Το ύψωμα του "Κλέφτη", είναι η ψηλότερη κορυφή του όρους Σμόλικα. Εχει στρατηγική σημασία, καθώς στέκει πάνω από τη Σαμαρίνα και δεσπόζει σε μια ευρύτερη περιοχή της βόρειας οροσειράς της Πίνδου. Τόσο στη βουνοκορφή αυτή, όσο και σε μια σειρά άλλες (Πολιάνα, Γύφτισσα, Κάμενικ, Γκόλιο, Σκούζα, Κίρκορι, Προφήτης Ηλίας κλπ) διεξήχθηκαν σκληρότατες μάχες ανάμεσα στους μαχητές και τις μαχήτριες του ΔΣΕ και των κατά πολύ υπέρτερων δυνάμεων του κυβερνητικού στρατού.

Στο σημερινό "Ρ" φιλοξενούμε τις μνήμες από τις μάχες αυτές, της Ελένης Κατσή (Παχή), μιας μαχήτριας τότε του ΔΣΕ. Μιας μαχήτριας, που υπεράσπισε και κράτησε, μαζί με τους υπολοίπους συναγωνιστές της, το ύψωμα του Κλέφτη. "Η μάχη του Κλέφτη κατέχει μια ξεχωριστή θέση στην εποποιία του Γράμμου, για την ηρωική αντίσταση και τις θυσίες των υπερασπιστών του, για την άφθαστη παλικαριά και την απεριόριστη αφοσίωση των μαχητών και διοικητών, στο καθήκον που τους είχε ανατεθεί.

Οσα και να έχουν γραφτεί είναι αδύνατον να συλλάβει ο νους την αυταπάρνηση και τον ηρωισμό, κάθε λεπτό, κάθε ώρα και κάθε μέρα, σε κάθε μαχητή και μαχήτρια του ΔΣΕ. Εγώ, θα προσπαθήσω να αναφερθώ σε μια μέρα, από τις πολλές, που υπεράσπιζα, μαζί με άλλους συντρόφους, τον Κλέφτη. Την ημέρα, που είναι σημαντική, γιατί για πρώτη φορά τραυματίστηκα (διαμπερές στο πόδι). Γράφω το πρώτο τραύμα, γιατί στη διάρκεια του εμφύλιου τραυματίστηκα άλλες πέντε φορές.

Ηταν 3 Ιούλη 1948. Μέρα καυτή, όχι μονάχα απ' τη ζέστη του καλοκαιριού, αλλά κυρίως από την πολεμική ατμόσφαιρα, που επικρατούσε στον Κλέφτη. Ο κυβερνητικός στρατός, αυτή την ημέρα έβαλε στόχο, να καταλάβει τον Κλέφτη. Και τούτο, γιατί είχε έρθει στο μέτωπο το τότε βασιλικό ζεύγος, προκειμένου να ενθαρρύνει τον κυβερνητικό στρατό. Από τις πρώτες πρωινές ώρες είδαμε τον "Γαλατά" (σ.σ. αναγνωριστικό αεροπλάνο των κυβερνητικών δυνάμεων) να ανιχνεύει τη διάταξή μας και σε λίγο καταφθάνουν κατά σμήνη τα αεροπλάνα. Κι όπως ήμασταν τελείως ανυπεράσπιστοι από κάποια αντιαεροπορική άμυνα, κατέβαιναν όσο ήθελαν χαμηλά, μυδραλιοβολούσαν τις θέσεις μας και βομβάρδιζαν, ρίχνοντας ρουκέτες, βαρέλια με βενζίνη, τα οποία μόλις έπεφταν στη γη έσκαζαν και αναφλέγονταν. Τα δέντρα έπαιρναν φωτιά, όπως και τα χόρτα, δημιουργώντας πολλές εστίες πυρκαγιών. Τόσο η αεροπορική επιδρομή, όσο και η προπαρασκευή του πυροβολικού που ακολούθησε, απέβλεπαν να εξοντώσουν κάθε ζωντανή ύπαρξη πάνω στο ανασκαμμένο και καψαλισμένο ύψωμα. Τα πολυβολεία μας, τα αμπριά μας, αν και έπαθαν σημαντικές ζημιές, μας προστάτευαν, μας πρόσφεραν ανεκτίμητες υπηρεσίες σ' αυτές τις τρομερές δοκιμασίες.

Oι Αμερικανοί έκαναν και δοκιμές νέων όπλων στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα. Στις μάχες για την κατάληψη του "Κλέφτη", πρωτοχρησιμοποιήθηκαν οι βόμβες Ναπάλμ, που βρήκαν αργότερα ευρεία χρήση στο Βιετνάμ. Στις φωτογραφίες, απολιθωμένα δέντρα, στο ύψωμα του "Κλέφτη", χτυπημένα από βόμβες Ναπάλμ, όπως έχουν μείνει μέχρι σήμερα

Κατόπιν, περνάει στην επίθεση το πολυάριθμο πεζικό του αντίπαλου. Καθώς κάνουν έφοδο, τους συναντάμε με πείσμα έξω από τα χαρακώματα, τους ανατρέπουμε, τους εξαναγκάζουμε σε υποχώρηση, στη βάση της εξόρμησής του. Τις απογευματινές ώρες αρχίζει καινούρια επίθεση. Πριν απ' αυτή, είχε προηγηθεί νέο ισχυρό σφυροκόπημα των θέσεών μας από την αεροπορία και το πυροβολικό. Το άφθονο και καυτό σίδερο, που αυτή τη φορά ρίχτηκε, έχει σκοπό να μην αφήσει τίποτε όρθιο και ζωντανό στις θέσεις μας. Δεν άκουγες τίποτε, μόνο ένα συνεχές μπουμπουνητό. Η επιφάνεια του εδάφους οργώνεται από τις οβίδες. Ξεφλουδίζονται, κόβονται, ξεριζώνονται τα δέντρα. Ενα σύννεφο σκόνης και καπνού σκεπάζει τη διάταξή μας. Τα πολυβολεία, τα αμπριά μας παθαίνουν καινούριες σημαντικές ζημιές. Τα σκέπαστρα, οι περισσότεροι είσοδοι και έξοδοι σκεπάζονται με χώμα. Υπάρχουν απώλειες, νεκροί και τραυματίες. Αρχίζει καινούρια επίθεση. Χαρακώματα και θέσεις τώρα δεν υπάρχουν πια. Ισοπεδώθηκαν από τους βομβαρδισμούς. Η μάχη τώρα γίνεται από λακκούβα σε λακκούβα, από δέντρο σε δέντρο, από πέτρα σε πέτρα. Ο αντίπαλος φτάνει κοντά στις θέσεις μας, άλλοι έρχονται στα χέρια με τους μαχητές του ΔΣΕ. Στο πεδίο της μάχης χύνεται ελληνικό αίμα. Υπάρχουν τραυματίες, πέφτουν κορμιά. Πάνω σ' αυτή την επίθεση τραυματίστηκα κι εγώ, όμως δεν είχαμε ώρα να σκεφτούμε, ούτε για το δέσιμο του τραύματος. Ολη μας η σκέψη ήταν να κρατήσουμε τον Κλέφτη, με κάθε θυσία. Κανένας τραυματίας δε φεύγει από τη θέση του. Αυτοί, που δεν μπορούσαν να πιάσουν όπλο, όταν εμείς κάναμε αντεπίθεση, φωνάζανε "αέρα! αέρα! επάνω τους και τους φάγαμε!".

Παρ' όλες τις απώλειες που είχαμε και τις μεγάλες δυνάμεις του εχθρού, που έκαναν την επίθεση (δύο επίλεκτες ταξιαρχίες κι εμείς ένα τάγμα, με ταγματάρχη τον Αλευρά Ηλία), κάναμε την αντεπίθεση με χειροβομβίδες και ανατρέψαμε και πάλι τον εχθρό. Εγώ, παρά το διαμπερές τραύμα στο πόδι, δεν καταλάβαινα πόνο, ενώ το άρβυλο είχε γεμίσει αίμα. Οταν πήρα εντολή, να πάω στο σταθμό επίδεσης, έφυγα με μια μεγάλη ικανοποίηση, ότι τον Κλέφτη δεν μπόρεσαν να τον πάρουν.

Ο Κλέφτης κράτησε, γιατί τον υπεράσπισαν αγωνιστές, με υπέροχα ιδανικά: Εθνική ανεξαρτησία, ελευθερία, δημοκρατία, σοσιαλισμό.

Ελένη ΚΑΤΣΗ (ΠΑΧΗ)"

Ο ελιγμός στο Βίτσι

Υστερα από 70, σχεδόν μέρες, συνεχών και αδιάκοπων μαχών στη Βόρεια Πίνδο και κάτω από τον αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων, ο ΔΣΕ υποχρεώθηκε σε υποχώρηση η οποία και έγινε συντεταγμένα με τον περίφημο ελιγμό των δυνάμεών του στο χώρο του Βίτσι, τη νύχτα 20 προς 21 Αυγούστου του 1948. Ο ελιγμός πραγματοποιήθηκε με τη δημιουργία ρήγματος στο μέτωπο του αντιπάλου στην Αλεβίτσα. Η ενέργεια του ρήγματος στέφθηκε με επιτυχία και ο ελιγμός ολοκληρώθηκε πλήρως το βράδυ της 21ης Αυγούστου με το πέρασμα στην περιοχή του Βίτσι και των τελευταίων δυνάμεων του ΔΣΕ που είχαν μείνει στα μετόπισθεν για να καλύψουν την υποχώρηση.

Ο ελιγμός στο Βίτσι έφερε παραζάλη στους αντιπάλους του ΔΣΕ και γράφτηκαν γι' αυτόν διάφορα παραμύθια στη μετεμφυλιακή περίοδο. Ο στρατηγός Δ. Ζαφειρόπουλος λέει συγκεκριμένα στο βιβλίο του "Αντισυμμοριακός Αγών" (σελ. 413): "Η άτακτος φυγή των (σημ. "Ρ": εννοεί του ΔΣΕ) διενεργήθη διά των διαβάσεων των χωρίων Γράμμος - Φούσα - Σλήμνιτσα - Μονόπυλον κυρίως κατά τη νύχτα της 20-21 Αυγούστου, καθ' ην πανικόβλητοι και διαλελυμένοι, εγκαταλείψαντες τον βαρύ οπλισμό των, διέφυγον διά του κυρίως όγκου των προς Αλβανίαν και διά μέρους των εσκηνοθέτησαν τον διαφημιζόμενον ελιγμόν της Αλεβίτσης προς απόκρυψιν της φυγής των εις Αλβανίαν. Οι εις την Αλβανίαν καταφυγόντες συμμορίται συνεκεντρώθησαν και εξοπλίστηκαν, πλαισιωθέντες υπό νέων κατωτέρων στελεχών, άρτι αποφοιτησάντων εκ των Σχολών του Μπούλκες".

Τις φαντασιοπληξίες αυτές του στρατηγού Ζαφειρόπουλου αποκαλύπτει - και φυσικά διαψεύδει - ο στρατηγός Θρ. Τσακαλώτος ο οποίος γράφει σχετικά: "Ως απεδείχθη εκ των υστέρων, το Β` σώμα Στρατού δεν εξεμεταλλεύθη εγκαίρως την εξαιρετικήν ταύτην ευκαιρίαν και ούτως οι συμμορίται, καίτοι συντετριμμένοι εκ της κεραυνοβόλου ενεργείας του Α` Σώματος Στρατού εις ΓΡΑΜΜΟΝ, κατόρθωσαν εν ανέσει να συμπτυχθούν μέσω της διατάξεως του Β` Σώματος Στρατού προς ΒΙΤΣΙ, όπου ανασυγκροτηθέντες και αναδιοργανωθέντες, εδημιούργησαν τη γνωστήν κατάστασιν Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 1948, ήτις ου μόνον εξουδετέρωσε πλήρως τη νίκην του ΓΡΑΜΜΟΥ, αλλά και παρ' ολίγον ν' αποτελέση τον τάφον του Εθνικού Στρατού..." (Θρ. Τσακαλώτος: "40 Χρόνια Στρατιώτης της Ελλάδος", τόμος Β`, σελ. 154).

Τα περί διάλυσης και συντριβής του Δημοκρατικού Στρατού στο Γράμμο για τα οποία κάνουν λόγο και ο Ζαφειρόπουλος και ο Τσακαλώτος αναμφισβήτητα δεν έχουν καμιά σχέση με την πραγματικότητα κι αυτό φαίνεται από τη συνέχεια των πολεμικών επιχειρήσεων στο Βίτσι. Ο Ζαφειρόπουλος εξηγεί το γεγονός ότι ο ΔΣΕ ανασυγκροτήθηκε και συνέχισε τις επιχειρήσεις με το παραμύθι της ανασύνταξης των δυνάμεών του στην Αλβανία. Αλλά αν είχε συμβεί η συντριβή των ανταρτών στο Γράμμο και η σύμπτυξη των υπολειμμάτων τους στο Αλβανικό έδαφος - κάτι που διαψεύδει κατηγορηματικά ο Τσακαλώτος - τότε θα είχε στεφθεί με πλήρη επιτυχία το Σχέδιο "Κορωνίς" και θα ήταν αδύνατη η συνέχιση του πολέμου από μέρους του ΔΣΕ. Από την άλλη μεριά ο Τσακαλώτος κάνει λόγο για συντριβή του ΔΣΕ στον Γράμμο, αποδίδει σε μη εκμετάλλευση της δημιουργηθήσας κατάστασης, από το Β` σώμα Στρατού, τον ελιγμό στο Βίτσι και δε δίνει καμιά δικαιολογία που να εξηγεί πως αυτές οι συντριμμένες δυνάμεις ανταρτών μπόρεσαν και πολέμησαν στη συνέχεια με τόση επιτυχία ούτως ώστε - με τα δικά του λεγόμενα - όχι μόνο να εξουδετερώσουν τη νίκη του κυβερνητικού στρατού στο Γράμμο αλλά, παρολίγο να του φτιάσουν και τον τάφο. Τέτοια πράγματα δε γίνονται από συντριμμένους και διαλυμένους στρατούς. Κι ο ΔΣΕ δεν ήταν καθόλου διαλυμένος, αν αναλογιστεί κανείς ότι η μάχη στο Βίτσι - που ουσιαστικά ήταν η τελευταία φάση της μάχης του Γράμμου - άρχισε στις 26-8-1948 και τελείωσε στις 17 Οκτώβρη του ιδίου έτους.