Πάνω από 60 διετή προγράμματα σπουδών θα λειτουργήσουν από το ερχόμενο ακαδημαϊκό έτος 2019 - 2020 σε 11 Πανεπιστήμια της χώρας, όπως ανακοίνωσε μέσα στη βδομάδα που μας πέρασε το υπουργείο Παιδείας, στα οποία προβλέπεται να φοιτήσουν περίπου 1.500 απόφοιτοι των ΕΠΑΛ. Η εισαγωγή των αποφοίτων ΕΠΑΛ στα διετή προγράμματα σπουδών των πανεπιστημίων γίνεται χωρίς εξετάσεις, με βάση τον βαθμό απολυτηρίου ή τον βαθμό του πτυχίου ειδικότητας του ΕΠΑΛ. Η φοίτηση είναι δωρεάν και διαρκεί τέσσερα ακαδημαϊκά εξάμηνα, περιλαμβανομένων και των εργαστηρίων και της πρακτικής άσκησης. Στους αποφοίτους των διετών προγραμμάτων σπουδών θα απονέμονται διπλώματα επιπέδου 5 του Εθνικού και Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων.

Τα διετή προγράμματα εποπτεύονται από το Κέντρο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΚΕΕ), το οποίο ιδρύεται σε κάθε πανεπιστήμιο και η λειτουργία τους χρηματοδοτείται από το υπουργείο Παιδείας. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έπιασε το νήμα από τον νόμο της Αν. Διαμαντοπούλου, που προέβλεπε τη δημιουργία σχολών κατάρτισης μέσα στα ΑΕΙ και έκανε έτσι ένα αποφασιστικό βήμα για την υλοποίησή του, καθώς τόσα χρόνια έμενε ανενεργός. Φέρνοντας την Κατάρτιση μέσα στα πανεπιστήμια, προσπαθεί να πετύχει έναν διπλό στόχο: Από τη μία θέλει να επενδύσει με το κύρος που του λείπει τον χώρο της Κατάρτισης, ο οποίος στη χώρα μας είναι κατακερματισμένος και υποβαθμισμένος. Από την άλλη, αυτού του είδους τα προγράμματα, που αντικειμενικά είναι στενότερα συνδεδεμένα με την αγορά (βλέπε και παρακάτω), θα αποτελέσουν έναν ακόμα μοχλό που θα σπρώξει τα πανεπιστήμια σε μεγαλύτερη και ταχύτερη διασύνδεση με μια σειρά επιχειρήσεις.

Παράλληλα, η κυβέρνηση πασχίζει να δείξει στην ΕΕ ότι κάνει βήματα στο στόχο της μαζικοποίησης της πρόωρης Τεχνικοεπαγγελματικής Εκπαίδευσης, της αύξησης δηλαδή της ροής των μαθητών προς τα ΕΠΑΛ, σύμφωνα με τη στρατηγική της ΕΕ, που χρόνια τώρα οι ελληνικές κυβερνήσεις προσπαθούν να υλοποιήσουν. Ετσι, την ίδια στιγμή που θεσμοθέτησε ένα ακόμα πιο ανταγωνιστικό και σκληρό ΓΕΛ, απόλυτα προσανατολισμένο στην πρόσβαση στην Ανώτατη Εκπαίδευση, προσφέρει στους αποφοίτους των ΕΠΑΛ ελεύθερη πρόσβαση στα διετή προγράμματα κατάρτισης και πτυχίο επιπέδου 5.

Εδώ προκύπτει όμως και άλλο ένα θέμα. Αν δει κανείς τις ειδικότητες των διετών προγραμμάτων, εύκολα αντιλαμβάνεται ότι οι περισσότερες είναι ίδιες ή παρόμοιες (με μικρές διαφοροποιήσεις στους τίτλους και όχι στην ουσία) με αυτές που προσφέρονται στα ΙΕΚ. Δηλαδή, αν και η κυβέρνηση επιχειρεί να εμφανίσει ότι βάζει «τάξη» στον χαοτικό χώρο της Κατάρτισης, στην πραγματικότητα τον κατακερματίζει ακόμα περισσότερο με αλληλοεπικαλυπτόμενες ειδικότητες από διαφορετικού επιπέδου σχολές. Γιατί μπορεί τα ΙΕΚ να δίνουν και αυτά πρόσβαση σε πτυχίο επιπέδου 5, όμως δεν το απονέμουν απευθείας - όπως θα κάνουν τα διετή προγράμματα σπουδών - αλλά απαιτούνται πρώτα εξετάσεις πιστοποίησης, τις οποίες δίνει και πετυχαίνει ένα μικρό ποσοστό των σπουδαστών ΙΕΚ, όπως δείχνουν οι στατιστικές των τελευταίων χρόνων. Εξάλλου, ο ίδιος ο υπουργός Παιδείας δεν έχει κρύψει την πρόθεσή του να συρρικνώσει τον χώρο των ΙΕΚ, κλείνοντας σιγά - σιγά αρκετά από αυτά.

Η κυβέρνηση έχει αφήσει προς το παρόν τα διετή προγράμματα σπουδών έξω από το σύστημα των πιστωτικών μονάδων της Ανώτατης Εκπαίδευσης, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο να υπάρξει στο μέλλον κάποια δυνατότητα συνέχισης των αποφοίτων των διετών σε προπτυχιακά προγράμματα Ανώτατης Εκπαίδευσης (κάτι που είχε προταθεί και στον «Εθνικό Διάλογο» που έστησε ο ΣΥΡΙΖΑ για την Παιδεία στην αρχή της διακυβέρνησής του). Προς το παρόν όμως η προοπτική που διαφαίνεται για τους αποφοίτους των διετών που θα λειτουργήσουν από τον Οκτώβρη δεν είναι διαφορετική από αυτή των αποφοίτων των ΙΕΚ. Θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους στις ίδιες ειδικότητες για θέσεις με ελαστικές μορφές απασχόλησης, συμβάσεις εργασίας μηδενικών ωρών, στις ουρές των δουλεμπορικών γραφείων διασύνδεσης με τις επιχειρήσεις, με πολύμηνες δοκιμαστικές περιόδους... Ετσι θα καλούν τους αποφοίτους τα κόμματα της ΕΕ και του κεφαλαίου να είναι ανταγωνιστικοί, δηλαδή με λιγότερα δικαιώματα - πιο «φτηνοί» για τον εργοδότη. Αυτές είναι οι «ευκαιρίες απασχόλησης» τις οποίες προορίζουν για τους αποφοίτους της Κατάρτισης. Γιατί οι δομές της Κατάρτισης, που τέτοιες είναι και τα διετή προγράμματα και τα ΙΕΚ, αξιοποιούνται για να προωθήσουν ανατροπές συνολικά στα δικαιώματα της εργατικής τάξης στη χώρα μας.

Ο νέος θεσμός των διετών προγραμμάτων στα πανεπιστήμια εξελίσσεται συμπληρωματικά προς τις αναδιαρθρώσεις των ΑΕΙ (ενοποίηση εκπαιδευτικού - ερευνητικού χώρου, απορρόφηση τμημάτων ΤΕΙ από πανεπιστήμια, ίδρυση ερευνητικών πανεπιστημιακών κέντρων). Δεν είναι τυχαίο. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως τα προγράμματα και η λειτουργία των διετών συνδέονται άμεσα με το αναπτυξιακό μοντέλο που προκρίνεται και, μάλιστα, με μεγαλύτερη ταχύτητα και ευελιξία, καθώς οι σπουδές Κατάρτισης προσφέρονται για ταχύτερες προσαρμογές.

Ακόμα και στο διαφημιστικό φυλλάδιο του υπουργείου Παιδείας ομολογούνται με έναν τρόπο τα παραπάνω, αφού σημειώνεται χαρακτηριστικά για τα διετή ότι «το πρόγραμμα σπουδών τους διαμορφώνεται από τις ανάγκες της σύγχρονης Επαγγελματικής και Τεχνικής Εκπαίδευσης, καθώς και της εθνικής οικονομίας. Στο πλαίσιο των διετών προγραμμάτων ενισχύεται η συνεργασία της επιστημονικής κοινότητας με την τοπική αυτοδιοίκηση, τους παραγωγικούς φορείς και τους κοινωνικούς εταίρους».

Αξίζει να θυμηθούμε ότι τα πρώτα διετή προγράμματα σπουδών για το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ) είχαν ανακοινωθεί πριν από ενάμιση χρόνο από τον πρόεδρο του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιά, Β. Κορκίδη (μετά από συνάντησή του με τον υπουργό Παιδείας, Κ. Γαβρόγλου), ότι σχεδιάστηκαν από τους ίδιους τους επιχειρηματικούς φορείς, ενώ συνάντηση με τη διοίκηση των ιδρυμάτων που εξελίχθηκαν σε ΠΑΔΑ είχε και ο μορφωτικός ακόλουθος της κινεζικής πρεσβείας... Η δε μελέτη βιωσιμότητας για το ΠΑΔΑ σημείωνε χαρακτηριστικά: «Η πρωτοβουλία του νέου Πανεπιστημίου στη Δυτική Αττική, ανάμεσα σ' άλλα, έρχεται σε κατάλληλη στιγμή, αφού (...) συμβάλλει σε σημαντικές ιδιωτικές επενδύσεις τοπικού χαρακτήρα, με πέραν του τοπικού πλαισίου αποτέλεσμα. Ως προς τις τελευταίες, ενδεικτικά αναφέρονται (...) η αναβίωση και ανάπτυξη της ναυπηγοεπισκευαστικής βιομηχανίας αλλά και της ναυπηγικής από την εταιρεία COSCO»... Και τώρα που πλέον ανακοινώθηκαν τα διετή, βλέπουμε ότι από τις 12 συνολικά ειδικότητες για τις οποίες θα δημιουργηθούν διετή προγράμματα στο ΠΑΔΑ, οι 9 αφορούν τη ναυπηγοεπισκευή και τη ναυπηγική!

Κάπως έτσι πρέπει να διαβάσει κανείς και το μήνυμα του υπουργού Παιδείας Κ. Γαβρόγλου για τις ειδικότητες των διετών προγραμμάτων σπουδών, όταν λέει: «Οι σύγχρονες τάσεις στην οικονομία και στην αγορά εργασίας απαιτούν τη δημιουργία νέων κλάδων και ειδικεύσεων. Ο εναλλακτικός τουρισμός, η βιώσιμη γεωργία, η ανάπτυξη εφοδιαστικών αλυσίδων, η βιομηχανία του θεάματος, αλλά και πιο παραδοσιακοί κλάδοι, όπως η ναυτιλία, η Ενέργεια, οι μεταφορές, οι επιστήμες αποκατάστασης Υγείας, δημιουργούν νέες απαιτήσεις στο πεδίο της επαγγελματικής εκπαίδευσης». Πράγματι, αναπτύσσονται ειδικότητες στους παραπάνω τομείς, ωστόσο όταν ο υπουργός μιλάει για «απαιτήσεις», είναι καθαρό ότι αναφέρεται στις απαιτήσεις του κεφαλαίου.

Το ΚΚΕ λέει ότι η σύγχρονη τεχνολογία, που εισάγεται σε όλα τα επαγγέλματα, θέλει ο επαγγελματίας να έχει υψηλότερο επίπεδο γνώσεων και μόρφωσης. Δεν νοείται επαγγελματίας χωρίς βασικές γνώσεις της θεωρίας, χωρίς γνώση της αρχής λειτουργίας των τεχνολογικών εφαρμογών. Αυτές οι δυνατότητες γεννιούνται μέσα στον καπιταλισμό, όμως μπορούν να γίνουν πραγματικότητα μόνο στο πλαίσιο του κεντρικού σχεδιασμού και του εργατικού - λαϊκού ελέγχου. Είναι άρρηκτα δεμένες με την πάλη για τον άλλο δρόμο ανάπτυξης, τον σοσιαλισμό, και η νέα βάρδια της εργατικής τάξης θα παίξει τον αποφασιστικό ρόλο γι' αυτό.

Ο σημερινός «χυλός» διαφόρων τύπων σχολών, που παρέχουν διαφορετικά δικαιώματα στους αποφοίτους, που μια ειδικότητα υπάρχει σε ΕΠΑΣ ΟΑΕΔ, στα Δημόσια και Ιδιωτικά ΙΕΚ, στα ΣΕΚ (πέρα από τις αντίστοιχες ειδικότητες σε πρώην ΤΕΙ και πανεπιστήμια) και τώρα στα διετή, δεν αντιμετωπίζεται με την προσπάθεια της κυβέρνησης να «αναδιαρθρώσει» την Επαγγελματική Εκπαίδευση.

Γι' αυτό και χρειάζεται να δυναμώσει η οργανωμένη συλλογική διεκδίκηση, να μπουν εμπόδια στα μέτρα που τσακίζουν τη ζωή και το μέλλον της νέας γενιάς, στην απαράδεκτη κατάσταση στις σχολές και στην πρακτική. Αυτές οι πλευρές, που αφορούν την καθημερινή ζωή του σπουδαστή, είναι βάση για συζήτηση σε κάθε ειδικότητα και σε κάθε διετές πρόγραμμα που θα ξεκινήσει από τον Οκτώβρη.

Αυτή η πάλη μπορεί να πάρει πιο μαζικά χαρακτηριστικά αν οργανωθούν σύλλογοι σπουδαστών, αν όσο γίνεται περισσότεροι από αυτούς συσπειρωθούν σε ένα σωστά προσανατολισμένο ρεύμα στο κίνημα, αν δεθούν με τα σωματεία, που παλεύουν καθημερινά με βάση τα συμφέροντα των εργαζομένων, όπως εκείνα στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη στο Πέραμα ή στην COSCO, κόντρα στις απαιτήσεις των επιχειρηματικών ομίλων.

Στη βάση αυτή, ένα καταρχήν πλαίσιο αιτημάτων είναι το παρακάτω:

-- Κανένα διετές χωρίς εκπαιδευτικούς, βιβλία, εργαστήρια, υποδομές, χωρίς την εμπλοκή εταιρειών και ιδιωτών, με την ευθύνη του κράτους.

-- Ούτε ένα ευρώ από την τσέπη των σπουδαστών.

-- Το πτυχίο η μόνη προϋπόθεση για το επάγγελμα.

-- Καμιά σκέψη για δίδακτρα.

-- Πρακτική άσκηση ενταγμένη οργανικά στη μάθηση, ασφάλιση και πληρωμή με βάση τη Συλλογική Σύμβαση (ανά κλάδο ή τη γενική) με κατάργηση του υποκατώτατου μισθού.

-- 6ωρο - 5ήμερο - 30ωρο για όσους σπουδαστές εργάζονται, διευκόλυνση με άδεια και αποδοχές στην περίοδο των εξετάσεων.

-- Κάλυψη υγείας και πρωτοβάθμιας περίθαλψης για όλους τους σπουδαστές με την κάρτα τους.

-- Ενταξη στα κοινωνικά προγράμματα της Εργατικής Εστίας (βιβλία - θέατρο - κοινωνικός τουρισμός) των σπουδαστών των διετών.

-- Σίτιση και στέγαση για τους σπουδαστές.