Την Πρωτομαγιά του 1945, η σημαία του Κόκκινου Στρατού της Σοβιετικής Ενωσης κυμάτιζε περήφανα στη Γερμανική Βουλή (Ράιχσταγκ)! Η ναζιστική Γερμανία συνθηκολόγησε τη νύχτα της 8ης προς την 9η Μάη, λίγες μόλις μέρες μετά την Πρωτομαγιά, παγκόσμιο σύμβολο των εργατικών αγώνων, σηματοδοτώντας έτσι και τη συντριβή του φασισμού.

Αλλά πριν συμβεί η κοσμοϊστορική αυτή νίκη, απαιτήθηκαν χιλιάδες θυσίες ανθρώπων, πρόθυμων να δώσουν τη ζωή τους «για να γενούνε τα σκοτάδια φως»...

Τη δική τους ξεχωριστή συμβολή είχαν σε αυτήν την τιτάνια μάχη και οι γυναίκες, που πάλεψαν με αυταπάρνηση σε κάθε μετερίζι αγώνα. Πηγή έμπνευσης και διδαγμάτων για τη συμμετοχή των γυναικών σε αυτές τις στιγμές της ταξικής πάλης αποτελούν τα λογοτεχνικά έργα Σοβιετικών συγγραφέων, στα οποία ανατρέχουμε σήμερα.

Εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες έπιασαν δουλειά στα εργοστάσια, αντικαθιστώντας στην παραγωγή τους άντρες που πολεμούσαν στο μέτωπο. Με αυταπάρνηση δούλεψαν στις πολιορκημένες πόλεις του Λένινγκραντ και της Μόσχας, συμβάλλοντας στα οχυρωματικά έργα και στην άμυνα, στην περίθαλψη των τραυματιών, στη φροντίδα των παιδιών που έμεναν ορφανά.

Περισσότερες από 1.000.000 γυναίκες στα κολχόζ απέκτησαν τη θέση της οδηγού και της μηχανικού. Πάνω από 200.000 γυναίκες έγιναν υπεύθυνες συνεργείων και πρόεδροι κολχόζ, μένοντας στα χωράφια κι αντικαθιστώντας με αξιοσύνη τους άντρες σε όλες τις βαριές δουλειές, για να μπορεί να φτάνει έγκαιρα στους φαντάρους το στάρι.

«Το κουβαλάμε αυτό το σιτάρι στους ώμους μας από τα χωράφια ακόμα, εκεί που σπυρί - σπυρί το μεγαλώσαν και το μαζέψαν οι γυναίκες, οι γέροι και τα παιδιά, εκεί που τώρα είναι στην άψα του ο θέρος κι ο οδηγός της θεριστικής παιδεύεται με την ξεχαρβαλωμένη και από καιρό πια γέρικη μηχανή του, εκεί που οι πλάτες των γυναικών είναι διαρκώς κυρτωμένες πάνω από τα πυρακτωμένα δρεπάνια και τα μικρά παιδιάστικα χέρια μαζεύουν προσεχτικά κάθε πεσμένο στάχυ» (Τσινγκίζ Αϊτμάτοφ, «Τζαμίλια»).

1.000.000 γυναίκες πήραν μέρος στις μάχες και στα αντάρτικα τμήματα μέσα από τις γραμμές του Κόκκινου Στρατού.

Ο Μπόρις Βασίλιεφ, γεννημένος το 1924, περιγράφει με εξαιρετική ζωντάνια στη νουβέλα του «Είναι γαλήνια εδώ η χαραυγή» τις υπεράνθρωπες προσπάθειες μιας ομάδας πέντε 19χρονων κοριτσιών με επικεφαλής έναν επιλοχία να αναχαιτίσουν 16 φασίστες σαμποτέρ.

«Κανένας δε θυμόταν πόσο κράτησε η μάχη. Αν την μετρήσεις με τη συνηθισμένη ώρα, ήταν σύντομη, όπως πρέπει να είναι η μάχη "εκ συναντήσεως" σύμφωνα με τον κανονισμό. Αν όμως την μετρήσεις με το τι έζησαν - με τις δυνάμεις που κατέβαλαν, την ένταση, τον κίνδυνο - κράτησε όσο ένα ολόκληρο κομμάτι ζωής και γι' άλλους τόσο κρατάει μια ολόκληρη ζωή».

Η Σοβιετική Ενωση ήταν το πρώτο κράτος στον κόσμο που επέτρεψε σε γυναίκες να κυβερνήσουν μαχητικά αεροσκάφη. Με εντολή του Στάλιν (1942), δημιουργήθηκε το 588ο Σύνταγμα Νυχτερινών Βομβαρδισμών, αποτελούμενο από τρία σμήνη με περίπου 25 εκλεκτές νεαρές πιλότους, ηλικίας 20 - 30 ετών. Επικεφαλής τέθηκε η εμπνεύστρια του εγχειρήματος, Μαρίνα Ράσκοβα.

Τα αεροσκάφη που χρησιμοποιήθηκαν ήταν διθέσια, κατασκευασμένα για εκπαιδευτικούς σκοπούς ή γεωργική χρήση, ελαφριά, με ξύλινα μέρη και επένδυση από υφάσματα κόντρα πλακέ. Αθόρυβα, δεν διέθεταν ούτε ραντάρ ούτε αλεξίπτωτα. Η αδυναμία ανάπτυξης μεγάλης ταχύτητας τους επέτρεπε να αποφεύγουν εύκολα τις μεγάλες μανούβρες που αναγκάζονταν να κάνουν τα καταδιωκτικά της Λουφτβάφε. Στα τέσσερα χρόνια της δράσης τους (1942-1945) πραγματοποίησαν περισσότερες από 30.000 αποστολές κατά μήκος του ανατολικού μετώπου, ρίχνοντας 23.000 τόνους βομβών. Οι «μάγισσες της νύχτας» (Nachthexen), όπως τις αποκαλούσαν οι Γερμανοί, ή «Γεράκια του Στάλιν», όπως ήταν γνωστές στην πατρίδα τους, σπάνια αστοχούσαν στις αποστολές. 30 από αυτές έπεσαν στο καθήκον και 23 τιμήθηκαν με τον τίτλο της «Ηρωίδας της Σοβιετικής Ενωσης».

«Ε, σύντροφοι! Γιατί είστε τόσο λυπημένοι;... Να είστε τολμηρότεροι, ν' αγωνίζεστε, να χτυπάτε τους φασίστες, να τους καίτε, να τους φαρμακώνετε!... Δε φοβάμαι το θάνατο, σύντροφοι! Είναι τιμή να πεθαίνεις για το λαό σου!».

Η 18χρονη κομσομόλα Ζόγια Κοσμοντεμιάνσκαγια εκτελέστηκε από τους ναζί για δολιοφθορά (1941). Αν κι ήταν ακόμα μαθήτρια λυκείου, είχε ενταχθεί εθελοντικά σε μια παρτιζάνικη ομάδα. «Τι μπορώ να κάνω, όταν ο εχθρός είναι τόσο κοντά; Αν φτάσουν εδώ, δε θα μπορέσω να συνεχίσω να ζω...». Τη συνέλαβαν στο χωριό Πετρίτσεβο, γιατί έκαψε τις ίσμπες που έμεναν οι Γερμανοί και το στάβλο του στρατιωτικού τμήματος. Τη βασάνισαν απάνθρωπα και, αφού είδαν ότι μόνο τον καιρό τους έχαναν, την εκτέλεσαν με απαγχονισμό. «Εσείς τώρα θα με κρεμάσετε, αλλά εγώ δεν είμαι μόνη μου. Είμαστε διακόσια εκατομμύρια, όλους δεν θα μπορέσετε να μας κρεμάσετε. Θα εκδικηθούν το θάνατό μου! Οσο δεν είναι αργά παραδοθείτε, οπωσδήποτε η νίκη θα είναι δική μας!».

Το παρτιζάνικο όνομα της Ζόγια ήταν Τάνια, εμπνευσμένο από το παράδειγμα της Τάνια (Τατιάνα Σολομάχα, 1892 - 1918), μιας νεαρής μπολσεβίκας δασκάλας. Είχε μαρτυρήσει στα χέρια των Λευκών, παραμένοντας ακλόνητη. Λίγο πριν την εκτελέσουν, μαζί με δεκαοχτώ συντρόφους της, φώναξε περήφανα: «Γεια σας σύντροφοι! Αυτό το αίμα που βρίσκεται στους τοίχους δε θα χαθεί άδικα! Γρήγορα θα έρθουν τα Σοβιέτ!».

Στον τάφο της Ζόγια στήθηκε ένα μνημείο που στο μαύρο μάρμαρό του ήταν σκαλισμένα τα λόγια του Νικολάι Οστρόφσκι - λόγια που κάποτε η Ζόγια, ως έμβλημα, ως διαθήκη, είχε αντιγράψει στο σημειωματάριό της και που τα είχε πραγματοποιήσει στη σύντομη ζωή της και στο θάνατό της: «Το πιο ακριβό στον άνθρωπο είναι η ζωή. Αυτή του δίνεται μια φορά και πρέπει να την ζήσει κανείς έτσι που... να μπορέσει πεθαίνοντας να πει: όλη μου τη ζωή, όλες μου τις δυνάμεις τις έδωσα στο πιο ωραίο ιδανικό του κόσμου - στον αγώνα για την απελευθέρωση της ανθρωπότητας» (Λ. Κοσμοντεμιάνσκαγια, «Η Ζόγια και ο Σούρα»).

«Τι έχω κάνει; Τίποτα περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο Σοβιετικό, που υπερασπίζεται την πατρίδα. Η δική μου ευτυχία είναι να πολεμώ για την ευτυχία των άλλων. Τι περίεργο που η λέξη ευτυχία δεν έχει πληθυντικό. Είναι αντίθετο απ' το νόημά της. Αν είναι αναγκαίο να πεθάνω για το κοινό καλό, είμαι έτοιμη να το κάνω»...Ρόζα Σανίνα, ελεύθερη σκοπεύτρια του Σοβιετικού Στρατού.

2.000 γυναίκες πολέμησαν στο πλευρό των αντρών ως ελεύθεροι σκοπευτές. Η υπομονή και η προσοχή που έδιναν στη λεπτομέρεια τις έκαναν ιδανικές σκοπεύτριες. Ο στρατηγός Μορόζοφ, που θεωρείται ο «πατέρας» των ελεύθερων σκοπευτών, είχε πει πως «τα δάχτυλα των γυναικών είναι πιο ευαίσθητα από του άντρα. Επομένως, όταν μια γυναίκα πυροβολεί, ο δείκτης της πιέζει τη σκανδάλη πιο σταθερά και ήρεμα».

Τα πρώτα κυρίως χρόνια του πολέμου, με την εισβολή των Γερμανών, όταν οι Σοβιετικοί αμύνονταν ώστε να κερδίσουν χρόνο για τη μεγάλη ανασύνταξη και αντεπίθεση, η δράση των σκοπευτριών, των οποίων οι πρωτεύοντες στόχοι ήταν ανώτεροι αξιωματικοί, υπήρξε καίρια και αποτελεσματική.

Η Ρόζα Σανίνα, που έχασε τρεις αδερφούς στον πόλεμο και έζησε τον βομβαρδισμό του Αρχανγκέλσκ από τα γερμανικά αεροσκάφη, όταν ανακοινώθηκε ότι ο Σοβιετικός Στρατός θα δεχόταν και γυναίκες στρατιώτες, έσπευσε να καταταγεί. Περίμενε πάντα την κατάλληλη στιγμή για να πυροβολήσει, δεν αστοχούσε σχεδόν ποτέ και ήταν διατεθειμένη να υποστεί τρομακτικές κακουχίες, για να σιγουρευτεί ότι θα πετύχαινε τον εχθρό.

Τον Γενάρη του 1945, η Σανίνα έγραψε σε επιστολή της ότι φοβόταν πως το τέλος πλησίαζε. Στη διμοιρία της, από τα 78 άτομα είχαν σκοτωθεί οι 72. Στις 27 Γενάρη τραυματίστηκε σοβαρά. Οταν την εντόπισαν οι Σοβιετικοί, ήταν ετοιμοθάνατη. Ξεψύχησε την επόμενη μέρα. Ηταν μόλις 20 ετών. Στη σύντομη θητεία της είχε 54 επιβεβαιωμένους θανάτους.

Οι γυναίκες αυτές υπήρξαν πράγματι. Εζησαν και πολέμησαν. Η μνήμη τους διαφυλάχτηκε ακέραια, με το δικό τους όνομα ή με κάποιο άλλο, συμβολικό, που όμως συμπυκνώνει τα έργα και τις ημέρες εκατομμυρίων επώνυμων και ανώνυμων αγωνιστών. Εκείνων που έδωσαν όλες τους τις δυνάμεις στην υπεράσπιση της σοβιετικής πατρίδας τους, αλλά και στο «ωραιότερο ιδανικό του κόσμου»: Τον αγώνα για την απελευθέρωση της ανθρωπότητας...

Το βλέμμα τους, είτε «έπεσαν» είτε επέζησαν, ήταν στραμμένο στο μέλλον. Στην επόμενη γενιά, στους επόμενους αγώνες, στις επόμενες κατακτήσεις.

«Τα παιδιά μου ποτέ πια δε θα δούνε ούτε το γαλάζιο ουρανό, ούτε τα λουλούδια, ποτέ πια δε θα υποδεχτούν την άνοιξη. Εδωσαν τη ζωή τους για τα άλλα παιδιά... Αλλά πέφτοντας σε αυτήν τη μεγάλη και σκληρή σύγκρουση χάραξαν με τα κατορθώματά τους, με την τόλμη τους, με το θάνατό τους το δρόμο για τη νίκη και την ευτυχία... Για να σωθεί η ανθρωπότητα από το αίσχος, από τη σκλαβιά και την εξόντωση το σοβιετικό κράτος δεν έδωσε χρυσάφι, αλλά αίμα. Με το πιο ακριβό νόμισμα, με το αίμα και τη ζωή των παιδιών της, η χώρα μας ξανάδωσε στον κόσμο το δικαίωμα ν' ανασαίνει ελεύθερα» (Λιουμπόφ Κοσμοντεμιάνσκαγια, «Η Ζόγια και ο Σούρα»).

Γι' αυτή την πανανθρώπινη ανάσα, συνεχίζουμε κι εμείς τον αγώνα με περηφάνια για το χτες, με αποφασιστικότητα σήμερα, με ακλόνητη πίστη στο αύριο...