Την επόμενη μέρα των εκλογών οι κίνδυνοι για την υγεία των εργαζομένων είναι εδώ. Δεν αποτελούν φυσικό φαινόμενο και δεν πρόκειται να εξαφανιστούν όσο θα συνεχίσουμε να βαδίζουμε στο δρόμο ανάπτυξης που θυσιάζει τις λαϊκές ανάγκες στο βωμό του καπιταλιστικού κέρδους.

Η νέα συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ δεν έχει κάνει ακόμα τις συγκεκριμένες προγραμματικές δηλώσεις της. Ομως, οι γενικές διακηρύξεις και οι στόχοι της αρκούν, για να αντιληφθεί κανείς πόσο απατηλές είναι οι προσδοκίες για ουσιαστική βελτίωση στο κρίσιμο ζήτημα της πρόληψης της υγείας των εργαζομένων.

Για να εξετάσουμε το θέμα είναι αναγκαίο να ξεκαθαρίσουμε ορισμένες βασικές έννοιες.

Υγεία δεν είναι μόνο η απουσία ασθένειας. Υγεία είναι η πλήρης σωματική, πνευματική και ψυχική ευεξία του ανθρώπου. Η διασφάλιση της καπιταλιστικής κερδοφορίας απαιτεί αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης των εργαζομένων και μείωση των δαπανών για την προστασία του εργασιακού και ευρύτερου περιβάλλοντος. Η αύξηση του καπιταλιστικού κέρδους επιδρά πολλαπλά αρνητικά στην υγεία των εργαζομένων και του λαού.

Εμβληματικό παράδειγμα αποτελεί ο επαγγελματικός κίνδυνος. Ο στόχος του κεφαλαίου να αυξήσει το ποσοστό κέρδους οδηγεί σε ελλιπή μέτρα προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων (π.χ. απουσία κατάλληλων σκαλωσιών για εργασία σε ύψος, ελλιπής έλεγχος για ύπαρξη εύφλεκτων αερίων κατά τη διάρκεια θερμών εργασιών, πίεση λόγω φόρτου εργασίας για «ακύρωση» των ασφαλιστικών διατάξεων των μηχανών κ.ά.). Οδηγεί σε ελλιπή προληπτική συντήρηση, μειώσεις προσωπικού και εντατικοποίηση εργασίας που αυξάνουν την επικινδυνότητα, σε απουσία μέτρων προστασίας από την έκθεση σε βλαπτικούς παράγοντες (π.χ. επικίνδυνες χημικές ουσίες, ακτινοβολίες, θόρυβο), υποτυπώδη εκπαίδευση εργαζομένων κ.λπ.

Οι μεγάλες ελλείψεις οδηγούν στο να πεθαίνουν ή να σακατεύονται καθημερινά εργαζόμενοι στους χώρους δουλειάς από εργατικά ατυχήματα. Αν και τα στοιχεία καταγραφής στη χώρα μας είναι ελλιπή, κατά μέσο όρο τα τελευταία χρόνια κάθε 2 ώρες συνέβαιναν 3 εργατικά ατυχήματα και κάθε 3 μέρες ένας εργαζόμενος πεθαίνει από εργατικό ατύχημα. Οσον αφορά στις επαγγελματικές ασθένειες, παρ' όλο που στην πράξη δεν καταγράφονται ως τέτοιες, το πρόβλημα είναι τεράστιο, καθώς χιλιάδες είναι στην πραγματικότητα οι εργαζόμενοι που η έκθεση σε βλαπτικούς παράγοντες στην εργασία τους τελικά μακροπρόθεσμα τους προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας ή και οδηγεί στο θάνατό τους (διάφορα είδη καρκίνου, μυοσκελετικές παθήσεις, προβλήματα στο δέρμα, παθήσεις πνευμόνων κ.λπ.).

Πολλοί εργοδότες δεν εφαρμόζουν ούτε καν τα στοιχειώδη μέτρα της υπάρχουσας νομοθεσίας. Σε όλους τους εργασιακούς χώρους οι εργαζόμενοι εκτίθενται στον επαγγελματικό κίνδυνο, ωστόσο, υπάρχουν εργασίες αυξημένης επικινδυνότητας που αφορούν συγκεκριμένους κλάδους και επαγγέλματα, οι οποίες είναι συγκριτικά πιο επιβαρυντικές σε σχέση με άλλες. Ο θεσμός των ΒΑΕ (προβλέπει σύνταξη κατά 5 χρόνια νωρίτερα) αναγνωρίζει ότι σε αυτούς τους χώρους και επαγγέλματα οι εργαζόμενοι εκτίθενται σε ιδιαίτερα βαριές, ανθυγιεινές και επικίνδυνες συνθήκες εργασίας που οδηγούν σε γρήγορη και πολλαπλάσια επιβάρυνση της υγείας τους και γι' αυτό υπάρχει ανάγκη να συνταξιοδοτηθούν - απομακρυνθούν από αυτές τις συνθήκες νωρίτερα, συγκριτικά με άλλα επαγγέλματα, για να μειωθεί η έκθεση σε επιβλαβείς παράγοντες και η επιβάρυνση της υγείας τους. Η ατεκμηρίωτη κατάργηση του θεσμού των ΒΑΕ σε κάποιους κλάδους έχει επιδεινώσει ακόμη περισσότερο τους κινδύνους για την υγεία των εργαζομένων σε αυτούς.

Οι αναδιαρθρώσεις στο εργασιακό περιβάλλον που εφαρμόζονται σε όλα τα κράτη - μέλη της ΕΕ και πριν την περίοδο της κρίσης (παράταση του εργάσιμου βίου μέσω της αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, ελαστικές σχέσεις εργασίας, τάση μεταφοράς εργασιών σε εργολάβους, διευθέτηση του χρόνου εργασίας), η εργασία σε βάρδιες κ.λπ., πέραν του ότι αυξάνουν την επικινδυνότητα και οδηγούν σε μεγαλύτερο αριθμό εργατικών ατυχημάτων, όπως δείχνει η ελληνική και διεθνής εμπειρία μέσα από σχετικές επιστημονικές μελέτες, αυξάνουν, επίσης, τον κίνδυνο πρόκλησης μιας σειράς προβλημάτων υγείας στους εργαζόμενους, όπως καρδιαγγειακά προβλήματα, διάφορους τύπους καρκίνου, προβλήματα στο αναπαραγωγικό σύστημα κ.ά. Η «κινητικότητα» των εργαζομένων από κλάδο σε κλάδο, τα ελαστικά ωράρια κ.λπ., αποτελούν επιπλέον παράγοντες που δυσκολεύουν τη λήψη μέτρων πρόληψης της υγείας τους.

Το κυνήγι του κέρδους βρίσκεται πίσω και από την επικίνδυνη συνύπαρξη στον ίδιο χώρο βιομηχανίας - κατοικίας, καθώς και την έλλειψη μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος κατά τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Οδηγεί σε ρύπανση της ατμόσφαιρας, του εδάφους και των νερών και στη συνέχεια της διατροφικής αλυσίδας, από επικίνδυνους ρύπους και απόβλητα (π.χ. η ρύπανση του Ασωπού). Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι να κινδυνεύει ο πληθυσμός από την έκθεση σε επικίνδυνες ουσίες. Υπάρχει, επίσης, ο κίνδυνος πρόκλησης βιομηχανικού ατυχήματος μεγάλης έκτασης με τεράστιες συνέπειες για τον πληθυσμό σε περιοχές όπου λειτουργούν εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν μεγάλες ποσότητες επικίνδυνων ουσιών (διυλιστήρια, εγκαταστάσεις υγραερίων, χημικές βιομηχανίες), αν δεν λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα ασφάλειας.

Μια σειρά επικίνδυνες καταστάσεις που απειλούν επίσης τη δημόσια υγεία, είναι για παράδειγμα οι κίνδυνοι από την έκθεση σε ακτινοβολία λόγω της λειτουργίας κεραιών σε κατοικημένες περιοχές, λόγω της ρύπανσης του περιβάλλοντος από τα αυτοκίνητα ή την αιθαλομίχλη, λόγω της καύσης ακατάλληλων καυσίμων στα τζάκια κ.ά. Υπαρκτοί είναι οι κίνδυνοι για τη δημόσια ασφάλεια. Λίγες μέρες πριν έγινε σοβαρό ατύχημα με έκρηξη υγραερίου σε καφενείο, πρόσφατες είναι οι μνήμες από τους θανάτους από μαγκάλια και από τον τραγικό θάνατο ενός παιδιού σε παιδική χαρά.

Η έλλειψη ουσιαστικών ελέγχων των επιχειρήσεων για τα ζητήματα της εργασιακής και δημόσιας υγείας και ασφάλειας, καθώς και της προστασίας του περιβάλλοντος από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς δεν είναι τυχαία. Αντανακλά το ρόλο του αστικού κράτους στη διασφάλιση της καπιταλιστικής κερδοφορίας. Επιτυγχάνεται όχι μόνο με την απουσία επαρκούς προσωπικού στους αρμόδιους ελεγκτικούς μηχανισμούς, αλλά και με τον προσανατολισμό των ελέγχων που δεν εστιάζουν στην εργοδοτική ευθύνη, αλλά στην προσπάθεια συμφιλίωσης εργοδοτών και εργαζομένων. Απουσιάζουν, επίσης, δημόσιες υποδομές υποστήριξης της πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου και της προστασίας του περιβάλλοντος και η δραστηριότητα αυτή έχει παραδοθεί σε ιδιωτικές εταιρείες. Υποβαθμίζεται η αναγκαία έρευνα στους σχετικούς τομείς.

Στο σημερινό καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης, ο σχεδιασμός της χωροθέτησης εγκαταστάσεων, οι όροι λειτουργίας της βιομηχανίας, ο έλεγχος από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς του κράτους για μια σειρά δραστηριότητες κ.λπ., δεν γίνονται με κριτήριο την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών, αλλά τη διασφάλιση του ιδιωτικού κέρδους.

Ο ρόλος του αστικού κράτους στη διασφάλιση της καπιταλιστικής κερδοφορίας επιτυγχάνεται και μέσα από τη σκόπιμη ύπαρξη κενών της σχετικής νομοθεσίας, όπως για παράδειγμα η απουσία αποδεκτών κριτηρίων για τις χρήσεις γης και τις αποστάσεις ασφαλείας μεταξύ κατοικιών και βιομηχανικών ή άλλων εγκαταστάσεων που εγκυμονούν κινδύνους για τη δημόσια υγεία και ασφάλεια, η απουσία αποδεκτών μεθοδολογιών εκτίμησης της επικινδυνότητας για διάφορους παράγοντες κ.ά.

Η φτώχεια, η ανασφάλεια για την επόμενη μέρα, η ανεργία, το άγχος, αποτελούν παράγοντες που έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά από σχετικές μελέτες ότι οδηγούν σε μια σειρά ψυχικές ασθένειες όπως η κατάθλιψη, οδηγούν σε αυτοκτονίες και σε μια σειρά άλλα προβλήματα υγείας.

Ανεξάρτητα από διακηρύξεις και ευχολόγια, σε αυτό το δρόμο ανάπτυξης ουσιαστική πρόληψη των κινδύνων για την υγεία του λαού δεν μπορεί να υπάρξει, γιατί σκοντάφτει στο κυνήγι του κέρδους από τις επιχειρήσεις, στην ανταγωνιστικότητα.

Η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ υποκλίνεται στην ανταγωνιστικότητα, στον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης, υποκλίνεται στον πραγματικό αντίπαλο, την άρχουσα τάξη και την ΕΕ που τη στηρίζει. Θέτει ως προγραμματικό στόχο την καπιταλιστική παραγωγική ανασυγκρότηση, την επιτάχυνση της ανάκαμψης της καπιταλιστικής οικονομίας.

Ο ΣΥΡΙΖΑ στηρίζει την επιχειρηματική δραστηριότητα στον τομέα της Υγείας, δεσμεύεται για την υλοποίηση των κατευθύνσεων της ΕΕ για την απελευθέρωση τομέων μεταξύ των οποίων και ο τομέας της Υγείας, για την ανταποδοτικότητα στην Κοινωνική Ασφάλιση. Κατευθύνσεις που ισχύουν για όλα τα κράτη - μέλη της ΕΕ και αφορούν στη διασφάλιση των κερδών των επιχειρηματικών ομίλων σε βάρος των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζομένων.

Καμία απ' τις γενικές εξαγγελίες της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ δεν οδηγεί σε ανατροπή των σημερινών αρνητικών όρων έκθεσης των εργαζομένων στον επαγγελματικό κίνδυνο.

Γι' αυτό, το ταξικό εργατικό κίνημα θα συνεχίσει να απαιτεί μαχητικά, αγωνιστικά:

• Ουσιαστικό έλεγχο από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς με προσανατολισμό στην εργοδοτική ευθύνη για τη συνδυασμένη εφαρμογή του συνόλου της νομοθεσίας και των κανονισμών για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, τη δημόσια υγεία και ασφάλεια και την προστασία του περιβάλλοντος.
• Ιδρυση κρατικού σώματος Τεχνικών Ασφαλείας και Γιατρών Εργασίας, ενταγμένου αποκλειστικά στο δημόσιο σύστημα Υγείας, κατάργηση των ΕΞΥΠΠ.
• Υπεράσπιση και διεύρυνση του θεσμού των ΒΑΕ, άμεση επανένταξη στο θεσμό των κλάδων που εξαιρέθηκαν με την Υπουργική Απόφαση του 2011.
• Κατοχύρωση της εργοδοτικής εισφοράς για την ασφαλιστική κάλυψη του εργαζόμενου από τον επαγγελματικό κίνδυνο.
• Ουσιαστική ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού και της υλικοτεχνικής υποδομής του ΣΕΠΕ. Συνδυασμένη, με σαφή διακριτά καθήκοντα, δράση των Επιθεωρήσεων Ασφαλείας και Υγείας με τις Επιθεωρήσεις Εργασιακών Σχέσεων για την αντιμετώπιση όλων των παραγόντων που επηρεάζουν την υγεία και ασφάλεια (π.χ. εξοντωτικά ωράρια, μαύρη εργασία, εργασία ανηλίκων κ.λπ.).

Απέναντι στις σειρήνες της υποταγής στον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης, απέναντι σε αυτούς που μας καλούν να συνεχίσουμε να ζούμε με «ψίχουλα» και να στηρίξουμε το «διαπραγματευτή» των όρων σφαγής μας, πρέπει να αντιτάξουμε ένα ισχυρό εργατικό κίνημα που θα σημαδεύει τον πραγματικό αντίπαλο, θα παλεύει για την ανάκτηση των απωλειών της κρίσης και θα οργανώνει την αντεπίθεση για την προοπτική της ικανοποίησης των αναγκών μας.

Η συνδυασμένη ικανοποίηση των αναγκών μας δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί ουσιαστικά σε μια οικονομία που λειτουργεί με κριτήριο το καπιταλιστικό κέρδος. Απαιτεί έναν άλλο δρόμο ανάπτυξης με κοινωνικοποιημένα τα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό και εργατικό έλεγχο.