Μερικές νεαρές λεύκες δεν προκαλούν συνήθως μεγάλη έξαψη στον κόσμο της οικολογίας. Ομως, οι συγκεκριμένες λεύκες ύψους 4 μέτρων στην κοιλάδα Λαμάρ, στο εθνικό πάρκο Γέλοουστοουν των ΗΠΑ αφήνουν εκστατικό τον καθηγητή βοτανολογίας του πανεπιστημίου του Ορεγκον, Γ. Ρίπλι. Είναι τα μόνα νεαρά δέντρα σε μια κοιλάδα, που κατά τ' άλλα θυμίζει γηριατρική πτέρυγα νοσοκομείου δέντρων. Τα μεγαλοπρεπή δέντρα της είναι ηλικίας 70 έως 100 ετών και δε φαίνεται κανένας αντικαταστάτης τους. Η ίδια εικόνα και στην πλαγιά. Τα αλσύλλια από ηλικιωμένες λεύκες λικνίζονται με τον άνεμο, αλλά κανένα φιντάνι δεν υπάρχει ανάμεσα στους κορμούς τους.

Δέντρα όπως αυτά θα μπορούσαν να εξαφανιστούν από το πάρκο, πιστεύουν πολλοί ειδικοί, αν δεν έκαναν την επανεμφάνισή τους οι λύκοι. Και εδώ βρίσκεται μια συναρπαστική ιστορία για τον τρόπο που λειτουργούν τα οικοσυστήματα και για το πώς μια αλλαγή μπορεί να προκαλέσει ένα σωρό από εκπλήξεις.

Το καταχείμωνο του 1995, οι αρμόδιες υπηρεσίες για τα εθνικά πάρκα των ΗΠΑ μετέφεραν στο Γέλοουστοουν - με φορτηγό και στη συνέχεια με έλκηθρο - 14 λύκους. Οι λύκοι προέρχονταν από τον Καναδά και ήταν οι πρώτοι μετά από το κυνήγι μέχρι εξόντωσης αυτού του είδους στο πάρκο, στις αρχές του 20ού αιώνα. Ενα χρόνο αργότερα άλλοι 17 λύκοι από τον Καναδά προστέθηκαν στην αρχική αγέλη.

Οι βιολόγοι έλπιζαν ότι η επανεισαγωγή θα επανέφερε το μείγμα ζώων στο πάρκο στις φυσικές του αναλογίες. Περίμεναν, για παράδειγμα, ότι οι λύκοι θα αποδεκάτιζαν το πλεόνασμα ελαφιών που ζούσε στο πάρκο. Οταν οι λύκοι - που κάποτε ήταν στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας του πάρκου - εξαφανίστηκαν, ο πληθυσμός των ελαφιών γιγαντώθηκε. Η νέα γενιά λύκων πράγματι συμπεριφέρθηκε όπως αναμενόταν. Δεκάξι αγέλες από λύκους, η καθεμιά αποτελούμενη από 10 ζώα, διατρέχουν τώρα το πάρκο Γέλοουστοουν και κάθε αγέλη σκοτώνει κατά μέσο όρο ένα ελάφι τη μέρα. Ο πληθυσμός των ελαφιών, που είχε διογκωθεί στις 20.000 τη δεκαετία του 1990, έχει περιοριστεί τώρα σε λιγότερο από 10.000. Λιγότερα ελάφια σημαίνει λιγότερα φαγωμένα δενδρύλλια, ιδίως σε περιοχές που τα ελάφια δεν έχουν ανοιχτό οπτικό πεδίο, λόγω της μορφολογίας του εδάφους. Και πράγματι τα περισσότερα άθικτα νέα δέντρα εμφανίζονται σ' αυτές τις περιοχές του πάρκου.

Ομως η επανεισαγωγή των λύκων στο οικοσύστημα είχε και αμέτρητες απρόσμενες συνέπειες. Η επίδρασή τους στη χλωρίδα και την πανίδα ήταν βαθιά. Η έκταση των αλλαγών ήταν τόσο μεγάλη, που ερευνητές από κάθε άκρη των ΗΠΑ συρρέουν στο Γέλοουστοουν για να τις μελετήσουν. Η αύξηση των πτωμάτων ζώων στο πάρκο οδήγησε σε αύξηση του πληθυσμού των πτωματοβόρων ζώων και όρνιων. Η αύξηση της χλωρίδας είχε σαν αποτέλεσμα να επιστρέψουν οι κάστορες. Η επιστροφή των καστόρων είχε σαν αποτέλεσμα να κατασκευαστούν φράγματα που άλλαξαν τη ροή παραπόταμων, προκαλώντας σημαντικές αλλαγές στα παραποτάμια οικοσυστήματα. Και πάει λέγοντας...

Υπάρχουν και ορισμένοι επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι είναι ακόμα πρόωρο να βγουν συμπεράσματα και ότι η αύξηση της βλάστησης ίσως είναι αποτέλεσμα συνδυασμού πολλών παραγόντων και όχι μόνο της μείωσης των ελαφιών λόγω των λύκων. Επισημαίνουν ειδικότερα ότι τα χρόνια που έγινε η επανεισαγωγή, το ποτάμι που διατρέχει το πάρκο είχε επανειλημμένες πλημμύρες και το κλίμα γενικά ήταν πιο θερμό, παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη των φυτών. Οταν ξανάρθουν ένας δυο σκληροί χειμώνες που θα αναγκάσουν τα ελάφια να στραφούν προς τα δενδρύλλια για τροφή, τότε θα δούμε αν οι λύκοι είναι ο κυρίαρχος παράγοντας ή όχι, λένε.

Τα φαινόμενα που συνδέονται με την επανεισαγωγή των λύκων στο Γέλοουστοουν έδειξαν με δραματικό τρόπο το σημαντικό ρόλο των ζώων που βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, στη διατήρηση της ισορροπίας των οικοσυστημάτων. Είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για τις αθέλητες και άγνωστες συνέπειες που μπορεί να έχει μια επέμβαση σε κάποιο οικοσύστημα. Ισως ακόμη σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι οι λύκοι του Γέλοουστοουν φέρνουν στο επίκεντρο τις κάπως θολές και ασαφείς θεωρίες για τον τρόπο που λειτουργούν τα οικοσυστήματα και προσφέρουν τη δυνατότητα να ελεγχθούν στην πράξη και να καταγραφούν με ακρίβεια όλες οι λεπτομέρειες. Τα αποτελέσματα της δράσης των λύκων στο Γέλοουστοουν, που σήμερα αντηχούν μέσα στο πάρκο, θα αντηχήσουν και ευρύτερα στο χώρο της βιολογίας, καθώς θα βοηθούν να βαθύνει η κατανόηση των φυσικών συστημάτων.