Στις 8 Νοέμβρη 2001, η Γερουσία των ΗΠΑ ενέκρινε νομοσχέδιο που προβλέπει αυξημένη χρηματοδότηση των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ. Το συνολικό ύψος του ποσού για τη CIA, την NSA (Εθνική Υπηρεσία Ασφάλειας) και άλλες μυστικές υπηρεσίες και οργανώσεις του αμερικανικού κράτους δεν ανακοινώθηκε, αλλά εκτιμάται ότι εκτός από τον τακτικό ετήσιο προϋπολογισμό των 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων, οι υπηρεσίες αυτές θα πάρουν πολλά επιπλέον δισεκατομμύρια δολάρια, με στόχο να αναζωογονήσουν και να ενισχύσουν την επίγεια και από Διαστήματος παρακολούθηση του πλανήτη.

«Σε πέντε χρόνια από τώρα, η NSA θα πρέπει να έχει την ικανότητα να συλλέγει και να αξιοποιεί ηλεκτρονικά σήματα σε ένα τελείως διαφορετικό τηλεπικοινωνιακό περιβάλλον από εκείνο, στο οποίο βρισκόμασταν το μεγαλύτερο μέρος του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα», λέει ο Δημοκρατικός γερουσιαστής Μπομπ Γκράχαμ. Παρουσιάζοντας στο Κογκρέσο το Νόμο για τις Δικαιοδοσίες των Υπηρεσιών Πληροφοριών του έτους 2002, ο Γκράχαμ είπε ότι για να έχουν σήμερα οι ΗΠΑ το ίδιο επίπεδο ηλεκτρονικής παρακολούθησης που είχαν πριν από μια δεκαετία απαιτούνται μεγάλες επενδύσεις σε τεχνολογία, π.χ. σε ειδικό λογισμικό που θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις τεράστιες ποσότητες των συλλεγόμενων πληροφοριών. Επί χρόνια, υπήρχε μια αυξανόμενη ανισορροπία ανάμεσα στη συλλογή και την ανάλυση, τόνισε ο Γκράχαμ. «Μαζεύουμε μια τεράστια ποσότητα πληροφοριών κάθε ώρα που περνάει, αλλά το ποσοστό της συλλεγόμενης πληροφορίας που αναλύεται και μετατρέπεται σε χρήσιμα στοιχεία μειώνεται συνεχώς από το 1990 και μετά».

Πρώην στελέχη υπηρεσιών ασφαλείας των ΗΠΑ έχουν διαφορετική άποψη από το κογκρέσο της χώρας τους, μερικοί και για προφανείς ιδιοτελείς σκοπούς. «Το δίκτυο Εσελον αποτελεί μια εύλογη προσπάθεια να καταμεριστεί το βάρος της παγκόσμιας παρακολούθησης μεταξύ περισσότερων κρατών που έχουν κοινές ανησυχίες για την ασφάλεια, τη διάδοση των πυρηνικών εξοπλισμών και άλλα τέτοια θέματα», λέει ο παλαίμαχος πράκτορας Ρόμπερτ Στιλ, που τώρα διευθύνει μια ιδιωτική εταιρία συλλογής πληροφοριών στη Βιρτζίνια (όπου και η έδρα της CIA και πολλών άλλων ανάλογων υπηρεσιών των ΗΠΑ).

Ο Στιλ επισημαίνει ότι το Εσελον είναι βασισμένο σε τεχνολογία του 1970 και έχει σταδιακά χάσει μέρος της αξίας του λόγω των σημαντικών εξελίξεων σε θέματα ασφάλειας στους τομείς των ιδιωτικών επικοινωνιών. Οι κατάσκοποι στο έδαφος είναι πιο απαραίτητοι από τους πανάκριβους κατασκοπευτικούς δορυφόρους, υποστηρίζει ο Στιλ και εξηγεί: «Η πλημμυρίδα των πληροφοριών έχει αλλάξει κατά πολύ τον τρόπο που πρέπει να λειτουργούν οι υπηρεσίες πληροφοριών των κρατών. Αντί για τη συλλογή μυστικών πληροφοριών, η έμφαση πρέπει τώρα να δοθεί στη συνολική επεξεργασία όλων των διαθέσιμων πληροφοριών. Αντί για την τεχνολογία στο Διάστημα, η έμφαση πρέπει να δοθεί σε έξυπνους ανθρώπους με τα πόδια να πατάνε στέρεα στη Γη». Εκείνο που χρειάζεται επειγόντως είναι «να βελτιωθεί η ανθρώπινη ανάλυση, η μυστική συλλογή πληροφοριών, η συνολική επεξεργασία και η πρόσβαση σε όλο το εύρος των πολύγλωσσων ανοιχτών πηγών πληροφοριών».

Παρά τις αντίθετες απόψεις και πριν ακόμα ψηφιστούν οι χρηματοδοτήσεις των μυστικών υπηρεσιών στο Κογκρέσο, μια άλλη υπηρεσία φρόντισε να ενισχύσει τα «μάτια» των ΗΠΑ στο Διάστημα με ένα ακόμα σύστημα. Στις 10 Οχτώβρη εκτοξεύτηκε από το ακρωτήριο Κανάβεραλ ένας νέος κατασκοπευτικός δορυφόρος για λογαριασμό του NRO (Εθνικού Γραφείου Αναγνώρισης). Σύμφωνα με το περιοδικό «Εϊβιέσον Γουίκ εντ Σπέις Τεκνόλοτζι», ο νέος δορυφόρος θα χρησιμοποιηθεί στις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ και για τη συλλογή πληροφοριών για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν. Πρόκειται για έναν από τους δεκάδες κατασκοπευτικούς δορυφόρους νέας γενιάς, που ήδη προγραμμάτιζε από το 1999 το NRO, για να δημιουργήσει ένα δορυφορικό δίκτυο παρατήρησης πεδίου μάχης σε πραγματικό χρόνο...

Το Εσελον είναι πολύ υπαρκτό, λέει ο Τζέφρι Ρίτσελσον, στέλεχος των Εθνικών Αρχείων Ασφάλειας των ΗΠΑ, αν και κατά τη γνώμη του ίσως να διατυπώνονται και υπερβολικές απόψεις για τις ικανότητες του συστήματος. «Υπάρχει δυνατότητα εδώ και χρόνια να παρακολουθούμε την εμφάνιση ορισμένων λέξεων, να τις φιλτράρουμε. Αλλά με την έννοια της ακρόασης κάθε συνομιλίας ή κάθε ηλεκτρονικού μηνύματος σε όλο τον κόσμο, αυτό είναι απλή εικασία», συμφωνεί κι ο Ρίτσαρντ Μπεστ, της Ερευνητικής Υπηρεσίας του Κογκρέσου των ΗΠΑ. Ανεξάρτητα από το αν το Εσελον είναι σήμερα ικανό να παρακολουθεί από την πρώτη στιγμή κάθε νέα τηλεφωνική γραμμή που εγκαθίσταται κάπου στον πλανήτη, από τα λεγόμενα πρακτόρων, αλλά και κρατικών παραγόντων των ΗΠΑ, είναι προφανές ότι το σύστημα αυτό έχει δυνατότητα ταυτόχρονης παρακολούθησης και αυτόματης επεξεργασίας των συλλεγόμενων πληροφοριών μεγάλου αριθμού τηλεπικοινωνιακών καναλιών. Τα μέτρα που παίρνει τώρα η μητρόπολη του ιμπεριαλισμού έχουν σκοπό να αναβαθμίσουν τις δυνατότητες του συστήματος, ώστε να το φέρουν στις νέες συνθήκες πιο κοντά στο στόχο του οργουελιανού «Μεγάλου Αδελφού».

Ωστόσο, επίσημα, οι ΗΠΑ συνεχίζουν να αρνούνται την ύπαρξη του Εσελον. Στο πλαίσιο του ανταγωνισμού των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, η Ευρωπαϊκή Ενωση, μετά και το συμπέρασμα ειδικής επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το υπαρκτό του Εσελον, προχώρησε σε λήψη κάποιων μέτρων για την αποτροπή χρήσης του συστήματος για κατασκόπευση της ευρωπαϊκής σε όφελος της αμερικανικής βιομηχανίας. Βεβαίως, στην ΕΕ ανήκει και η Μ. Βρετανία, που συμμετέχει στο Εσελον... Πάντως, ο εντοπισμός του γνωστού «ύποπτου» μηνύματος μέσω κινητού τηλεφώνου, που στάλθηκε στην ελληνική γλώσσα σε παραλήπτη στη Γερμανία τις πρώτες μέρες μετά την επίθεση της 11ης Σεπτέμβρη, δεν αφήνει πολλά περιθώρια αμφισβήτησης της έκτασης και του βάθους των συστημάτων παρακολούθησης που μας κατασκοπεύουν σε εικοσιτετράωρη βάση.

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ στρέφει τώρα τους μηχανισμούς συλλογής πληροφοριών και τους αντίστοιχους δορυφόρους και προς το εσωτερικό, για να κατασκοπεύουν τους ίδιους τους Αμερικανούς. Υπάρχει, άλλωστε, και το γνωστό ιστορικό προηγούμενο όταν επί προεδρίας Νίξον η NSA διατάχτηκε να βάλει στο στόχαστρο το αντιπολεμικό κίνημα της δεκαετίας του 1970. Ολες αυτές οι εξελίξεις γίνονται με το πρόσχημα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας καλλιεργώντας την αντίληψη του «να κάνουμε ό,τι χρειάζεται» και να «μαζέψουμε οποιαδήποτε πληροφορία μπορούμε».

Μέσα στις ΗΠΑ δε λείπουν εκείνοι που είτε χρησιμοποιούν την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτέμβρη σαν απόδειξη της αδυναμίας του σημερινού Εσελον, είτε οι τολμηρότεροι και σαν ένδειξη της υποτιθέμενης ανυπαρξίας του. Αυτοί, βέβαια, δεν μπαίνουν στον κόπο να εξηγήσουν, γιατί, ενώ οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ είχαν στη μαύρη λίστα μερικούς από τους φερόμενους ως τρομοκράτες αεροπειρατές και ενώ ήξεραν ότι βρίσκονταν στο έδαφός τους, όχι μόνο δεν τους σταμάτησαν, αλλά τους άφησαν ελεύθερους να εκπαιδεύονται στο χειρισμό αεροσκαφών και να μπαινοβγαίνουν στα αεροδρόμια της χώρας τους. Πρόκειται για ερμηνείες που αποτελούν τα απαραίτητα παράσιτα, το θόρυβο που χρειάζεται, για να ξεδιπλωθεί, ως ένα βαθμό απαρατήρητη, μια πολύ καλά ενορχηστρωμένη προσπάθεια. Μια προσπάθεια δημιουργίας υποθηκών σε επίπεδο ιδεών αλλά και υποδομών, για το χτύπημα του λαϊκού κινήματος ενόψει μιας πιο αυταρχικής καπιταλιστικής διαχείρισης με συχνότερη προσφυγή στον πόλεμο για την επίλυση των όλο και πιο βαθιών και άλυτων προβλημάτων του συστήματος.