Κλείνοντας σήμερα αυτή τη σειρά των άρθρων σχετικά με την «κατάσταση της εργατικής τάξης», πρέπει να υπενθυμίσουμε ορισμένα ζητήματα για την αναγκαιότητα της μελέτης και της γνώσης όλων των ζητημάτων, που συνθέτουν το περιεχόμενό της, και τη θεμελιακή σημασία τους για το εργατικό κίνημα. Το περιεχόμενο της ταξικής πάλης, για να μπορεί να επιδρά στην ανάπτυξή της και να συμβάλλει στην ωρίμανση της πολιτικής συνείδησης της εργατικής τάξης, ως αυτό που ο Λένιν ονόμαζε το «κύριο», δηλαδή το κράτος, την εξουσία, πρέπει να απαντά από τη σκοπιά των συμφερόντων της σ' όλα αυτά τα ζητήματα που συνθέτουν το ζήτημα «κατάσταση της εργατικής τάξης». Ζήτημα το οποίο επίσης δεν είναι στατικό, αλλά μεταβάλλεται, στην εξέλιξη του καπιταλισμού, όσο αναπτύσσονται οι παραγωγικές δυνάμεις, όσο το κεφάλαιο αναπαράγεται σε πιο διευρυμένη κλίμακα, ή διακόπτεται αυτή η πορεία του με τις οικονομικές κρίσεις για να ξανασυνεχιστεί, όσο συγκεντρώνεται η παραγωγή και το κεφάλαιο. Και όπως έχουμε πει, σ' αυτή την πορεία, η κατάσταση της εργατικής τάξης γίνεται χειρότερη, όχι συγκριτικά με την προηγούμενη χρονικά θέση της, αλλά σε σχέση με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Γιατί ενώ οι ανάγκες της αυξάνονται, ικανοποιούνται ολοένα και λιγότερο. Ο Κ. Μαρξ, ανακαλύπτοντας το νόμο της καπιταλιστικής συσσώρευσης, απέδειξε ότι στο μέτρο που γίνεται η συσσώρευση του κεφαλαίου, επιδεινώνεται και η κατάσταση της εργατικής τάξης. Δηλαδή, «φέρνει μια συσσώρευση αθλιότητας αντίστοιχη με τη συσσώρευση του κεφαλαίου... Η συσσώρευση πλούτου στον ένα πόλο είναι ταυτόχρονα συσσώρευση αθλιότητας, βασάνου εργασίας, σκλαβιάς, αμάθειας, αποκτήνωσης, ηθικής κατάπτωσης στον αντίπαλο, δηλαδή στην πλευρά της τάξης που παράγει με τη μορφή κεφαλαίου το δικό της προϊόν» (Κ. Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», τ. 1 σελ. 668 και 669). Ο Φρ. Ενγκελς στον «Πρόλογο της κατάστασης της εργατικής τάξης στην Αγγλία» («Διαλεχτά Εργα», τ. 2, σελ. 475-476), αναφέρει: «Η αιτία της αθλιότητας της εργατικής τάξης δεν πρέπει να αναζητηθεί σε εκείνα τα μικρά δεινά, αλλά στο ίδιο το κεφαλαιοκρατικό σύστημα... Η αστική τάξη έχει κάνει παραπέρα προόδους στην τέχνη να κρύβει τη δυστυχία της εργατικής τάξης».
Ταυτόχρονα, έχουμε πει σε προηγούμενο άρθρο ότι η κατάσταση της εργατικής τάξης αποτελεί την πραγματική βάση, πάνω στην οποία εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν όλα τα σύγχρονα κοινωνικά κινήματα.
Επομένως οι παράγοντες που συνθέτουν το περιεχόμενο της κατάστασης της εργατικής τάξης, αποτελούν ζητήματα που απασχολούν το εργατικό κίνημα, την ανάπτυξη της πάλης της εργατικής τάξης, όχι μόνο για τη βελτίωση της θέσης της στον καπιταλισμό αλλά στη σχέση αυτής της πάλης με τον τελικό σκοπό, την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Το γεγονός της προσπάθειας να «κρύβεται η δυστυχία της εργατικής τάξης», το γεγονός ότι «η αθλιότητά της δε βρίσκεται σ' εκείνα τα μικρά δεινά», αλλά στον ίδιο τον καπιταλισμό, αντικειμενικά συνδέει την πάλη για την εξάλειψη «των δεινών», με την εξάλειψη του καπιταλισμού.
Αυτό είναι επίσης θεμελιακό ζήτημα στην ταξική πάλη της εργατικής τάξης και πιο συγκεκριμένα στη σύνδεση της ταχτικής με τη στρατηγική.
Τις ανάγκες της εργατικής τάξης και την ικανοποίησή τους δεν μπορούμε και θα ήταν μεγάλο λάθος να τις αντιμετωπίζουμε από τη σκοπιά του σημερινού κοινωνικοοικονομικού συστήματος, στα πλαίσια δηλαδή της σημερινής κοινωνίας, της σημερινής πολιτικής. Γιατί τότε το περισσότερο που ίσως να κατακτούσε η εργατική τάξη με τον αγώνα της είναι κάποιες λύσεις προσωρινού χαρακτήρα, που δε θα άλλαζαν την ουσία του προβλήματος, δηλαδή την κατάστασή της.
Αλλά ακόμη και αν υπάρξουν, που μπορεί και να υπάρξουν, κάποιες λύσεις, κάποιες παραχωρήσεις σε κάποια προβλήματα, εκτός του ότι είναι προσωρινές, δεν καταργούν τον πυρήνα της δράσης του κεφαλαίου, την παραγωγή υπεραξίας, δηλαδή την εκμετάλλευση. Για παράδειγμα, η εργατική τάξη με τους αγώνες της και βεβαίως με άλλο συσχετισμό δυνάμεων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, κατέκτησε σταθερό ημερήσιο εργάσιμο χρόνο, τον μείωνε, κατακτούσε Κοινωνική Ασφάλιση, σε μεγάλο βαθμό δημόσια Υγεία, Εκπαίδευση, κλπ. Σήμερα, παρά την αλματώδη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, παρά το γεγονός ότι αυτές μπορούν να ικανοποιήσουν ακόμη περισσότερο όχι μόνο τις βασικές ανάγκες της εργατικής τάξης, για την αναπαραγωγή της εργατικής της δύναμης, αλλά όλες τις σύγχρονες ανάγκες της, οι μέχρι σήμερα κατακτήσεις της ανατρέπονται σε βάρος της.
Ταυτόχρονα, η πάλη της εργατικής τάξης δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στην ικανοποίηση των αναγκών που την κάνουν ικανή να ζει και να δουλεύει για τους καπιταλιστές. Αυτό βεβαίως επιδιώκουν οι καπιταλιστές γι' αυτό και με τις αναδιαρθρώσεις χειροτερεύουν την κατάσταση της εργατικής τάξης συνολικά, ανεξάρτητα από το βαθμό που αυτό συνειδητοποιείται από την ίδια την εργατική τάξη. Επομένως, το εργατικό κίνημα πρέπει να έχει ως περιεχόμενο της πάλης του, π.χ., όχι μόνο τη μισθολογική αύξηση, αλλά και την εξασφάλιση υγιεινής και ασφάλειας στους τόπους δουλιάς, σταθερό ημερήσιο εργάσιμο χρόνο με διεκδίκηση μείωσής του, καθολική δημόσια Κοινωνική Ασφάλιση, δημόσια δωρεάν Υγεία και Εκπαίδευση, δυνατότητα ψυχαγωγίας, άθλησης, περισσότερου ελεύθερου χρόνου για ανάπαυση κλπ. Να ενδιαφέρεται όχι μόνο για τη μισθολογική του κατάσταση, αλλά και για την αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης, που σημαίνει παραγωγή ολοένα και μεγαλύτερης μάζας υπεραξίας, σημαίνει μεγαλύτερο πλούτο που τον παράγει η εργατική τάξη αλλά τον καρπώνονται οι καπιταλιστές. Ολ' αυτά είναι σημαντικά ζητήματα για το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, τον ταξικό του προσανατολισμό, αλλά συμβάλλουν αποφασιστικά και στην υπόθεση της συνειδητοποίησης της αναγκαιότητας ανατροπής του καπιταλισμού, με δεδομένη τη δράση του Κομμουνιστικού Κόμματος. Σε τελευταία ανάλυση, αν σκοπός των καπιταλιστών με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής είναι η απόκτηση ολοένα και μεγαλύτερης μάζας κερδών, σκοπός της εργατικής τάξης με τη δουλιά της είναι να ικανοποιεί τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες της, υλικές και πνευματικές, αλλά αυτό απαιτεί να επιβάλει το δικό της τρόπο παραγωγής.
Συνεπώς, η ενασχόληση με την κατάσταση της εργατικής τάξης, με όλα τα ζητήματα που την αφορούν, είναι βασικό συστατικό της δράσης μας για να φέρνουμε στο προσκήνιο της πάλης την αναγκαιότητα του σοσιαλισμού και αυτό να γίνεται όσο είναι δυνατό κτήμα ολοένα και πιο πλατιών τμημάτων της.
Αν παρακολουθήσουμε όλα τα μέτωπα πάλης σήμερα στη χώρα μας, και όχι μόνον, αυτό αποκαλύπτουν. Και βοηθούν να συνδέσουμε τη σημερινή κατάσταση με το μέλλον, το σοσιαλισμό, όπως, π.χ., οι ιδιωτικοποιήσεις και ο δημόσιος λαϊκός τομέας οικονομίας με τις επιχειρήσεις στρατηγικής σημασίας και ειδών πλατιάς λαϊκής κατανάλωσης, που έχουν μονοπωληθεί σε κρατική-κοινωνική ιδιοκτησία, η δημόσια δωρεάν για όλους Εκπαίδευση, Υγεία, Κοινωνική Ασφάλιση, που προϋποθέτουν κρατικό-κοινωνικό τομέα οικονομίας, κλπ. Σ' αυτή την κατεύθυνση δρα το ΚΚΕ, με το Πρόγραμμά του, με τις Αποφάσεις του 16ου Συνεδρίου του για την οικοδόμηση του αντιιμπεριαλιστικού αντιμονοπωλιακού δημοκρατικού μετώπου πάλης, για τη λαϊκή εξουσία και τη λαϊκή οικονομία.
Τέλος, είναι αναγκαία και απαραίτητη η «Μελέτη του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών (ΚΜΕ) "Προσεγγίσεις στην κατάσταση της εργατικής τάξης στην Ελλάδα», έκδοση «Σύγχρονη Εποχή», ως ιδεολογικοπολιτικό βοήθημα στη δράση μας στο εργατικό κίνημα. Αυτή η μελέτη αποτέλεσε και τη βασική πηγή αυτών των άρθρων.
Σ.Κ.
Κυρίως φύλλο
Feeds
