ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σάββατο 6 Φλεβάρη 2021 - Κυριακή 7 Φλεβάρη 2021
Σελ. /40
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ - ΠΑΤΕΝΤΕΣ
Ο θεμέλιος λίθος της ανταγωνιστικότητας στη φαρμακοβιομηχανία

Οι προτάσεις για «άρση» και «εξαγορά» της πατέντας για τα εμβόλια είναι ένας άλλος τρόπος για την εφαρμογή της και τον διαμοιρασμό της εγγυημένης κερδοφορίας σε περισσότερους

Με αφορμή τις μεγάλες καθυστερήσεις στη διανομή των εμβολίων, από διάφορες αστικές δυνάμεις, σοσιαλδημοκρατικές, «νεοφιλελεύθερες» κ.τ.λ., αλλά και από επίσημα όργανα της ΕΕ, εκφράστηκε η θέση ότι η πατέντα στη φαρμακοβιομηχανία είναι αυτή που «υποθάλπει» την «ασυδοσία» των πολυεθνικών και ότι η «άρση» ή η εξαγορά της (έννοιες σχεδόν ταυτόσημες, όπως θα δούμε πιο κάτω) για τα συγκεκριμένα σκευάσματα θα μπορούσε να τα καταστήσει αυτόματα κοινωνικό αγαθό, πολλαπλασιάζοντας τις δυνατότητες παραγωγής και πιο γρήγορης κάλυψης της αγοράς με τα αναγκαία εμβόλια.

Τη θέση αυτή εκφράζει κυρίως ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, αναπαράγεται όμως και από στελέχη της κυβέρνησης, του ΚΙΝΑΛ και των άλλων αστικών κομμάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι κανείς απ' αυτούς δεν βάζει θέμα κατάργησης του καθεστώτος της πατέντας για τα εμβόλια και συνολικά για τα φάρμακα, αφού ξέρουν καλά ότι τα πνευματικά δικαιώματα είναι ο «θεμέλιος λίθος» της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας των μονοπωλιακών ομίλων του Φαρμάκου και όχι μόνο.

Ζητάνε λοιπόν την άρση και όχι την κατάργηση των πνευματικών δικαιωμάτων για τα συγκεκριμένα εμβόλια, ώστε να επιτραπεί η παραγωγή τους και από άλλες φαρμακοβιομηχανίες, με το αζημίωτο βέβαια για τον σημερινό κάτοχο της πατέντας, αλλά και για όσες βιομηχανίες καταφέρουν να βάλουν το δάκτυλο στο μέλι της συμπαραγωγής εμβολίων για τον κορονοϊό, παίρνοντας ένα κομμάτι από την τεράστια πίτα της εγγυημένης κερδοφορίας, αφού η έρευνα και η παραγωγή των εμβολίων χρηματοδοτούνται αδρά από τα κρατικά ταμεία με επιδοτήσεις και προαγορές.

Αλλωστε, όπως αποδεικνύεται και από τη μελέτη που δημοσιεύει σήμερα ο «Ριζοσπάστης» (βλέπε δίπλα θέμα), η άρση της πατέντας προβλέπεται από το νομικό πλαίσιο που διαμορφώθηκε γύρω από τα πνευματικά δικαιώματα των φαρμακοβιομηχανιών και σε κάθε περίπτωση, ακόμα κι όταν αποφασίζεται σε έκτακτες περιπτώσεις, τα συμφέροντα του ιδιοκτήτη της πατέντας παραμένουν κατά κανόνα απείραχτα, καθιστώντας τελικά την άρση της έναν άλλο τρόπο εφαρμογής και θωράκισης του καθεστώτος των πατεντών.

Αυτό επιβεβαιώνει και η αποκαλυπτική δήλωση του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ στο «Politico», μέσα στη βδομάδα, ο οποίος μίλησε για μια «αμοιβαίως αποδεκτή συμφωνία με τους κατόχους πατεντών, στη βάση της καλής πίστης και στη λογική απόδοσης επένδυσης, οι οποίες αποτέλεσαν ήδη το πλαίσιο στο οποίο κινήθηκαν προηγούμενες διαπραγματεύσεις της ΕΕ»! Δηλαδή, να μην πειραχτεί ούτε τρίχα από τα μονοπώλια του Φαρμάκου!

Στην πραγματικότητα, τα ευχολόγια περί άρσης ή εξαγοράς της πατέντας δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα με το οποίο βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπα τα λαϊκά στρώματα. Πολύ περισσότερο, δεν μετατρέπουν το Φάρμακο από κερδοφόρο εμπόρευμα σε κοινωνικό αγαθό, όπως υποστηρίζουν ο ΣΥΡΙΖΑ και οι άλλοι. Αντίθετα, τέτοιες προτάσεις ανοίγουν έναν νέο φαύλο κύκλο παζαριών και συμφωνιών με τις φαρμακοβιομηχανίες.

Να καταργηθούν

Η λύση για τα συμφέροντα των λαών δεν μπορεί να είναι άλλη από την κατάργηση της πατέντας, ως καθεστώς που συνδέεται άμεσα με την καπιταλιστική ιδιοκτησία, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την ανάγκη της κρατικής κοινωνικοποιημένης βιομηχανίας Φαρμάκου, της διεθνούς συνεργασίας για την προαγωγή της έρευνας, της μελέτης, της παραγωγής εμβολίων και φαρμάκων.

Επιβεβαιώνεται ταυτόχρονα η ανάγκη να δυναμώσει η διεκδίκηση για την προμήθεια εμβολίων από οποιαδήποτε εγκεκριμένη πηγή, όπως και όλων των φαρμάκων που μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της νόσου, άμεσα μέτρα για τη θωράκιση του συστήματος Υγείας, να δοθούν στη δημοσιότητα οι συμβάσεις της ΕΕ με τις φαρμακοβιομηχανίες.

Οι εξελίξεις γύρω από τα εμβόλια και η συζήτηση για την άρση της πατέντας φέρνουν για άλλη μια φορά στο προσκήνιο την κραυγαλέα αντίφαση της εποχής μας: Από τη μια μεριά τα τεράστια άλματα και επιτεύγματα της επιστήμης, της τεχνολογίας, της συλλογικής ανθρώπινης εργασίας και, από την άλλη, την ιδιοποίηση αυτών των επιτευγμάτων για να αυξάνονται τα κέρδη των επιχειρηματικών ομίλων σε βάρος των λαϊκών αναγκών, ακόμη και για την υγεία και τη ζωή.

Αυτός είναι ο καπιταλισμός, ο ορατός εχθρός που μπαίνει εμπόδιο στην κοινωνική πρόοδο και ευημερία. Μέσα σ' αυτό το σύστημα, όπου τα πάντα παράγονται ως εμπορεύματα και με κριτήριο το κέρδος των ομίλων, Φάρμακο - κοινωνικό αγαθό δεν μπορεί ούτε πρόκειται να υπάρξει, όσες ...«πατέντες» κι αν σκαρφιστούν τα κράτη και οι κυβερνήσεις.


Μονά - ζυγά κερδίζουν τα μονοπώλια

Ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία, που δίνουν τη δυνατότητα να κατανοηθεί καλύτερα το ζήτημα της πατέντας στη φαρμακοβιομηχανία ως ο θεμέλιος λίθος της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας των μονοπωλίων του κλάδου, δίνει η μελέτη που δημοσίευσε αυτήν τη βδομάδα το Κέντρο Ερευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας.

Συντονιστές της μελέτης είναι ο Ηλίας Κονδύλης, αναπληρωτής καθηγητής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας - Πολιτικής Υγείας στο Ιατρικό Τμήμα του ΑΠΘ, και ο Αλέξης Μπένος, καθηγητής Υγιεινής, Κοινωνικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, επίσης στο Ιατρικό Τμήμα του ΑΠΘ.

Κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή, η μελέτη σημειώνει ότι «η ρύθμιση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας μέχρι το 1994 δεν ήταν ενιαία σε διεθνές επίπεδο, αλλά ρυθμίζονταν σε εθνικό επίπεδο, βασισμένα στην εκάστοτε εθνική νομοθεσία, ενώ η διάρκεια κάποιας πατέντας στο χώρο του Φαρμάκου είχε άλλοτε άλλη χρονική διάρκεια, έως δέκα ετών».

Οι βασικότεροι μηχανισμοί που καταγράφει η μελέτη για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στη φαρμακοβιομηχανία είναι πρώτον τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας (πατέντες), που παρέχουν μονοπωλιακή περίοδο, κατά την οποία κανένας άλλος δεν μπορεί να παράγει ή να πουλήσει το φάρμακο και απαγορεύεται η εκμετάλλευση του καινοτομικού προϊόντος ή διεργασία από τρίτους. Και, δεύτερον, η προστασία δικαιωμάτων στα δεδομένα δοκιμών, που υποβάλλονται σε ρυθμιστικούς οργανισμούς (γνωστή ως «προστασία δεδομένων» ή «αποκλειστικότητα δεδομένων»).

Ακριβότερα φάρμακα

Αν και το βασικό επιχείρημα για τη θέσπιση του δικαιώματος ευρεσιτεχνίας είναι «η παροχή κινήτρου υψηλής κερδοφορίας στις επιχειρήσεις ώστε να είναι δυνατή η χρηματοδότηση της έρευνας και ανάπτυξής τους», η μελέτη σημειώνει ότι «η βασική έρευνα για νέα φάρμακα δεν πραγματοποιείται κατά κανόνα από τις φαρμακευτικές εταιρείες, οι οποίες προφανώς αποφεύγουν επενδύσεις "υψηλού κινδύνου". Παγκοσμίως τα αρχικά στάδια έρευνας χρηματοδοτούνται από δημόσιους πόρους και διενεργούνται από δημόσια ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια.

Οι ιδιωτικές επενδύσεις κινητοποιούνται εφόσον υπάρξουν θετικά αποτελέσματα από την αρχική έρευνα και αφορούν κυρίως τα τελικά στάδια της έρευνας, την παραγωγή και την προώθηση του νέου προϊόντος (...) Παράλληλα, οι δημόσιες δομές έρευνας και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης παράγουν ερευνητικό προσωπικό υψηλής εξειδίκευσης, στο οποίο στηρίζεται τελικά και η έρευνα στον ιδιωτικό τομέα».

Στις επιπτώσεις της πατέντας συγκαταλέγονται η εκρηκτική αύξηση των τιμών, που επιβαρύνει σε κάθε περίπτωση τους ασθενείς, είτε με τις άμεσες πληρωμές είτε μέσω των εισφορών στα ασφαλιστικά τους ταμεία. Αλλά και ζητήματα που έχουν να κάνουν με την «καθολική και ισότιμη πρόσβαση στο φάρμακο».

Στη διεθνή νομοθεσία για τις πατέντες ενσωματώθηκαν σταδιακά ορισμένες «εξαιρέσεις» από τα αποκλειστικά δικαιώματα που αναγνωρίζονται με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, «υπό τον όρο ότι οι εξαιρέσεις αυτές δεν αντιβαίνουν υπερβολικά στη συνήθη εκμετάλλευση του διπλώματος ευρεσιτεχνίας».

Με άλλα λόγια, η πολυδιαφημισμένη «άρση της πατέντας», που προβάλλεται από διάφορες αστικές δυνάμεις, σοσιαλδημοκρατικές και νεοφιλελεύθερες, ως η «απάντηση» στην ...«ανηθικότητα» των πολυεθνικών που παρασκευάζουν και διανέμουν τα εμβόλια, κινείται μέσα στα όρια του ίδιου νομικού πλαισίου που συγκροτήθηκε για να διασφαλίζει σε κάθε περίπτωση τα συμφέροντα και τα κέρδη τους!

Εξαίρεση και από τις ...εξαιρέσεις!

Ακόμα κι αυτές οι εξαιρέσεις όμως αμφισβητήθηκαν σε μια πορεία από τις πολυεθνικές, με αποτέλεσμα σήμερα το καθεστώς της πατέντας να ορίζεται και από πολλές διακρατικές συμφωνίες, που θωρακίζουν ακόμα περισσότερο τα συμφέροντα των μονοπωλιακών ομίλων στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, έστω κι αν χρειαστεί για κάποιο λόγο να απολέσουν ή να «απαρνηθούν» την πατέντα τους.

Σύμφωνα με τη μελέτη, «διαδοχικά οι φαρμακευτικές εταιρείες επιδίωξαν τη δημιουργία ενός νομικού και θεσμικού περιβάλλοντος που θα μείωνε ή ακόμα και θα καταργούσε τις ευελιξίες και τις εξαιρέσεις» από τη διεθνή συμφωνία για τις πατέντες, γεγονός που εκφράστηκε «σε σειρά διακρατικών περιφερειακών ή πολυμερών εμπορικών συμφωνιών σημαντικών για τη διεθνή οικονομική και εμπορική αρχιτεκτονική του σύγχρονου κόσμου», τις λεγόμενες «TRIPS-Plus» για τα φαρμακευτικά προϊόντα.

Ανάμεσα σ' αυτές τις διατάξεις είναι και αυτή που προβλέπει τον επαναπροσδιορισμό της αποζημίωσης του κατόχου της πατέντας, με «εύλογη και πλήρη» αποζημίωση, με την «πλήρη» να υπερισχύει καθολικά στις νεότερες ρυθμίσεις, προκειμένου τα μονοπώλια να μη χάνουν ούτε σεντ αν χρειαστεί να αποδεχτούν να αποδεσμεύσουν με το αζημίωτο τα πνευματικά δικαιώματα ενός προϊόντος τους, ενόσω αυτά βρίσκονται ακόμα σε ισχύ.


Ψάχνουν καινούργιες ... πατέντες για περισσότερα κέρδη

Καθόλου τυχαία, η συζήτηση γύρω από την άρση των πνευματικών δικαιωμάτων για τα εμβόλια του κορονοϊού έρχεται να κουμπώσει με διάφορους «προβληματισμούς» που αναπτύσσονται αυτήν την περίοδο στην ΕΕ γύρω από την «απλούστευση» και τον «εξορθολογισμό» του συστήματος για τις πατέντες. Ζητούμενο δεν είναι βέβαια η κάλυψη των λαϊκών αναγκών, αλλά η «τόνωση» της ανταγωνιστικότητας απέναντι στα άλλα κέντρα και η «αναδιανομή» της πίτας στο εσωτερικό της, με «υπόβαθρο» τις εξελίξεις στον κλάδο που - όπως λένε - «βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι».

Χαρακτηριστικά των «αναζητήσεων» με αυτά ακριβώς τα κριτήρια είναι τα όσα λέγονται στη στρατηγική της ΕΕ για το Φάρμακο: «Τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας παρέχουν προστασία σε καινοτόμα προϊόντα και διαδικασίες, αλλά, ιδίως όσον αφορά τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τα συμπληρωματικά πιστοποιητικά προστασίας, υπάρχουν διαφορές στην εφαρμογή τους στα κράτη - μέλη. Αυτό οδηγεί σε επικαλύψεις και αδυναμίες, παρεμποδίζοντας έτσι την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας».

Στο πλαίσιο αυτό, η Κομισιόν παραπέμπει και στο «Σχέδιο δράσης για τη διανοητική ιδιοκτησία» που παρουσιάστηκε επίσης τον περασμένο Νοέμβρη και «περιλαμβάνει μέτρα που απλουστεύουν και εξορθολογίζουν το σύστημα διανοητικής ιδιοκτησίας του φαρμακευτικού τομέα της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά τα συμπληρωματικά πιστοποιητικά προστασίας».

Στο εν λόγω σχέδιο, μεταξύ άλλων, επισημαίνεται πως «η κρίση λόγω της COVID-19 τονίζει τη σημασία ενός αποτελεσματικού συστήματος διανοητικής ιδιοκτησίας» και σημειώνεται πως «πρέπει να εξασφαλιστεί ότι, με καλύτερα εργαλεία, το σύστημα διανοητικής ιδιοκτησίας καθιστά εφικτή την πρόσβαση σε κρίσιμες τεχνολογίες, όταν κρίνεται αναγκαίο, εξασφαλίζοντας παράλληλα ικανοποιητική απόδοση των επενδύσεων για τους επενδυτές».

Σαν να λέμε δηλαδή... «στη λογική απόδοσης επένδυσης», για την οποία μιλάνε ο ΣΥΡΙΖΑ και οι υπόλοιπες σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις.



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ