκκινους φαντομάδες» που απέδρασαν από την Αίγινα, βλέπουμε τη μορφή του Μπεζεντάκου, μαθαίνουμε για τις πρώτες εξορμήσεις...

Διαβάζουμε: «Την ορμή τους την έπαιρναν από τη βαθιά πίστη στο σκοπό της πάλης τους για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Αυτό τους οδηγούσε, να σταθούν όρθιοι στα βασανιστήρια και στις κακουχίες, να ξεπεράσουν ακόμα και το φόβο του θανάτου».

Το μάτι τραβά ένας εμβληματικός στίχους του Ρίτσου, που συνοδεύει το αφιέρωμα στους μεγάλους εργατικούς αγώνες:

«Να ξεχνάς το μόχθο του μεροκάματου είναι να ξεχνάς την ιστορία, τη μάνα σου, τους πεθαμένους, είναι να ξεχνάς αυτό που λέμε δικαιοσύνη».

Καθεμία από τις 13 ενότητες που συγκροτούν την έκθεση «συνομιλεί» με τις άλλες, διατηρώντας ωστόσο την αυτοτέλειά της. Ετσι η ενότητα για τους Βαλκανικούς και τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο δένει με την ενότητα για τη δράση του κινήματος ενάντια στον πόλεμο, αλλά και την αναφορά στην επίθεση των αστικών κρατών στη νεαρή Σοβιετική Ρωσία.

Τα πρώτα βήματα του επαναστατικού κινήματος δένουν με την εξέλιξη, τη Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση.

Και η ενότητα για την ίδρυση του ΚΚΕ, με την ενότητα για την ανώτερη ποιότητα που έφερε στους εργατικούς αγώνες αυτή η εξέλιξη.

Η αναφορά στην πάλη των κομμουνιστών ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο ξεκινά από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα και φτάνει στις μέρες μας.

Μια ενότητα συγκροτούν οι αναφορές στην αλληλεγγύη που έδειξε το ΚΚΕ στα ριζοσπαστικά κινήματα των λαών και την αλληλεγγύη που δέχτηκαν οι Ελληνες κομμουνιστές από το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα.

Ειδική είναι η αναφορά στις περιόδους της παρανομίας. Οπου βρίσκουμε υλικά για τα μαθήματα πολιτικής οικονομίας μέσα στη φυλακή, αλλά και το κτίσιμο Κομματικών Οργανώσεων επίσης μέσα στη φυλακή, ενώ παράλληλα συνεχίζεται αδιάκοπα η δράση στους χώρους δουλειάς. Εδώ ξεχωρίζουν τα υλικά από την εξαιρετικής σπουδαιότητας δουλειά που γινόταν στις φυλακές και τις εξορίες για τα ζητήματα του πολιτισμού, πλάι στις αναφορές στους αλύγιστους της ταξικής πάλης που έφτασαν στην υπέρτατη θυσία...

Το σύνθημα «αντάρτης κλέφτης παλικάρι, πάντα είν' ο ίδιος ο λαός» δεσπόζει στην ενότητα της Αντίστασης, ενώ το μάτι τραβά η στήλη με την «αιμάτινη σπονδή της ΚΟΑ στο βωμό του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα». Ο Δεκέμβρης του '44 έχει το δικό του ταμπλό, ενώ η τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ κυριαρχεί.

Μια ενότητα συγκροτούν οι διάφορες αναφορές στην αναγκαιότητα της συμμαχίας της εργατικής τάξης με τα λαϊκά στρώματα της πόλης και της υπαίθρου, με ειδική επισήμανση στη διαρκή δράση για τη γυναικεία ισοτιμία. Κυρίαρχη, βέβαια, θέση κατέχει η ενότητα που αφορά στην πρωτοπόρα δράση του ΚΚΕ στους αγώνες της εργατικής τάξης. Ξεχωρίζει εδώ ο Μάης του '36.

Εντυπωσιάζει η ενότητα με τη διαχρονική εξέλιξη της προσπάθειας του ΚΚΕ να μεταφραστεί και να διαδοθεί το μαρξιστικό έργο στις γραμμές της εργατικής τάξης, προσπάθεια που δένει στη συνέχεια με τις σύγχρονες επεξεργασίες του Κόμματος για τα ζητήματα που αφορούν από την Ιστορία του κινήματος έως και τις προγραμματικές θέσεις.

Παρότι η δράση του Κόμματος στη νεολαία και για τη νεολαία διαπερνά την ύλη όλων των ενοτήτων, υπάρχει στο χώρο της έκθεσης και μια ξεχωριστή ενότητα με αφορμή τα 50χρονα της ΚΝΕ. Τα υλικά ξεκινούν από τα χρόνια της ΟΚΝΕ, περνούν στην ΕΠΟΝ, στη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη, στην ΚΝΕ. Ξεχωρίζουν τα αφιερώματα στον «Οδηγητή», όπως επίσης και το πανόραμα των Φεστιβάλ.

Μια τελευταία επισήμανση: Καθώς τα 100χρονα του ΚΚΕ και τα 50χρονα της ΚΝΕ είναι το κεντρικό θέμα του Φεστιβάλ, οι ιστορικές αναφορές δεν περιορίζονται μόνο στο χώρο της κεντρικής έκθεσης. Απλώνονται κυρίαρχα σ' όλους τους χώρους.

Σημείωση: Πολύτιμο βοήθημα για την παραπέρα αξιοποίηση - μελέτη των υλικών της έκθεσης είναι το Λεύκωμα για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ που διατίθεται στο Φεστιβάλ, σε μία εντυπωσιακή ειδική τιμή - προσφορά.