Κίνημα μεγάλης καλλιτεχνικής, αλλά και πολιτικής σημασίας, ο ιταλικός νεορεαλιστικός κινηματογράφος αποτέλεσε το μάχιμο μετερίζι μιας ομάδας σκηνοθετών και κριτικών του Ιταλικού Κινηματογράφου για το ξεπέρασμα της πνευματικής αγκύλωσης, του κακόγουστου λαϊκισμού και της ιδεολογικής μιζέριας, που διαπότιζε τη φασιστική Ιταλία του μεσοπολέμου.

Προδρομική μορφή αυτού του μεγάλου καλλιτεχνικού κινήματος υπήρξε ο σκηνοθέτης Λουκίνο Βισκόντι, που το 1941, με ένα κείμενό του στο περιοδικό «cinema», με τίτλο «Τα πτώματα στο νεκροταφείο», στηλίτευσε το καθεστώς, κατακρίνοντας δριμύτατα και τους «πνευματικούς» υπηρέτες του...

Παιδί αριστοκρατικής οικογενείας του Μιλάνου, ο Λουκίνο Βισκόντι γεννιέται στις 2 Νοεμβρίου του 1906. Νεαρός ήδη, ανακαλύπτει τη μουσική και το θέατρο. Μια σπουδαία μαθητεία, που συνοδεύει όλη τη δημιουργική πορεία του. Η γνωριμία του με τον Γάλλο σκηνοθέτη Ζαν Ρενουάρ στο Παρίσι, το 1935, η δημοκρατική πνοή του Λαϊκού Μετώπου, που μόλις και κάνει την εμφάνισή του, οι ταινίες, που, λίγο αργότερα, είδε στην Ιταλία, των Σοβιετικών Πουντόβκιν και Αϊζενστάιν, και η απαγόρευση από τη φασιστική λογοκρισία να πραγματοποιήσει την πρώτη του κινηματογραφική δουλιά, καθόρισαν τη μετέπειτα ιδεολογική του στράτευση στην υπόθεση του κομμουνισμού και της επανάστασης.

Με την ταινία «Ossessione», μεταφορά του μυθιστορήματος του Τζέιμς Κέιν «Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές» (1942), ο Βισκόντι εγκαινιάζει τη γέννηση και την πορεία του ιταλικού νεορεαλιστικού κινηματογράφου και επιδρά στην εξέλιξη της κινηματογραφικής τέχνης, σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρά την αντίδραση της κατεστημένης κριτικής, που οδήγησε αργότερα στην καταστροφή του αρνητικού, η ταινία είχε πλατιά απήχηση. Ακολουθεί το μικρό ντοκιμαντέρ «Μέρες δόξης» (1945), όπου καταγράφεται η δίκη και η εκτέλεση των φασιστών Καρούζο και Κοχ.

Τρία χρόνια μετά, γυρίζει, με χρήματα του ΚΚΙ, την ταινία «Η γη τρέμει» (επεισόδιο της θάλασσας), ένα οδοιπορικό στο φτωχό σικελικό νότο και το πρώτο και το τελευταίο επεισόδιο μιας τριλογίας που δεν ολοκλήρωσε. Με την ταινία «Μπελίσιμα» (1951), ο σκηνοθέτης επιχειρεί να καταδείξει την απατηλότητα των μικροαστικών ονείρων μιας μάνας, που ονειρεύεται την κόρη της «πρωταγωνίστρια» του κινηματογράφου: Ενα δυναμικό σχόλιο για τις αυταπάτες και μια θερμή εικονογράφηση των λαϊκών συνοικιών της Ρώμης, με την Αννα Μανιάνι στο ρόλο της μητέρας. Με τη μικρού μήκους ταινία του «Σημείωση πάνω σε μια είδηση της εφημερίδας», που γύρισε την ίδια χρονιά, ο Βισκόντι τοποθετεί την αληθινή δράση του σε ένα φτωχό χωριό στα περίχωρα της Ρώμης, όπου με την ιδιαίτερα τολμηρή κινηματογράφησή του, αποκαλύπτει τους υπευθύνους για την κοινωνική αθλιότητα και την εγκληματικότητα. Ακολουθεί η ταινία «Εμείς οι γυναίκες» (1953), με την Αννα Μανιάνι, και, ένα χρόνο αργότερα, η ταινία «Σένσο», με φόντο την Ιταλία υπό το πρίσμα της Ιστορίας. Η Ιστορία, σε συνδυασμό με τον προσωπικό εικαστικό διάκοσμο του Βισκόντι για την εποχή και τις πολιτικές αιχμές του για τη γέννηση των αντιθέσεων, δημιουργεί ένα αποτέλεσμα, που δείχνει την αγάπη του δημιουργού για την όπερα. «Οι λευκές νύχτες» (1957) του Ντοστογιέφσκι, δοσμένες με την οπτική του Βισκόντι σε μια σύγχρονη ιταλική εκδοχή, αποτελούν μια δυναμική υπογράμμιση για τη μοναξιά σε έναν κόσμο συμβολισμών και ποίησης.

Με την ταινία «Ο Ρόκο και τα αδέλφια του» (1960), προβάλλει την αντίθεση Βορρά - Νότου και το δράμα της εσωτερικής μετανάστευσης. Με μια δραματουργία σχεδόν θεατρικής τεκμηρίωσης, επιστρέφει στο ρεαλισμό των πρώτων του ταινιών, ολοκληρώνοντας, έτσι, τον πρώτο κύκλο της κινηματογραφικής του περιπέτειας (Ειδικό Βραβείο στην 21η Μόστρα της Βενετίας).

Στην ταινία του «Η εργασία» (1962), υπονομεύει, γελοιοποιώντας, τον κόσμο της αριστοκρατίας και τη σχεδόν θρησκευτική προσήλωση στη δύναμη του χρήματος, ενώ με τον «Γατόπαρδο» (1963) επιστρέφει στην Ιστορία, αναβιώνοντας τη Σικελία των Βουρβόνων του 1860. Ταινία, που σκιαγραφεί την ηττημένη αριστοκρατία και την ανερχόμενη αστική τάξη. Με το θάνατο της αριστοκρατίας, ο Βισκόντι προλέγει το θάνατο της νικήτριας τάξης (Χρυσός Φοίνικας του Φεστιβάλ των Καννών)... Προέκταση της ίδιας θεματικής είναι και «Τα μακρινά αστέρια της Αρκτου», μια ελεγεία για την παρακμή και την πτώση της ιταλικής αριστοκρατίας. Ακολουθούν «Η καμένη μάγισσα» (1966) με την Σιλβάνα Μάγκανο και «Ο ξένος» (1967), μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος του Καμύ. Με φόντο τη Γερμανία της δεκαετίας του '30, μέσα από το μικρόκοσμο μιας μεγάλης οικογενείας, ο Βισκόντι, στην ταινία του «Οι καταραμένοι» (1968), γελοιοποιεί την άνοδο του ναζισμού με τους κώδικες της τραγωδίας. Ενα επικό αριστούργημα, που θα βρει τη συνέχειά του στην ταινία «Θάνατος στη Βενετία» (1971). Ταινία, που περιστρέφεται, με θέμα τη μοναξιά ενός ποιητή, σε έναν κόσμο εχθρικό απέναντί του. Ο θάνατος εδώ είναι πανταχού «παρών», μέσα σε ένα λυρικό μάγμα βερντικού ρέκβιεμ. Τον επόμενο χρόνο, γυρίζει την ταινία «Λούντβιχ ή το λυκόφως των θεών», με θέμα την ηθική, την υποκρισία και παρακμή της αστικής τάξης, με φανερές τις επιρροές από «Το μαγικό βουνό» του Τόμας Μαν.

Από το αναπηρικό καροτσάκι, ήδη, ο Λουκίνο Βισκόντι διευθύνει τα γυρίσματα της ταινίας του «Η γοητεία της αμαρτίας» (1974). Αφθονία ιδεών - αντίποδας ενός κόσμου βίαιου, που επωάζει το φασισμό. Δύο χρόνια αργότερα, ο Ιταλός σκηνοθέτης φέρνει στην οθόνη το έργο του ντ' Ανούτσιο «Ο αθώος». Ενα αινιγματικό έργο, που εικονογραφεί τη διάλυση μιας ορισμένης οικογένειας, μιας ορισμένης κοινωνίας και μιας ορισμένης Ιταλίας. Με την ταινία αυτή, που αποτελεί τη «διαθήκη» του Βισκόντι, ο «Κόκκινος αριστοκράτης», όπως τον αποκάλεσαν, έκλεισε τον κύκλο της δημιουργίας του και της ζωής του. Πέθανε στη Ρώμη στις 17 Μαρτίου του 1976.