ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 7 Οχτώβρη 2001
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ
Σχετικά με τις ανάγκες της εργατικής τάξης

Είναι γεγονός ότι το συνεπές ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα επεξεργαζόμενο αιτήματα και στόχους πάλης προκειμένου να διεκδικεί τα δικαιώματα της εργατικής τάξης, διατυπώνει τη θέση ότι αυτά τα αιτήματα δίνουν λύσεις στα προβλήματά της σύμφωνα με τις σύγχρονες ανάγκες της. Τι είναι όμως οι ανάγκες της εργατικής τάξης και από τι καθορίζονται; Σ' αυτό το ζήτημα δε δίνουν όλοι ενιαία απάντηση. Η εξέταση του θέματος από μαρξιστική σκοπιά δίνει ολοκληρωμένη απάντηση, εξετάζοντας «τις ανάγκες της εργατικής τάξης», ως ζήτημα που σχετίζεται με την ίδια την κοινωνική εξέλιξη. Και βεβαίως ως ζήτημα που έχει άμεση σχέση με την κατάσταση της εργατικής τάξης σε μια δοσμένη φάση της κοινωνικής εξέλιξης. Στο ερώτημα «τι είναι οι ανάγκες της εργατικής τάξης» μπορούμε να δώσουμε μια γενική απάντηση ότι αυτές καθορίζονται απ' όλα εκείνα τα υλικά και πνευματικά αγαθά τα οποία είναι απαραίτητα για την αναπαραγωγή του ανθρώπου και της εργατικής του δύναμης. Αλλά οι γενικοί ορισμοί αν και είναι βολικοί δε δίνουν πάντα ολοκληρωμένα το περιεχόμενο της έννοιας που εξετάζουμε και την ουσία της καθώς και από τι καθορίζονται.

Οι ανάγκες του ανθρώπου καθορίζονται πρώτ' απ' όλα από το γεγονός ότι είναι φυσικός ζωντανός οργανισμός. Επομένως ο άνθρωπος έχει ανάγκη απ' όλα εκείνα τα απαραίτητα και αναγκαία υλικά αγαθά για να μπορεί να ζει, να μπορεί να ικανοποιεί τις φυσικές του ανάγκες.

Οι Μαρξ και Ενγκελς, αναλύοντας τις σχέσεις ανάμεσα στις ανάγκες και την κοινωνική εξέλιξη, υπογράμμιζαν ότι οι άνθρωποι πριν αρχίσουν να ασχολούνται με την ιδεολογία, την πολιτική, την τέχνη κλπ., είναι υποχρεωμένοι να ικανοποιούν πρώτα τις φυσικές τους ανάγκες!

Ο Φ. Ενγκελς στο λόγο του στον τάφο του Κ. Μαρξ, μεταξύ των άλλων αναφέρει και τα εξής: «Οπως ο Δαρβίνος ανακάλυψε το νόμο της εξέλιξης της οργανικής φύσης: το καλυμμένο δηλαδή ίσαμε τώρα με ιδεολογικά επιστρώματα απλό γεγονός, ότι οι άνθρωποι, πριν απ' όλα πρέπει να τρώνε, να πίνουν, να έχουν κατοικία και να ντύνονται προτού αρχίσουν να ασχολούνται με την πολιτική, την επιστήμη, την τέχνη, τη θρησκεία κλπ». (Αναμνήσεις για τον Κ. Μαρξ, σελ.9).

Ταυτόχρονα όμως ο άνθρωπος ξεχωρίζει απ' όλους τους άλλους φυσικούς ζωντανούς οργανισμούς γιατί είναι κοινωνικό ον. Ετσι ο άνθρωπος, σαν κοινωνική ύπαρξη έχει και άλλες ανάγκες που καθορίζονται ακριβώς απ' αυτή του την ύπαρξη, ανάγκες, που τον ξεχωρίζουν από τα ζώα και τον εξυψώνουν έναντι όλων των άλλων ζωντανών οργανισμών. «Το ζώο χρησιμοποιεί μονάχα την εξωτερική φύση και της προκαλεί αλλαγές απλώς με την παρουσία του. Ο άνθρωπος με τις αλλαγές του την κάνει να εξυπηρετεί τους σκοπούς του, κυριαρχεί πάνω της. Κι αυτή είναι η τελευταία ουσιαστική διαφορά ανθρώπου από τα υπόλοιπα ζώα και πάλι η εργασία προκαλεί αυτή τη διαφορά». (Φ.Ενγκελς, «Ο ρόλος της εργασίας στην εξανθρώπιση του πιθήκου»).

Με βάση λοιπόν όλ' αυτά, στη μελέτη του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών, (ΚΜΕ), «Προσεγγίσεις στην κατάσταση της εργατικής τάξης στην Ελλάδα», έκδοση «Σύγχρονη Εποχή», δίνεται ολοκληρωμένη τοποθέτηση στο «τι είναι ανάγκες», το περιεχόμενο των οποίων επίσης δεν είναι το ίδιο σε όλες τις βαθμίδες εξέλιξης της κοινωνίας, αλλά και για όλους τους κοινωνικοοικονομικούς σχηματισμούς. Για να μη μένουμε στους γενικούς ορισμούς που είναι μεν βολικοί αλλά ανεπαρκείς, «ένας πληρέστερος και σαφέστερος ορισμός οφείλει να αναδεικνύει τον ιστορικό και αντικειμενικό χαρακτήρα της κατηγορίας που περιγράφεται και τις αντιθέσεις των οποίων αυτή είναι αντανάκλαση. Επομένως, ως ανάγκη ορίζεται η ιστορική κοινωνικοοικονομική κατηγορία, που εκφράζει την αντίθεση μεταξύ του βαθμού ανάπτυξης της κοινωνικής παραγωγής και του επιπέδου της κοινωνικής, ατομικής και παραγωγικής κατανάλωσης, στα πλαίσια του δοσμένου τρόπου παραγωγής. Με άλλα λόγια, ανάγκη είναι η ιστορική κατηγορία, που αντανακλά την αντίθεση μεταξύ του βαθμού ικανοποίησης των όρων παραγωγής των κοινωνικών υποκειμένων και των δυνατοτήτων πραγματοποίησης αυτών των όρων, όπως αυτές (οι δυνατότητες) καθορίζονται τελικά από το επίπεδο ανάπτυξης του τρόπου παραγωγής. Η σταθερή ανύψωση των αναγκών της κοινωνίας είναι οικονομικός νόμος της εξέλιξής της. Σύμφωνα με τον Κ. Μαρξ (Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας, Εισαγωγή), η ανάγκη "είναι το ιδανικό, το εσωτερικό κίνητρο της παραγωγής που είναι προϋπόθεσή της"». (Μελέτη του ΚΜΕ, σελ. 27).

Οι άνθρωποι βεβαίως ξεχωρίζουν από τα ζώα, λόγω της κοινωνικής τους ύπαρξης εκτός από τη φυσική, η οποία κοινωνική ύπαρξη καθορίζει και «την απεριόριστη εξέλιξη των αναγκών τους». Οσο εξελίσσεται η κοινωνία, εξελίσσονται και οι ανάγκες.

«Αν η ανάπτυξη της παραγωγής περικλείει νέες ανάγκες και τροποποιεί τις παλιές, η εξέλιξη των αναγκών με τη σειρά της γίνεται κίνητρο για την παραπέρα ανάπτυξη της παραγωγής. Ο άνθρωπος διακρίνεται από τον άλλο ζωικό κόσμο και ως δημιουργός της ιστορικής πορείας, στην οποία μεταμορφώνει όχι μόνο τις κοινωνικές συνθήκες και το φυσικό περιβάλλον, αλλά αλλάζει και αναπτύσσεται και ο ίδιος». (Μελέτη του ΚΜΕ, σελ. 28-29).

Ο Κ. Μαρξ στο έργο του «Το Κεφάλαιο», τ. 1ος σελ. 184, σχετικά με τις ανάγκες οι οποίες μεταβάλλονται με την εξέλιξη της κοινωνίας και της κοινωνικής παραγωγής, αναφέρει ότι: «Η έκταση των λεγόμενων απαραίτητων αναγκών, όπως και ο τρόπος της ικανοποίησής τους, είναι ιστορικό προϊόν και γι' αυτό εξαρτιέται κατά ένα μεγάλο μέρος από τη βαθμίδα του πολιτισμού μιας χώρας και, ανάμεσα στ' άλλα ουσιαστικά, από το μέσα σε ποιες συνθήκες και επομένως με τι συνήθειες και απαιτήσεις της ζωής σχηματίστηκε η τάξη των ελεύθερων εργατών».

Ετσι λοιπόν οι ανάγκες των ανθρώπων έχουν άμεση σχέση με το επίπεδο ανάπτυξης της δοσμένης κοινωνίας και τις συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες της δραστηριότητάς τους και εξαρτώνται απ' αυτές.

Η αιτία και η πηγή για την εμφάνιση και ανάπτυξη όλων των αναγκών είναι η διαλεκτική αλληλοσύνδεση και αλληλεξάρτηση ανάμεσα στην παραγωγή και την κατανάλωση των υλικών και πνευματικών αγαθών. Η εργασία είναι βάση της δημιουργίας και της ικανοποίησης των αναγκών. Οπως αναφέρουν οι Κ. Μαρξ και Φ. Ενγκελς στο έργο τους «Η Γερμανική Ιδεολογία», «με την ικανοποίηση της πρώτης ανάγκης, η πράξη της ικανοποίησής της και το εργαλείο που αποκτήθηκε ήδη από αυτή την ικανοποίηση, σπρώχνουν σε καινούριες ανάγκες - και αυτή η παραγωγή καινούριων αναγκών είναι το πρώτο ιστορικό γεγονός».


Σ.Κ.



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ