ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Τετάρτη 6 Ιούνη 2007
Σελ. /40
ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΑΤΡΟΥ
Φεστιβάλ: «Θέατρο πέρα από τα όρια»

«Ο μεγάλος ιεροεξεταστής»
«Ο μεγάλος ιεροεξεταστής»
Πολλοί θεατές (αρκετοί καλλιτέχνες, πρωτίστως όμως οι μόνιμοι, σταθερά «μυημένοι» θεατρόφιλοι, αλλά και μη συστηματικοί θεατρόφιλοι) αποζητούν να δουν τη θεατρική δημιουργία ξένων καλλιτεχνών. Απόδειξη, οι κατάμεστες αίθουσες και στις δύο προηγούμενες διοργανώσεις του και περισσότερο κατάμεστες στις τέσσερις παραστάσεις που περιέλαβε το φετινό φεστιβάλ «Θέατρο πέρα από τα όρια». Το θέατρο, όπως όλες οι Τέχνες, δεν έχει εθνικά σύνορα. Είναι μία παγκόσμια «γλώσσα», με ίδιες αξίες και απαιτήσεις, τους ίδιους κανόνες και κώδικες. Παντού. Και βάσει αυτών πρέπει να κρίνεται παντού. Σε κάθε χώρα, χωρίς ίχνος εθνικής θεατρικής «μειονεξίας». Η μετάκληση ξένων παραστάσεων είναι επ' ωφελεία και των καλλιτεχνών και των θεατών του θεάτρου μας. Δίνει τη δυνατότητα να διδαχθούν απ' ό,τι καλό, να κρίνουν, να συγκρίνουν και να διαπιστώσουν ότι η μικρή, «περιθωριοποιημένη» Ελλάδα διαθέτει πολύ - και ποσοτικά - υψηλής ποιότητας θέατρο και πολύ σημαντικούς καλλιτέχνες (σκηνοθέτες, ηθοποιούς, σκηνογράφους, συγγραφείς κλπ.), που και διάσημοι ξένοι ομότεχνοι θα ζήλευαν. Η σημερινή στήλη θα κρίνει (αναγκαστικά συνοπτικά) τις παραστάσεις του φετινού φεστιβάλ «Πέρα από τα όρια».

«Χορός του θανάτου»:

Δε γνωρίζουμε τη σχέση του γαλλικού θεάτρου, συνολικά, με τη δραματουργία του Στρίντμπεργκ και πόσο την έχουν μελετήσει και κατανοήσει οι γαλλόφωνοι καλλιτέχνες. Η παράσταση με το στριντμπεργκικό «Χορό του θανάτου», σε σκηνοθεσία του Χανς Πέτερ Κλόος, με την - και γαλλόφωνη - κινηματογραφική ηθοποιό Σαρλότ Ράμπλινγκ και Γάλλους ηθοποιούς στους άλλους ρόλους, ήταν μια κοσμοπολίτικης «λογικής», εισπρακτικής πρόθεσης (εξ ου και η πρωτοεμφανιζόμενη στο θέατρο Ράμπλινγκ), πεπερασμένης, μεγαλόσχημης αστικής αισθητικής, ξένης από το στριντμπεργκικό «θέατρο δωματίου». Μια παράσταση μακράν του ψυχολογικού ζόφου των προσώπων, των χαμηλόφωνων, υπόκρυφων συγκρουσιακών σχέσεων, του καταθλιπτικού «κλίματος» του έργου. Με μια λάθος σκηνοθεσία και οι ερμηνείες λίγο - πολύ λάθος είναι. Συγκριτικά, λοιπόν, η σκηνική ερμηνεία του έργου από το δικό μας θίασο «Πράξη», ήταν παρασάγγας καλύτερη και ταιριαστή στο δραματουργικό ήθος του Στρίντμπεργκ.

«Ο μεγάλος ιεροεξεταστής»:

«Το πέταγμα του βλεφάρου»
«Το πέταγμα του βλεφάρου»
Με μεγάλη προσδοκία περίμενε το ελληνικό κοινό να δει τη σκηνική «ανάγνωση», από τον αποδειγμένα σπουδαίο σκηνοθέτη Πίτερ Μπρουκ, του κεφαλαίου του «Μεγάλου ιεροεξεταστή», από το ντοστογιεφσκικό μυθιστόρημα «Αδελφοί Καραμαζόφ», με ερμηνευτή τον πρωταγωνιστή πολλών παραστάσεων του Μπρουκ, επιβλητικό ηθοποιό Μπρους Μάγιερς. Παγκόσμιο, διαχρονικό αριστούργημα το κεφάλαιο του «Μεγάλου ιεροεξεταστή», αποτελεί ένα λίβελο, το μεγάλο «κατηγορώ» του Ντοστογιέφσκι για τον απάνθρωπα καταπιεστικό, διεστραμμένα δολοφονικό ρόλο της εκκλησίας, στο όνομα μάλιστα της θρησκείας, παριστάνοντας τον επί γης εκπρόσωπο του «θεού», γράφοντας αυτή, αυθαίρετα τις «εντολές» του θεού, και πολεμώντας, αδυσώπητα, εγκληματικά, το υπέρτατο δικαίωμα του ανθρώπου: Ελεύθερα να σκέφτεται, να βούλεται, να πιστεύει όποιον «θεό» θέλει ή να μην πιστεύει. Ο Μπρουκ συμμεριζόμενος το «κατηγορώ» του Ντοστογιέφσκι, θέλησε να αναδείξει τη διαχρονικότητα και επικαιρότητά του, φέρνοντας επί σκηνής το πρόσωπο και το «διαβολικό» λόγο του ιεροεξεταστή, τον οποίο απευθύνει σ' ένα πρόσωπο, βουβό επί σκηνής, που συμβολίζει το θεό. Πρόσωπο βουβό, όπως και στο μυθιστόρημα, γιατί όπως τόνιζε σε διάφορα κείμενά του ο κορυφαίος Ρώσος πεζογράφος, ουδείς δικαιούται να ισχυρίζεται ότι κατέχει το λόγο οποιουδήποτε «θεού». Γιατί ποια λόγια να έχει η αόρατη και σιωπηλή έννοια «θεός»; Σπουδαία η ιδέα του Μπρουκ να θεατροποιήσει αυτό το κείμενο. Αλλά η ιδέα δεν άρκεσαι. Γιατί και το απόσπασμα που επιλέχθηκε ήταν περιορισμένο και η ερμηνεία του Μπρους Μάγιερς, έμοιαζε διεκπεραιωτική. Εδειχνε να αρκέστηκε στην πείρα, στα ικανά εκφραστικά μέσα, στην επιβλητική παρουσία του ηθοποιού. Δε φανέρωνε λεπτοδουλιά από τον σκηνοθέτη και τον ηθοποιό. Βαθύτερο ψάξιμο των νοημάτων του κειμένου, συνθετότερη μορφοποίηση της κυνικής εξουσίας, της σατανικής σκέψης, της απανθρωπισμένης «λογικής» και συμπεριφοράς της όποιας Ιεράς Εξέτασης, ανά τους αιώνες και τις θρησκείες.

«Ριχάρδος ο Γ΄. Μια αραβική τραγωδία»:

«Ριχάρδος ο Γ΄. Μια αραβική τραγωδία»
«Ριχάρδος ο Γ΄. Μια αραβική τραγωδία»
Το βρετανικό κρατικό «Βασιλικό Σαιξπηρικό Θέατρο» ανέθεσε στον Κουβετιανό σκηνοθέτη Σουλεϊμάν Αλ Μπασάμ να ανεβάσει σε δική του εκδοχή το σαιξπηρικό «Ριχάρδο Γ΄», ένα ιστορικής αφετηρίας έργο, που αλληγορεί για τις ολέθριες συνέπειες κάθε εξουσίας που κατακτιέται με αίμα, βία και πολέμους. Ο Κουβετιανός σκηνοθέτης με μια διασκευή ελεύθερη, εκσυγχρονιστική, αλλά διασκευή που δεν ασεβεί στο πρωτότυπο, μετέφερε την πλοκή του στην πολύπαθη Εγγύς Ανατολή. Η ενδιαφέρουσα σκηνοθετικά και εικαστικά παράστασή του (αραβόγλωσση), τόλμησε να «μιλήσει» για τα έσωθεν και έξωθεν βρώμικα «παιχνίδια», για την κατάκτηση της εξουσίας, από διάφορους τυράννους, στα αραβικά εμιράτα και στις χώρες γύρω από τον Περσικό Κόλπο. Για την εξάρτηση και τις επεμβάσεις ισχυρών κρατών και ξένων (Γάλλων, Αγγλων, Αμερικανών) που λυμαίνονται τον πλούτο τους και για τους παλαιότερους και σημερινούς επεκτατικούς πολέμους. Μια παράσταση άξια επαίνων, με αξιόλογες ερμηνευτικές προσπάθειες.

«Το πέταγμα του βλεφάρου»:

«Μαγική» - μουσικά, τραγουδιστικά, εικαστικά - ήταν η νέα σκηνική δημιουργία του διάσημου σκηνοθέτη Ρόμπερτ Γουίλσον, με τίτλο «Το πέταγμα του βλεφάρου - Η έκσταση της Ανατολής», βασισμένη σε ποιήματα του Πέρση ποιητή του 12ου αιώνα Τζελαλουντίν Ρούμι και στη μακραίωνη μουσικοχορευτική παράδοση των δερβίσηδων. Με στιχουργικά σπαράγματα από ποιήματα του Ρούμι, που μιλούν για τον αέναο κύκλο της ζωής και τις παραδόσεις των δερβίσηδων, που περνούν από γενιά σε γενιά (αυτό παριστάνεται με τρεις ηλικίες του ανθρώπου, την παιδική, την ενήλικη και γεροντική), ερμηνευμένα από δύο ηθοποιούς στην αρχαία περσική γλώσσα φαρσί, με θαυμαστής ομορφιάς μουσική και τραγούδια από τέσσερις εξαιρετικούς Τούρκους μουσικούς, με χορό δερβίσηδων, με παραδοσιακά κοστούμια, ένα αφαιρετικό σκηνικό, συνεχώς μεταμορφωνόμενο με τους φωτισμούς (ο Γουίλσον είναι διάσημος και για την εικαστική «μαγεία» των φωτισμών του), η παράσταση αυτή ήταν μια πραγματική καλλιτεχνική δημιουργία, που πρόσφερε πολλαπλή αισθητική απόλαυση.

«Λυσιστράτη»:

Το θέαμα που είδαμε, χαρακτηριζόταν «σκηνοθετημένο θεατρικό αναλόγιο», με μια διασκευή της αριστοφανικής «Λυσιστράτης». «Διασκευή», «σκηνοθεσία» και «ερμηνεία», που ανάλογή της δε θα διανοούνταν, δε θα δεχόταν, δε θα καταδεχόταν να κάνει κανένας καλλιτέχνης που σέβεται, αν όχι το αρχαίο δράμα και το κοινό, τουλάχιστον τον εαυτό του. Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν καλλιτέχνες που στήνουν «αρπαχτές» παραστάσεις. Συνήθως από μεγάλη βιοποριστική ανάγκη. Μια τέτοια περίπτωση μπορεί να γίνει κατανοητή, ίσως και ανεκτή. Οχι, όμως, όταν πρόκειται για διάσημους καλλιτέχνες, όπως οι Ζεράρ Ντεπαρντιέ και Φανί Αρντάν. Αν ήθελαν να γνωρίσουν τον Αριστοφάνη, να ασχοληθούν με αυτόν, ας τον μελετούσαν συστηματικά, ας δούλευαν πολύ κι ας έρχονταν να δείξουν την προσπάθειά τους και στο ελληνικό κοινό. Αυτό που έκαναν ήταν μια πρώτη υποτυπώδης ανάγνωση του διασκευασμένου κειμένου (κυρίως μονολογικού και ελάχιστα διαλογικού). Ανάγνωση άχρωμη, μονόρυθμη, αργή, ασύνδετη μεταξύ τους στους διαλόγους. Ούτε καν σαν πρώτη πρόβα δεν έμοιαζε αυτό που είδαμε. Γι' αυτό και τα λογύδρια στο τέλος, κυρίως του Ζεράρ Ντεπαρντιέ, περί του κάθε Δυτικός ηθοποιός είναι Ελληνας, γιατί η Ελλάδα γέννησε το θέατρο, ήχησαν σαν μια κουτοπόνηρη κολακεία για να συγχωρεθεί η κραυγαλέα προχειρότητα του θεάματος. Γιατί και ποιος είχε την ιδέα γι' αυτή την «αρπαχτή»; Κρίμα, κυρίως, για τον πραγματικά σπουδαίο ηθοποιό, μεταμορφώσιμο υποκριτικό τάλαντο και με πληθωρική κωμικότητα - κατάλληλη για την αριστοφανική κωμωδία, Ντεπαρντιέ.


ΘΥΜΕΛΗ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ