ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 9 Νοέμβρη 2008
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΕΞΩΠΛΑΝΗΤΕΣ
Μακρινοί άγνωστοι κόσμοι

Οι περισσότεροι από τους 307 εξωπλανήτες που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα να περιφέρονται γύρω από μακρινά άστρα, δε μοιάζουν καθόλου με τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Περιλαμβάνουν φουσκωμένες αεριώδεις σφαίρες, μεγάλες παγωμένες μπάλες και απίστευτα καυτά ουράνια σώματα, που χωρίς να είναι αστέρια συχνά έχουν υψηλότερη θερμοκρασία από κάποιες κατηγορίες άστρων. Αν οι αστρονόμοι δυσκολεύονται μια φορά να κατατάξουν τα σώματα που περιφέρονται σε τροχιές γύρω από τον Ηλιο, δυσκολεύονται πολύ περισσότερο να κατατάξουν την ποικιλομορφία και τα ακραία χαρακτηριστικά των εξωπλανητών.

Το κυριότερο εργαλείο για τον εντοπισμό αυτών των μακρινών και τόσο παράδοξων κόσμων είναι η μέθοδος της ακτινικής ταχύτητας, που ανιχνεύει τις ανεπαίσθητες μπρος - πίσω κινήσεις ενός αστεριού, τις οποίες προκαλεί η έλξη ενός πλανήτη που περιφέρεται γύρω του. Επειδή ο πλανήτης πρέπει να είναι αρκετά μεγάλος για να προκαλεί ανιχνεύσιμες μετακινήσεις του άστρου, με τη μέθοδο αυτή δεν μπορούν να ανιχνευτούν μικροί εξωπλανήτες.

Μια νεότερη τεχνική, που ονομάζεται βαρυτικός μικροεστιασμός, εντοπίζει τους εξωπλανήτες παρακολουθώντας πώς η βαρύτητά τους ενισχύει στιγμιαία το φως ενός πιο μακρινού άστρου που βρίσκεται περίπου στην ίδια ευθεία παρατήρησης. Η μέθοδος αυτή υπόσχεται την ανακάλυψη εξωπλανητών με μέγεθος ανάλογο με αυτό της Γης, καθώς και πληροφοριών που θα βοηθήσουν στην κατάταξή τους στην κατοικήσιμη ή μη κατοικήσιμη περιοχή γύρω από το άστρο τους.

Μια τρίτη μέθοδος, που έχει ήδη εφαρμοστεί με επιτυχία στηρίζεται στην περιοδική ελαφρά μείωση της φωτεινότητας των άστρων, καθώς κάποιος μεγάλος πλανήτης περνάει μπροστά τους. Προϋποθέτει, βεβαίως, η ευθεία παρατήρησης του άστρου από τη Γη να βρίσκεται πάνω στο επίπεδο της τροχιάς του εξωπλανήτη, ή ο εξωπλανήτης να κινείται πολύ κοντά στο άστρο.

Ο γρήγορος ρυθμός ανακάλυψης νέων εξωπλανητών σημαίνει ότι ο αριθμός 307 μπορεί να έχει ξεπεραστεί την ώρα που δημοσιεύονται αυτές οι γραμμές. Καθώς οι αστρονόμοι επικεντρώνουν στους εξωπλανήτες που μοιάζουν με τη Γη, ανακαλύπτουν ότι τα εξωγήινα τοπία είναι πιο παράξενα και ποικιλόμορφα απ' ό,τι μπορούσε να φανταστεί ο οποιοσδήποτε.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»

Αν και εντελώς ξένος, αυτός ο αεριώδης γίγαντας μοιάζει σχεδόν γνωστός. Βρίσκεται σε απόσταση μόλις 10,5 έτη φωτός, κοντύτερα στη Γη από κάθε άλλο εξωπλανήτη που έχει ανακαλυφθεί ως τώρα. Κατά το ένα τμήμα της τροχιάς του κινείται τόσο κοντά στο αστέρι του, όσο περίπου και η Γη γύρω από τον Ηλιο. Αλλά στο άλλο τμήμα της έντονα έκκεντρης τροχιάς του, ο πλανήτης Β του έψιλον Ηριδανού φτάνει σε απόσταση αντίστοιχη με εκείνη του Δία. Οσο διανύει αυτό το τμήμα, είναι ένα εξαιρετικά παγωμένο μέρος για να επισκεφθεί κανείς.

Οι πρώτοι εξωπλανήτες που ανακαλύφθηκαν (το 1992) είναι από τους πιο παράξενους. Περιφέρονται γύρω από ένα πούλσαρ - ένα μικρού μεγέθους, ταχύτατα περιστρεφόμενο αστέρα νετρονίων, που απομένει μετά την τελική φάση συρρίκνωσης ενός κάποτε τεράστιου άστρου. Αυτό το πλανητικό σύστημα απέχει 92 έτη φωτός από τη Γη. Στην εικόνα οι πλανήτες φωτίζονται ασθενικά από το ελάχιστο φως που εκπέμπει το πούλσαρ. Η έντονη ραδιενεργός ακτινοβολία που εκπέμπει ο αστέρας νετρονίων ίσως προξενεί έντονα φαινόμενα σέλατος, όπως αυτά που απεικονίζονται. Δεν είναι γνωστό αν οι πλανήτες αυτοί επέζησαν του θανάτου του αρχικού άστρου ή σχηματίστηκαν αργότερα.

Καθώς αυτός ο «θερμός Δίας» περιφέρεται πολύ κοντά στο παρόμοιο με τον Ηλιο αστέρι του, η ατμόσφαιρά του θερμαίνεται και σιγά σιγά χάνεται στο Διάστημα. Με θερμοκρασία επιφάνειας περίπου 1.000 βαθμών Κελσίου, το οξυγόνο και ο άνθρακας παρασύρονται μακριά από τον πλανήτη σχηματίζοντας μια κωνική άλω πίσω του. Η παρατήρηση αυτού του φαινομένου οδήγησε τους αστρονόμους να προτείνουν την ύπαρξη μιας εντελώς νέας κατηγορίας πλανητών: τους στερεούς πυρήνες που είναι υπολείμματα πρώην αεριωδών γιγάντων. Ο πλανήτης αυτός, γνωστός και ως Οσιρις, βρίσκεται σε απόσταση 150 ετών φωτός από τη Γη.

Γύρω από τον αστέρα HD 69830 υπάρχει μια τεράστια ζώνη αστεροειδών, 25 φορές μεγαλύτερη από αυτή που διαθέτει το ηλιακό μας σύστημα. Αν η δική μας ζώνη αστεροειδών ήταν τόσο πυκνή, θα τη βλέπαμε τη νύχτα σαν μια φωτεινή ζώνη στον ουρανό. Το 2006 ανακαλύφθηκαν τρεις πλανήτες να περιφέρονται γύρω από τον HD 69830, ο καθένας περίπου στο μέγεθος του Ποσειδώνα. Οι συχνές συγκρούσεις μεταξύ των αστεροειδών, όπως αυτή που απεικονίζεται εδώ, σκορπίζουν νέφη σκόνης στη ζώνη, κάνοντάς την ορατή στο διαστημικό τηλεσκόπιο Σπίτζερ. Αυτό το πλανητικό σύστημα βρίσκεται σε απόσταση 41 ετών φωτός από τη Γη.

Θεωρούμε ότι ο ένας ήλιος είναι το φυσιολογικό, γιατί αυτό είναι που διαθέτουμε στο πλανητικό μας σύστημα. Στην πραγματικότητα, τα δυαδικά συστήματα αστέρων είναι δυο φορές πιο κοινά σε σχέση με τα μεμονωμένα άστρα. Τα δεδομένα που στέλνει το διαστημικό τηλεσκόπιο Σπίτζερ, υποδείχνουν ότι ίσως είναι πιο συχνό φαινόμενο η ύπαρξη πλανητών σε δυαδικά συστήματα, όπως εκείνο που φαντάστηκε ο δημιουργός αυτής της εικόνας. Περίπου 60% των δυαδικών συστημάτων που έχουν μελετηθεί διαθέτουν δίσκους σκόνης και αερίων, στοιχείο που αυξάνει τις πιθανότητες να έχουν και πλανήτες. Αντίθετα, μόνο το 20% των μεμονωμένων άστρων έχει βρεθεί ότι διαθέτουν τέτοιους δίσκους. Μάλιστα, οι αστρονόμοι έχουν βρει ενδείξεις για ύπαρξη πλανήτη ακόμα και σε ένα τριπλό σύστημα αστέρων, το HD 188753.



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ