ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Ενενήντα χρόνια
στο πλευρό του αγωνιζόμενου λαού

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

1908 - 18 Μαρτίου 1911	Η δημοκρατική εφημερίδα (όπως χαρακτηριζόταν τότε) με το όνομα «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» κυκλοφόρησε στην Αθήνα και μετά στη Θεσσαλονίκη, από το 1908 μέχρι και τις 18 Μαρτίου 1911. Ιδιοκτήτης και διευθυντής ήταν ο Γ. Φιλάρετος (1848-1929) - ο "πατέρας της δημοκρατίας" όπως τον αποκαλούσαν. Τότε εκδιδόταν κάθε δεκαπενθήμερο. Στο λογότυπό του υπήρχε τυπωμένη η ένδειξη: «ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΕΘΝΙΚΗ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ και ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ».
Κυριακή, 23 Ιούλη 1917	Ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» εκδόθηκε στις 23 Ιούλη 1917, στην Αθήνα, από τον Γιάννη Πετσόπουλο, σαν δημοσιογραφικό όργανο, «δημοκρατικών αρχών». Στα τέλη του Ιούλη 1917, ο Γ. Πετσόπουλος, θέλοντας να μεταφέρει τον «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» στην Αθήνα και να τον μετατρέψει σε καθημερινή πρωινή εφημερίδα, ζήτησε από τον Γιώργο Φιλάρετο, στον οποίο ανήκει ο τίτλος «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» να του τον εκχωρήσει ή να δεχθεί, αν ήθελε, να γίνει συνεκδότης. Ο Φιλάρετος έδωσε την άδεια να για να βγει ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» στην Αθήνα, όντας βέβαιος, όπως έγραψε στην επιστολή του προς τον Πετσόπουλο, πως η εφημερίδα θα εξακολουθούσε να εξυπηρετεί τις δημοκρατικές ελευθερίες και τα εθνικά συμφέροντα. Τον Ιούλη του 1917, στις εφημερίδες της Αθήνας, δημοσιευόταν η παρακάτω αγγελία: "Η μόνη εφημερίς δημοκρατικών αρχών εν Ελλάδι «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ», της Θεσσαλονίκης θα εκδίδεται και εν Αθήναις, καθημερινός, πρωινός, τετρασέλιδος και πεντάλεπτος. Διευθυντής: Γ. Πετσόπουλος. Αρχισυντάκτης: Ν. Γιαννιός. Η μόνη εφημερίς δημοκρατικών αρχών εν Ελλάδι. Γραφεία: Πειραιώς 24" Ετσι άρχιζε στις 23 Ιούλη 1917 η πρώτη περίοδος της έκδοσης του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ». Από κανέναν δεν περνούσε, τότε, η σκέψη ότι πίσω από τα λιτά και στερεότυπα αυτά διαφημιστικά λόγια της αγγελίας κρυβόταν μια τεράστια δύναμη που θα καθιστούσε, μερικά χρόνια αργότερα τον «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» ένα ισχυρό όπλο της πρωτοπορίας του επαναστατικού, εργατικού κινήματος και των αγώνων του ελληνικού λαού. Στο λογότυπο υπήρχε ο χαρακτηρισμός «ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ»
23 Σεπτέμβρη 1918	Τερματίζεται η πρώτη περίοδος της έκδοσης του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ», με την αποχώρηση του αρχισυντάκτη του Ν. Γιαννιού, εξαιτίας, κυρίως, των αρνητικών του αντιλήψεων απέναντι στην Οχτωβριανή Επανάσταση, αλλά και εξαιτίας των αντιδραστικών του απόψεων. Σταματά για τρεις μήνες η έκδοση της εφημερίδας.
30 Δεκέμβρη 1918	Ξεκινά η δεύτερη περίοδος με επανέκδοση του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» με αρχισυντάκτη τον Θ. Λασκαρίδη κι αργότερα τον Λεωνίδα Παυλίδη. Ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» αρχίζει να προσεγγίζει όλο και πιο κοντά το οργανωμένο πια εργατικό επαναστατικό κίνημα. Τάχτηκε αμέσως στο πλευρό του νεοσύστατου Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος της Ελλάδας (Σ.Ε.Κ.Ε.) (που μετονομάστηκε αργότερα σε Κομμουνιστικό) και της νεοσύστατης τότε Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας (Γ.Σ.Ε.Ε.), προσφέροντας στο εργατικό κίνημα ανεκτίμητες υπηρεσίες: υποστηρίζει το νεαρό κόμμα της εργατικής τάξης, εκλαϊκεύει τους αγώνες του, βλέπει με συμπάθεια την Οχτωβριανή Επανάσταση. Γι' αυτό, κι όταν οι ιμπεριαλιστές παρέσυραν στις αρχές του 1919 την Ελλάδα στην αντισοβιετική πολεμική εκστρατεία της Ουκρανίας, ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» τάχθηκε ενάντια σ' αυτή, υπερασπίζοντας με την αρθρογραφία του την ακεραιότητα και το απαραβίαστο του Σοβιετικού κράτους των εργατών και αγροτών.
15 Σεπτέμβρη 1919	Ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» βγάζει από τον τίτλο του τις λέξεις που τον χαρακτήριζαν «Εφημερίδα δημοκρατικών αρχών» και βάζει στη θέση τους τον χαρακτηρισμό «σοσιαλιστική εφημερίς». Δικαιολογώντας τη μεταβολή αυτή, ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» εξηγούσε μ' ένα μεγάλο ερμηνευτικό σχόλιο ότι ο αγώνας για την Προεδρευόμενη Δημοκρατία είχε πια ξεπεραστεί και ολοένα και νέες εξελίξεις επέβαλαν νέους προσανατολισμούς.
20 Ιούνη 1920	Πραγματοποιείται ένα ακόμα βήμα προς την κομματικοποίηση του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ». Με απόφαση του 2^ου Συνεδρίου του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος της Ελλάδας (Σ.Ε.Κ.Ε.) (5-12 Απρίλη 1920) η Κ.Ε. αναλαμβάνει επίσημα τον έλεγχο της πολιτικής του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ». Έτσι, κάτω από τον τίτλο του προστίθεται τώρα και η φράση: «Υπό τον πολιτικό έλεγχο της Κ.Ε. του Σ.Ε.Κ.Ε.» Αντιπρόσωπος του Κόμματος στον «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» ορίστηκε ο Γιάννης Κορδάτος, δικηγόρος, μέλος της Κ.Ε.
31 Ιούλη 1920	Τα γραφεία του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» καταστράφηκαν εντελώς από κυβερνητικούς μπράβους, με αφορμή τη δολοφονική απόπειρα ενάντια στον Πρωθυπουργό Ε. Βενιζέλο, στο Παρίσι από πράκτορες των μοναρχικών. Τίποτε δεν απόμεινε από το πλούσιο αρχείο και από την επίπλωση της εφημερίδας. Γι αυτό και η εφημερίδα αναγκάστηκε να διακόψει την έκδοσή της ως τις 8 Αυγούστου
Ιούλης 1921	Ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» τοποθετεί και από τις δύο πλευρές του τίτλου του το σφυροδρέπανο, πλαισιωμένο από δύο στάχυα.
Κυριακή, 1 Αυγούστου 1921	Από την 1^η Αυγούστου γίνεται το «Επίσημο όργανο του Σοσιαλιστικού Εργατικού (Κομμουνιστικού) Κόμματος της Ελλάδας και της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας». Ο Γ. Πετσόπουλος εκχωρώντας τον «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» στο Κόμμα έγραφε σε σχετική δήλωσή του πως αυτό το έκανε γιατί «δεν επιτρέπετο ν' αποτελεί η εφημερίς ιδιωτική επιχείρηση». Στο φύλλο της ημέρας αυτής δημοσιεύεται σχετικό κείμενο του Γ. Πετσόπουλου προς τους αναγνώστες της εφημερίδας, σχετική επιστολή του ίδιου προς την Κ.Ε. του Σοσιαλιστικού Εργατικού (Κομμουνιστικού) Κόμματος, καθώς και η απόφαση της Κ.Ε. Από τη στιγμή αυτή αρχίζει ένα νέο, αποφασιστικής σημασίας στάδιο στην εξέλιξη του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ». Απαλλαγμένη από την ιδιωτική της εξάρτηση, η εφημερίδα αποκτά συλλογικό όργανο διεύθυνσης, με υπεύθυνο συντάκτη της τον Αντώνη Δούμα. Έπειτα από αυτόν και ως το 1930, υπεύθυνοι συντάκτες του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» υπήρξαν κατά χρονολογική σειρά οι: Παναγής Δημητράτος, Γ. Στράγγας, Τάκης Φίτσος και Ορφέας Οικονομίδης.
1921	Μόνο μέσα στο 1921 οι υπεύθυνοι του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» καταδικάστηκαν έξη φορές, σε πολύχρονες φυλακίσεις εξαιτίας της αντιπολεμικής εκστρατείας που αναπτύσσει ενάντια στον πόλεμο που μαίνονταν στη Μικρά Ασία και εξαιτίας της υποστήριξης που προβάλλει στις διεκδικήσεις των εργαζομένων, παρά την άγρια τρομοκρατία που έχει εξαπολύσει ενάντιά του η μοναρχική κυβέρνηση.
Νοέμβρης 1924	Με τη μετονομασία του κόμματος το Νοέμβρη του 1924 σε ΚΚΕ (αποφασίστηκε στο 3^ο έκτακτο συνέδριό του), ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» γίνεται επίσημο «όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας και της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας». Αρχισυντάκτης του από τον Οχτώβρη του χρόνου αυτού έγινε ο Γιώργης Νίκολης. Για το «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» άρχιζε μια νέα περίοδος, μεστή από δράση και γεγονότα, στην οποία έπρεπε να δίνει διαρκώς το «παρών».
1925	Οταν το 1925 με τις απεργίες των σιδηροδρομικών, των καπνεργατών, των τυπογράφων και άλλων εργατικών κλάδων, ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» δεν προλάβαινε να αντιμετωπίζει μόνος του την κατάσταση, το κόμμα έβγαλε απογευματινή εφημερίδα, την «Προλεταριακή Πάλη».
8 Αυγούστου 1925	Η στρατιωτική δικτατορία που κήρυξε τον Ιούνη του 1925 ο στρατηγός Θεόδωρος Πάγκαλος, απαγόρεψε την ελεύθερη έκδοση του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» από τις 8 Αυγούστου και μαζί τη νόμιμη λειτουργία του Κόμματος. Το «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» αναπλήρωσαν τότε μια σειρά από κλαδικές εφημερίδες, όπως ήταν ο «Εργάτης Επισιτισμού», ο «Εργάτης Δέρματος», το «Σ.Ο.Μ.Α.» (Σωματείο Οδηγών και Μηχανικών Αυτοκινήτων) κλπ, ή το «Φοιτητικό Βήμα», για τη νεολαία. Στην περίοδο ακριβώς της Παγκαλικής δικτατορίας, βρήκαν την ευκαιρία οι ρεφορμιστές, μαζί με όλα τα αντιδραστικά στοιχεία μέσα στο συνδικαλιστικό κίνημα να αρπάξουν τη διοίκηση της ΓΣΕΕ στα χέρια τους, με τη βοήθεια της αστυνομίας.
27 Αυγούστου 1926	Επειτα από την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος, ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» επανεκδόθηκε στις 27 Αυγούστου 1926, σαν όργανο της «ΚΕ του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΕΤΚΔ)» (Ελληνικού Τμήματος της Κομμουνιστικής Διεθνούς), με αρχισυντάκτη το Γιώργη Νίκολη. Η περίοδος αυτή που κράτησε ως το 1931, χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη όξυνση της ταξικής πάλης, τις τρομοκρατικές ενέργειες των κυβερνήσεων ενάντια στο επαναστατικό κίνημα ( «νόμος περί ιδιωνύμου», φυλακίσεις, εξορίες, επεμβάσεις στα συνδικάτα κλπ.) ενάντια στο ΚΚΕ και το επαναστατικό εργατικό κίνημα. Οι αλλεπάλληλες συλλήψεις στελεχών του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» είχαν σα συνέπεια τις συχνές αλλαγές στην αρχισυνταξία του. Ετσι στην πενταετία αυτής της περιόδου άλλαξαν έξη αρχισυντάκτες του: Γιώργης Νίκολης, Πέτρος Πικρός, Τάσος Χατζηαναστασίου, Γιώργης Ανδρουλιδάκης, Ορφέας Οικονομίδης, Αριστοτέλης Τσουρτσούλης.
31 Αυγούστου 1931	Ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» καταδικάστηκε σε στέρηση του τίτλου του από το δικαστήριο και ο υπεύθυνός του Γεράσιμος Μαρμαρέλης, τιμωρήθηκε σε πολύχρονη φυλάκιση και σε μεγάλο πρόστιμο για παράβαση του «νόμου περί τύπου». Για το λόγο αυτό στη θέση του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» εκδόθηκε ο «Νέος Ριζοσπάστης», με υπεύθυνο συντάκτη το Δ. Παρτσαλίδη.
11 Μάρτη 1934	Ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» ξαναπήρε την ονομασία του.
1932 - 1936	Σταθμός στην ανάπτυξη και τη μαζικότητα του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» στάθηκε η περίοδος 1932-1936, όπου μετά την έκκληση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, η δράση του Κόμματος τέθηκε γενικά, πάνω σε νέες βάσεις. Την περίοδο αυτή η κυκλοφορία του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» έφτασε σε μεγάλα για την εποχή εκείνη ύψη: όταν η ανώτερη κυκλοφορία των μεγαλύτερων αστικών εφημερίδων δεν ξεπερνούσε τις 25.000 – 30.000 φύλλα, ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» είχε φτάσει να πουλά 12.000 φύλλα.
1 Μάρτη 1935	Με την έκρηξη του βενιζελικού στρατιωτικού κινήματος της 1^ης Μάρτη 1935, ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» παύτηκε.
16 Μάη 1935	Επανέκδοση με διευθυντή τον Μ. Τυρίμο.
4 Αυγούστου 1936	Η δικτατορία της 4^ης Αυγούστου του 1936 έκλεισε ξανά το «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ». Το κλείσιμο αυτό θα διαρκούσε για πολλά χρόνια γιατί το δικτατορικό καθεστώς το διαδέχτηκε η γερμανοφασιστική κατοχή. Ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» όμως, δε σταμάτησε ουσιαστικά την έκδοσή του, γιατί στη διάρκεια τόσο της δικτατορίας όσο και της γερμανοφασιστικής κατοχής, κυκλοφορούσε παράνομα. Ας σημειωθεί πως με την κήρυξη της δικτατορίας το 1936, ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» βρέθηκε να έχει στη διάθεσή του 24 συνολικά παράνομα τυπογραφεία, που τα είχε οργανώσει από προηγούμενα.
Οχτώβρης 1944	Μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τους χιτλεροφασίστες, τον Οχτώβρη του 1944, ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» ξαναβγαίνει νόμιμα. Διευθυντής του αυτή τη φορά ήταν είναι ο Κ. Καραγιώργης (Κ. Γυφτοδήμος).
Δεκέμβρης 1944	Στη διάρκεια της ένοπλης επέμβασης των Αγγλων, το Δεκέμβρη του 1944, ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» σταματά την εκτύπωσή του στο κέντρο της Αθήνας και κυκλοφορεί στις περιοχές που ελέγχονται από τον ΕΛΑΣ.
15 Φλεβάρη 1945	Στις 15 Φλεβάρη 1945, μετά την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας, ξαναεκδίδεται κανονικά στην Αθήνα και εμψυχώνει τον Ελληνικό λαό στους νέους αγώνες του. Αυτή είναι η τελευταία περίοδος της ως τότε σταδιοδρομίας του. Για ένα διάστημα γίνεται η μεγαλύτερη σε κυκλοφορία ελληνική εφημερίδα. Εποχή άφησε επίσης ο «ΡΙΖΟΣ της Δευτέρας» που έβγαζε ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ».
17 Οχτώβρη 1947	Με το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου, το καθεστώς της ολιγαρχίας κλείνει το «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» στις 17 Οχτώβρη 1947 –τριάντα ακριβώς χρόνια από την πρώτη του έκδοση- με βάση το φασιστικό Γ' Ψήφισμα. Η διακοπή του αυτή θα είναι μακροχρόνια και θα κρατήσει 27 ολόκληρα χρόνια. Αλλά και πάλι, σ' όλη αυτή τη μακρά περίοδο και ιδιαίτερα στη διάρκεια του δικτατορικού καθεστώτος της στρατιωτικής χούντας, ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» εξακολούθησε, έστω και σε αραιά διαστήματα, να κυκλοφορεί παράνομα.
25 Σεπτέμβρη 1974	Ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» επανεκδίδεται για να συνεχίσει την ιστορική αποστολή του, σαν όργανο του Κόμματος της εργατικής τάξης σαν εφημερίδα αρχών, σα συλλογικός προπαγανδιστής, αγκιτάτορας και οργανωτής μέσα στο λαό, για να εμψυχώνει τους νέους αγώνες του για την ελευθερία, την ειρήνη, την εθνική ανεξαρτησία, τη δημοκρατία και το σοσιαλισμό.