ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 7 Ιούλη 2002
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ITER
Με αργά βήματα προς φτηνή ενέργεια

Εναν χρόνο πριν την υπογραφή της απόφασης κατασκευής και παρά τις δυσκολίες που δημιουργεί η χρηματοδότηση με το σταγονόμετρο, η διεθνής κοινοπραξία κρατών για την κατασκευή του πιλοτικού αντιδραστήρα πυρηνικής σύντηξης ITER φαίνεται ότι θα προχωρήσει τελικά με το έργο

Γραφική αναπαράσταση του αντιδραστήρια ITER μετά τον ανασχεδιασμό του το 2001. Στο κάτω δεξιά μέρος διακρίνεται ανθρώπινη φιγούρα για να δώσει ένα μέτρο εκτίμησης του μεγέθους της κατασκευής

ITER

Γραφική αναπαράσταση του αντιδραστήρια ITER μετά τον ανασχεδιασμό του το 2001. Στο κάτω δεξιά μέρος διακρίνεται ανθρώπινη φιγούρα για να δώσει ένα μέτρο εκτίμησης του μεγέθους της κατασκευής
Εντατικές διαβουλεύσεις είχαν όλο τον Ιούνη οι εταίροι της διεθνούς συνεργασίας για την κατασκευή του πιλοτικού αντιδραστήρα πυρηνικής σύντηξης ITER, σχετικά με την τοποθεσία κατασκευής του αντιδραστήρα, τα εξαρτήματα που θα προμηθεύσει κάθε εταίρος, τον επιμερισμό του κόστους και τη διερεύνηση διαδικαστικών προβλημάτων. Η αντιπροσωπεία της Ευρατόμ πρότεινε δύο τοποθεσίες, που προστέθηκαν σε εκείνη που είχε ήδη προτείνει ο Καναδάς. Εκτός από την ΕΕ και τον Καναδά (που έγινε εταίρος πρόσφατα), στην κοινοπραξία συμμετέχουν επίσης η Ρωσική Ομοσπονδία και ο Καναδάς.

Η αποχώρηση των ΗΠΑ από το κονσόρτσιουμ ITER, το 1999, αλλά και η απόφαση των υπόλοιπων συμμετεχόντων κρατών ότι δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν το σχέδιο που παρουσίασαν οι επιστήμονες το 1998, οδήγησαν σε ανασχεδιασμό και περικοπές του κόστους στο μισό. Ο ανασχεδιασμός, αν και κατά τους επιστήμονες άλλαξε ως ένα βαθμό το χαρακτήρα του ITER, ωστόσο δε μετέβαλε το βασικό στόχο, δηλαδή την κατασκευή ενός αντιδραστήρα σύντηξης που θα δώσει όλα τα απαραίτητα κατασκευαστικά στοιχεία για την κατασκευή στη συνέχεια του πρώτου εμπορικού αντιδραστήρα επίδειξης, γνωστού ως DEMO. Ο ITER θα είναι ταυτόχρονα ο πρώτος αντιδραστήρας πυρηνικής σύντηξης που θα παράγει περισσότερη ενέργεια απ' όση θα καταναλώνει για τη λειτουργία του.

Η πυρηνική αντίδραση σύντηξης μεταξύ των ισοτόπων του υδρογόνου δευτερίου και τριτίου. Από την αντίδραση παράγεται ήλιο και ένα ταχύτατο νετρόνιο
Η πυρηνική αντίδραση σύντηξης μεταξύ των ισοτόπων του υδρογόνου δευτερίου και τριτίου. Από την αντίδραση παράγεται ήλιο και ένα ταχύτατο νετρόνιο
Για την ακρίβεια ο ITER (που σημαίνει «ο δρόμος» στα λατινικά) θα παράγει περισσότερη θερμική και όχι ηλεκτρική ενέργεια, αφού το τμήμα του έργου που θα μετέτρεπε την παραγόμενη θερμική ενέργεια σε ηλεκτρική, ούτε αναγκαίο ήταν για τους στόχους που βάζουν οι επιστήμονες, αλλά περικόπηκε έτσι κι αλλιώς στον ανασχεδιασμό.

Η συνεργασία για τον ITER άρχισε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ως συνεργασία μεταξύ της ΕΣΣΔ, των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας και ευρωπαϊκών χωρών, υπό την αιγίδα της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας. Το κόστος του, που το 1990 υπολογιζόταν σε 4,9 δισ. δολάρια, έφτασε τα 5,5 δισ. το 1998, για να περικοπεί τελικά στα 2,8 δισ. το 2001. Ο αντιδραστήρας του ITER στηρίζεται στο σοβιετικό αντιδραστήρα τύπου Τόκαμακ, που αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1960 και τελειοποιήθηκε τα επόμενα 25 χρόνια. Εχει έναν δακτυλιοειδή επιμήκη θάλαμο πλάσματος (πλάσμα λέγεται η τέταρτη κατάσταση στην οποία περιέρχεται η ύλη σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες), το οποίο περιορίζεται από ισχυρά μαγνητικά πεδία ώστε να μην ακουμπήσει στα τοιχώματα και τα λιώσει. Με μια ειδική τεχνολογία που έχουν σχεδιάσει οι επιστήμονες και θα δοκιμαστεί στον ITER, το ήλιο που παράγεται ως υποπροϊόν της αντίδρασης σύντηξης θα απάγεται από τον αντιδραστήρα κατ' αρχήν με ασυνεχή αλλά λειτουργικό τρόπο.

Για να πετύχει την παραγωγή περισσότερης ενέργειας απ' όση θα καταναλώνει για την προθέρμανση του πλάσματος (που χρειάζεται για να μπορέσει να γίνει η αντίδραση σύντηξης), αλλά και για να δοκιμαστούν οι λύσεις που έδωσαν οι μηχανικοί στα τεχνολογικά προβλήματα του έργου, ο αντιδραστήρας του ITER πρέπει να είναι τουλάχιστον διπλάσιος από τον μεγαλύτερο πειραματικό αντιδραστήρα που υπήρχε έως τώρα. Η θερμότητα που θα παράγει κατά τη λειτουργία του θα απομακρύνεται μέσω του νερού ψύξης που θα περιβάλλει τον αντιδραστήρα, αλλά δε θα παράγεται ατμός για την κίνηση τουρμπινών. Οι επιστήμονες έχουν προβλέψει και μια ειδική τεχνολογία για την παραγωγή του ενός μέρους του καυσίμου (τρίτιο) από τον ίδιο τον αντιδραστήρα (το δευτέριο υπάρχει στο νερό από το οποίο μπορεί να απομονωθεί). Η τεχνολογία αυτή λόγω των περικοπών δε θα δοκιμαστεί όσο υπολογιζόταν.

Η φάση κατασκευής του ITER θα διαρκέσει 8 χρόνια, ενώ ο χρόνος λειτουργίας του από κει και πέρα υπολογίζεται στα 20 χρόνια. Υπό κανονικές συνθήκες λειτουργίας, η επιπλέον δόση ραδιενέργειας που θα εκπέμπεται θα είναι μόλις το 1% της ραδιενέργειας υπόβαθρου που υπάρχει στο ίδιο το φυσικό περιβάλλον. Ακόμα και στο χειρότερο σενάριο ατυχήματος, η ραδιενέργεια που θα εκπεμφθεί δε θα είναι περισσότερη από τη ραδιενέργεια υπόβαθρου. Επιπλέον, το μεγαλύτερο μέρος των υλικών κατασκευής του αντιδραστήρα, που σταδιακά θα γίνονται ραδιενεργά, θα μπορέσουν να ανακυκλωθούν μετά από 100 χρόνια. Ο όγκος των υλικών αυτών δε θα είναι μεγαλύτερος από έναν κύβο ακμής 10 μέτρων. Σύμφωνα με ορισμένους επιστήμονες, η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τη λειτουργία ενός αντιδραστήρα σύντηξης δε θα είναι μεγαλύτερη από την επιβάρυνση που προκαλεί η χρήση ισοδύναμης ποσότητας γαιανθράκων.

Το ITER είναι βέβαια ένα τεράστιο έργο, αν και πολύ μικρότερου κόστους από άλλες διεθνείς προσπάθειες, όπως ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός. Γεγονός είναι πάντως ότι οι συμμετέχοντες στην κοινοπραξία δε φαίνεται να «καίγονται» για την ταχύτερη δυνατή ολοκλήρωσή του. Ενδεχομένως η αντικατάσταση του πετρελαίου και του άνθρακα ως ενεργειακής βάσης θα προκαλούσε αναταραχές και ανακατατάξεις στην παγκόσμια οικονομία, που οι μεγάλες χώρες και ομάδες κρατών που στηρίζουν το ITER δεν επιθυμούν αυτή τη στιγμή. Αλλωστε, οι προβλέψεις λένε ότι θα υπάρχει αντλήσιμο πετρέλαιο τουλάχιστον έως το 2050... Συμπτωματικά, εφόσον προχωρήσει ο ITER, ο DEMO θα είναι έτοιμος να λειτουργήσει περίπου το 2050.

Η πυρηνική σύντηξη μπορεί να προσφέρει φτηνή ενέργεια, με ελάχιστη επιβάρυνση του περιβάλλοντος και ελάχιστο κίνδυνο. Απαιτεί, όμως, την κατασκευή πολυδάπανων αντιδραστήρων σύντηξης (ίσως δεκάδες φορές ακριβότερων από τον ITER). Οι αντιδραστήρες αυτοί για να λειτουργήσουν χρειάζονται μια αρχική ποσότητα τριτίου, το οποίο διαθέτουν μόνο οι χώρες που έχουν πυρηνικά όπλα ή εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας μέσω σύντηξης. Οι απαιτήσεις αυτές θέτουν επί τάπητος την αναγκαιότητα στενής διεθνούς συνεργασίας και στη φάση εκμετάλλευσης (μετά τον DEMO). Μπορεί ο παγκόσμιος καπιταλιστικός καταμερισμός εργασίας, οι αλλεπάλληλοι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, η αστάθεια που θα προκαλέσει το νέο κυνήγι των εξοπλισμών στο Διάστημα που ξεκινούν οι ΗΠΑ, να είναι το περιβάλλον στο οποίο θα ευδοκιμήσει μια τέτοιας έκτασης παγκόσμια συνεργασία; Και η φτηνή ενέργεια από την πυρηνική σύντηξη θα φτάσει φτηνή έως τον καταναλωτή, ή θα την πληρώνει και πάλι χρυσάφι, στο βωμό των υπερκερδών των μονοπωλίων;


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: www.iter.org



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ