Ο «Ριζοσπάστης» συνεχίζει σήμερα το αφιέρωμα στα 20 χρόνια από το δολοφονικό σεισμό των 5,9 Ρίχτερ στην Αθήνα, στις 7 Σεπτέμβρη 1999, με τους 143 νεκρούς και τις τεράστιες υλικές ζημιές.

Η έκδοση αυτού του φύλλου της εφημερίδας μας συμπίπτει με τη μέρα του μεγάλου σεισμού.

Και από αυτήν την άποψη από το Β' Μέρος του αφιερώματός μας δεν θα μπορούσε να λείπει το πώς ο «Ριζοσπάστης» κάλυψε τα γεγονότα, αλλά κυρίως οι αποκαλύψεις που κάναμε και δημιούργησαν μεγάλη αίσθηση.

Οι εκβιασμοί της εργοδοσίας στους εργάτες να μπουν να δουλέψουν μέσα σε ακατάλληλα κτίρια με αυτοσχέδια υποστυλώματα. Η κοροϊδία της αποκατάστασης των σεισμόπληκτων. Οι αποκαλύψεις που σόκαραν για τη «Ρικομέξ», που έπρεπε να έχει κατεδαφιστεί από το 1993. Οι κινητοποιήσεις σωματείων, μαζικών φορέων για τα στοιχειώδη στους καταυλισμούς. Αρθρογραφία για το σημαντικό θέμα της αντισεισμικής θωράκισης.

Είναι μερικά από όσα περιλαμβάνει σήμερα το Β' Μέρος του αφιερώματος.

Τα συντρίμμια της «ΦΑΡΑΝ»

Οι εξελίξεις αυτές ανέδειξαν, για μια ακόμα φορά, τον πραγματικό χαρακτήρα του αστικού κράτους, ενός κράτους ο πραγματικός ρόλος του οποίου δεν είναι η προστασία του λαού και η κάλυψη των αναγκών του, αλλά η διασφάλιση της κυριαρχίας και της κερδοφορίας του κεφαλαίου.

Οι τραγικές ανεπάρκειες του κρατικού μηχανισμού και της Τοπικής Διοίκησης (δήμοι, Περιφέρειες) στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τον πρόσφατο σεισμό και τους μετασεισμούς που ακολούθησαν και έπληξαν κυρίως λαϊκές περιοχές του Λεκανοπεδίου (Χαϊδάρι, Περιστέρι, Φυλή, Κερατσίνι - Δραπετσώνα κ.λπ.), δεν είναι απότοκο της ελλιπούς οργάνωσης και της αναποτελεσματικότητας του κρατικού μηχανισμού, αλλά, αντίθετα, αντανακλούν την αποτελεσματικότητα του κράτους στην πραγματική αποστολή του. Το τι χρηματοδοτείται και τι όχι δεν είναι τυχαίο, αλλά προέρχεται απ' τον χαρακτήρα και την αποστολή του κράτους.

Ενδεικτικά αναφέρουμε:

• Τις ελλείψεις σε προσωπικό στη ΔΑΕΦΚ. Οι μηχανικοί της Διεύθυνσης Αποκατάστασης Επιπτώσεων από Φυσικές Καταστροφές (ΔΑΕΦΚ) είναι οι αρμόδιοι να κρίνουν την καταλληλότητα των κτιρίων. Μέχρι σήμερα, 40 μέρες μετά το σεισμό, υπολείπεται μεγάλος αριθμός αιτήσεων ταχείας αυτοψίας - πρωτοβάθμιου ελέγχου (περίπου το 50% των αιτήσεων σε πολλούς δήμους).
• Τις ελλείψεις σε προσωπικό στην Πολιτική Προστασία στους δήμους και τις Περιφέρειες, που καθιστούν τα σχέδια αντιμετώπισης χαρτιά χωρίς ουσία.
• Τις ελλείψεις σε μηχανικούς και εργατοτεχνικό προσωπικό στους δήμους για τις άμεσες επισκευές σχολείων, παιδικών σταθμών, αθλητικών κέντρων, ΚΑΠΗ κ.λπ.

Οι βλάβες που παρατηρήθηκαν από το σεισμό στις 19/7 στα κτίρια επικεντρώνονται κυρίως στον οργανισμό πλήρωσης (τοιχοποιίες). Βλάβες παρατηρήθηκαν και σε φέροντα στοιχεία κυρίως λόγω ελλιπούς συντήρησης των κατασκευών και προβλημάτων υγρασίας. Μπορεί οι βλάβες που παρατηρήθηκαν να καθιστούν μη κατοικήσιμα άμεσα τουλάχιστον το 16,5% των κτιρίων που ελέγχθηκαν (απ' τις 16.500 αιτήσεις έχουν ελεγχθεί μόλις τα 8.000 κτίρια και απ' αυτά 1.320 έχουν κριθεί μη κατοικήσιμα), όμως σε πολλά κτίρια που έχουν κριθεί κατάλληλα θα απαιτηθούν επισκευές, οι οποίες θα επιφέρουν πρόσθετη επιβάρυνση στα λαϊκά νοικοκυριά. Υπάρχει αγωνία στις λαϊκές οικογένειες για το πώς θα επισκευάσουν τα σπίτια τους και το διαπιστώνουν και οι μηχανικοί κατά τη διάρκεια των ελέγχων.

Επίσης, στην Αττική υπάρχουν μερικές χιλιάδες (πάνω από 1.000 μόνο στο δήμο της Αθήνας) παλιά εγκαταλειμμένα και ερειπωμένα κτίρια, που μετά και από αυτόν το σεισμό έχουν καταστεί πλέον πολύ επικίνδυνα. Επειδή οι ιδιοκτήτες είτε δεν βρίσκονται, είτε έχουν αδυναμία οικονομική ακόμη και να τα κατεδαφίσουν, παραμένουν έτσι μέχρι να πέσουν από μόνα τους μετά από κάποιο φυσικό φαινόμενο (σεισμό, έντονες βροχοπτώσεις) ενέχοντας πολλούς κινδύνους.

Τα μέτρα που αναγκάζονται να πάρουν οι αστικές κυβερνήσεις μετά από ένα μεγάλο σεισμικό γεγονός, είναι αποσπασματικά και πρώτης ανάγκης που δεν συνιστούν μια ολοκληρωμένη πολιτική αντιμετώπισης και διαχείρισης των φυσικών καταστροφών προς όφελος των λαϊκών αναγκών.

Ορισμένα στοιχεία που επιβεβαιώνουν την παραπάνω διαπίστωση:

α) Η λειτουργία του ΟΑΣΠ (Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας), του αρμόδιου κρατικού φορέα για την αντισεισμική θωράκιση, γίνεται με ελάχιστα κονδύλια, που ίσα ίσα καλύπτουν τα λειτουργικά του έξοδα.

β) Στη ΔΑΕΦΚ έχει ανατεθεί η ευθύνη της αντιμετώπισης των ζημιών των κτιρίων από τους σεισμούς αλλά και από πλημμύρες και πυρκαγιές.

Το έργο της στο σεισμό βασικά συνίσταται στα εξής:

• Στον έλεγχο των κτιρίων μετά το σεισμό ως προς την ασφάλειά τους να κατοικηθούν και την οριοθέτηση των περιοχών που επλήγησαν.
• Στον καθορισμό των τιμολογίων και των προδιαγραφών με βάση τα οποία θα γίνει η επισκευή ή ανακατασκευή των κτιρίων.
• Στην έγκριση των μελετών επισκευής και στη δανειοδότηση.

Είναι αδύνατο η ΔΑΕΦΚ, με τις μεγάλες ελλείψεις σε προσωπικό, να ανταποκριθεί άμεσα και αποτελεσματικά στα παραπάνω. Ο πρωτοβάθμιος μετασεισμικός έλεγχος για το σεισμό στις 19/7 δεν έχει ολοκληρωθεί και η οριοθέτηση των πληγεισών περιοχών ακόμη δεν έχει γίνει.

Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι οι υπηρεσίες αυτές ουσιαστικά μετά από έναν σεισμό, με τα τιμολόγια και τις τεχνικές οδηγίες που έχουν υιοθετήσει με Υπουργική Απόφαση, έρχονται να εγκρίνουν επισκευές σε κτίρια που έχουν πληγεί, που αντί να τα ενισχύουν και να τα θωρακίζουν, τα οδηγούν στην κατάσταση που ήταν προ του σεισμού, δηλαδή στην κατάσταση που βρίσκονταν όταν έπαθαν ζημιές.

γ) Ανάλογη είναι η κατάσταση που επικρατεί, με αυτή που αναφέραμε για τους παραπάνω φορείς, και στους άλλους εμπλεκόμενους με την αντισεισμική προστασία φορείς όπως ΕΜΑΚ, Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ), Αστεροσκοπείο Αθηνών, δήμοι, Περιφέρειες, Κτιριακές Υποδομές (ΚΤΥΠ) κ.λπ.

Οι αστικές κυβερνήσεις διαχρονικά, ενώ το 75% - 80% των κτιρίων της χώρας έχουν χτιστεί πριν το 1985 (δηλαδή με βάση παλιούς ή και καθόλου αντισεισμικούς κανονισμούς), αρνούνται στην πράξη να εφαρμόσουν ένα πρόγραμμα προσεισμικού ελέγχου και ενίσχυσης των κατασκευών αυτών όπου απαιτείται.

Μέχρι σήμερα, από το 1999 που εξαγγέλθηκε, πρωτοβάθμιοι ταχείς οπτικοί έλεγχοι στα πάνω από 85.000 δημόσια και κοινωφελούς χρήσης κτίρια έχουν γίνει μόνο σε ένα μικρό ποσοστό. Καμία πρόβλεψη και ενέργεια για ουσιαστικούς ελέγχους με μη καταστροφικές μεθόδους της ποιότητας των υλικών των κτιρίων και την προσεγγιστική αποτίμηση της σεισμικής τους ικανότητας με βάση αναλυτικότερους υπολογισμούς, ώστε για όσα κτίρια προκύψει σεισμική ανεπάρκεια να γίνουν αναλυτική αποτίμηση της σεισμικής τους ικανότητας και σύνταξη μελέτης αποκατάστασης - ενίσχυσης.

Δηλαδή, αυτό που μέχρι σήμερα έχει υλοποιηθεί είναι ένας πρώτος γρήγορος επιφανειακός έλεγχος σε ένα μικρό ποσοστό δημόσιων κτιρίων της χώρας (κυρίως σχολεία), χωρίς να γίνει κανένας ενδελεχής και ουσιαστικός έλεγχος.

Η ασάφεια της σεισμικής επάρκειας των δημόσιων κτιρίων γίνεται ακόμη μεγαλύτερη αν ληφθεί υπόψη η πλημμελής συντήρησή τους, αφού προβλήματα που εμφανίζονται στη διάρκεια ζωής και λειτουργίας των δημόσιων κτιρίων (π.χ. διάβρωση) δεν αντιμετωπίζονται άμεσα ή ποτέ, με αποτέλεσμα στα κτίρια αυτά να απομειώνεται η αντοχή τους.

Σοβαρές ευθύνες για τη μη εφαρμογή ουσιαστικών μέτρων αντισεισμικής θωράκισης έχουν και οι φορείς της Τοπικής Διοίκησης.

Οι φορείς αυτοί, αντί να διεκδικήσουν την υλοποίηση τέτοιων έργων και μέτρων που ενισχύουν την ασφάλεια και προστατεύουν τη ζωή των κατοίκων, κοιτάζουν μόνο πώς θα διαχειριστούν τα ελάχιστα κονδύλια των κρατικών επιχορηγήσεων και τα πολύ περισσότερα που προέρχονται από το ανηλεές χαράτσωμα των δημοτών σε έργα βιτρίνας ή σε άλλα που εξυπηρετούν μόνο την κερδοφορία του κεφαλαίου.

Ούτε η πρόταση του ΤΕΕ αναδεικνύει την ανάγκη ουσιαστικού κρατικού ελέγχου των ιδιωτικών κτιρίων, μεταθέτοντας τις ευθύνες στη λαϊκή οικογένεια.

Οι ευθύνες των αστικών κυβερνήσεων των τελευταίων δεκαετιών, που ούτε καν εξαγγέλλουν τα απαραίτητα έργα και μέτρα αντισεισμικής θωράκισης και προστασίας ώστε να ελαχιστοποιηθούν και να αποφευχθούν οι τραγικές επιπτώσεις των σεισμών, είναι τεράστιες.

Πραγματικός αντίπαλος είναι τελικά η ίδια η αγορά. Η πολιτική που αντιμετωπίζει και την αντισεισμική προστασία ως εμπόρευμα και καθορίζει το επίπεδο προστασίας με βάση τα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου και όχι με γνώμονα τις ανάγκες και την ασφάλεια της λαϊκής οικογένειας.

Η εμπορευματοποίηση της γης και των κατασκευών, οι χρήσεις γης με κριτήριο το κέρδος, οδηγούν σε φτηνές κατασκευές που δεν καλύπτουν τις ανάγκες, σε άναρχη δόμηση, μεγάλες οικιστικές πυκνότητες, εντατική χρήση της γης, στην έλλειψη προγραμμάτων λαϊκής στέγης. Το αστικό κράτος, και η αποστολή του, συστηματικά υποστελεχώνει και υποχρηματοδοτεί δομές προστασίας και διαχείρισης κινδύνων για να χρηματοδοτεί την καπιταλιστική ανάπτυξη, τα κέρδη των μονοπωλιακών ομίλων.

Η αντισεισμική προστασία και θωράκιση απαιτεί έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό, που να προωθεί ισόρροπα, αφενός δομικού χαρακτήρα, μακροπρόθεσμα μέτρα για την πρόληψη των σεισμικών επιπτώσεων και προστασία των κατασκευών απ' αυτά και αφετέρου μέτρα άμεσης απόδοσης για την καλύτερη αντιμετώπιση της κατάστασης μετά από έναν καταστροφικό σεισμό.

Τον σχεδιασμό αυτόν μπορεί να υλοποιήσει μόνο η κοινωνική κρατική ιδιοκτησία του συνόλου των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, που θα κατανέμει σχεδιασμένα την κρατική χρηματοδότηση και το εργατικό δυναμικό, θα προγραμματίζει την υλοποίηση των έργων σύμφωνα με τις επείγουσες ανάγκες των λαϊκών στρωμάτων (π.χ. αντισεισμική θωράκιση, αντιπλημμυρική και αντιπυρική προστασία), θα καλύπτει το σύνολο των φάσεων των δημόσιων έργων, στο πλαίσιο του κεντρικού σχεδιασμού της λαϊκής οικονομίας και θα εξασφαλίζει τις συνδυασμένες λαϊκές ανάγκες για κατοικία.

Η κοινωνική κρατική ιδιοκτησία μπορεί να περιορίσει δρστικά ζημιές και θύματα, και τις τεράστιες δαπάνες που έχουμε ως χώρα για την αποκατάσταση - και αυτή μίζερη, αποσπασματική και ελάχιστη - των καταστροφών από σεισμούς. Τα σημερινά επίπεδα της τεχνολογίας και της τεχνικής επιτρέπουν ένα ανώτερο επίπεδο κάλυψης των προβλημάτων του λαού. Μονόδρομος για τους εργαζόμενους είναι να οργανώσουν την πάλη τους για τον ριζικά διαφορετικό δρόμο ανάπτυξης της εργατικής εξουσίας. Αυτήν την πάλη οργανώνουμε από σήμερα, αναδεικνύοντας πως μόνο αυτή η ριζικά διαφορετική πολιτική μπορεί να οδηγήσει στη συνδυασμένη ικανοποίηση του συνόλου των λαϊκών αναγκών και να ικανοποιήσει το σύνολο των αιτημάτων των εργαζομένων.